Το F-35 παρουσιάστηκε ως το πιο προηγμένο και πολυσήμαντο μαχητικό της εποχής. Ένα όπλο που θα έδινε τεχνολογικό άλμα στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους.
Η πραγματικότητα, όμως, όπως περιγράφεται σε πρόσφατη έκθεση του Γραφείου Κυβερνητικής Λογοδοσίας (GAO), απέχει πολύ από το αρχικό αφήγημα: το πρόγραμμα είναι αργό, ακριβό και πολλές από τις υποσχόμενες ικανότητες είτε καθυστερούν είτε κόβονται.
Τι λέει η έκθεση του GAO: καθυστερήσεις και αναπροσαρμογές
Η έκθεση περιγράφει συστηματικά προβλήματα: οι προμηθευτές, κυρίως η Lockheed Martin και η Pratt & Whitney, συνεχίζουν να παραδίδουν αεροσκάφη και κινητήρες με σημαντικές καθυστερήσεις. Για παράδειγμα, το 2024 η Lockheed παρέδωσε 110 αεροσκάφη που, κατά μέσο όρο, ήταν καθυστερημένα 238 ημέρες, μεγάλo άλμα προς τα πίσω σε σχέση με τις 61 ημέρες του 2023.
Παράλληλα, το πλάνο αναβαθμίσεων που ονομάζεται Block 4, με λογισμικό, νέο hardware (Tech Refresh-3) και ενισχυμένους επεξεργαστές, περιορίζεται. Στην πράξη, το Πεντάγωνο σχεδιάζει να μειώσει το εύρος του Block 4 ώστε να παραδίδει «λειτουργίες» με πιο προβλέψιμο ρυθμό.
Αυτό σημαίνει ότι αρκετές δυνατότητες μεταφέρονται πιο πίσω ή αφαιρούνται, ώστε οι πελάτες να λαμβάνουν ολοκληρωμένα, έστω και πιο φτωχά, αεροσκάφη.
Οι ειδικοί μιλούν: ήταν εξαρχής ρεαλιστική η σύλληψη;
Ο Νταν Γκρέιζερ, επικεφαλής προγραμμάτων στο Κέντρο Στίμσον και βετεράνος πολέμων σε Ιράκ/Αφγανιστάν, φτάνει στο συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα δεν κατάφερε ποτέ να ολοκληρώσει τον βασικό σχεδιασμό μέσα σε προϋπολογισμό και χρονοδιάγραμμα.
Αντί για παραδοχή και επαναπρογραμματισμό, λέει ο Γκρέιζερ, το Πεντάγωνο «μετονόμασε» κομμάτια της βασικής ανάπτυξης σε «εκσυγχρονισμό», και έτσι το Block 4 έγινε στην ουσία συνέχεια της αρχικής ανάπτυξης.
Σύμφωνα με την κριτική του:
Πολλές κορυφαίες ικανότητες (ηλεκτρονικός πόλεμος, όπλα, επικοινωνίες, ναυτιλία) ήταν στο «πάνω μέρος» του Block 4, και αυτές τώρα ή θα φτάσουν αργότερα ή δεν θα παραδοθούν πλήρως.
Το αποτέλεσμα: οι φορολογούμενοι πληρώνουν χρόνια ένα «ασφάλιστρο» για κάτι που δεν παραδίδει τη λειτουργικότητα που προωθούνταν.
Οικονομικό και διπλωματικό κόστος
Το πρόγραμμα, με κόστος που προσεγγίζει το 2 τρισ. δολάρια έχει τεράστιες οικονομικές συνέπειες. Αλλά οι επιπτώσεις δεν είναι μόνο οικονομικές: διπλωματικά, η εικόνα κλονίζεται. Δεκαεννέα χώρες έχουν ήδη επενδύσει ή αγοράσει F-35, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, με την προσδοκία ότι θα παραλάβουν το πιο ικανό μαχητικό.
Πολλές από αυτές έβαλαν χρήματα και εξαρτήθηκαν από τις αρχικές υποσχέσεις· τώρα βλέπουν τα κόστη να ανεβαίνουν και τις δυνατότητες να υπολείπονται των προσδοκιών.
Το επακόλουθο μπορεί να είναι απώλεια εμπιστοσύνης στις εξαγωγές οπλικών συστημάτων των ΗΠΑ, οι ξένοι αγοραστές μπορεί να γίνουν πιο διστακτικοί όταν τους προταθεί το επόμενο «μεταμορφωτικό» σύστημα.
Η ρίζα του προβλήματος: «όλα σε ένα» δεν γίνεται
Η βασική παρατήρηση του Γκρέιζερ είναι κομβική: το F-35 σχεδιάστηκε για πολλαπλούς ρόλους και για να καλύψει ανάγκες πολλών διαφορετικών στρατών ταυτόχρονα. Αυτό το εγχείρημα ήταν εγγενώς ριψοκίνδυνο.
Όταν σε ένα πρόγραμμα συνυπάρχουν τεχνολογικές απαιτήσεις, πολιτικές εξαρτήσεις, βιομηχανικά συμφέροντα και διεθνείς εταίροι, το αποτέλεσμα γίνεται πολύπλοκο και ευάλωτο σε αποτυχίες χρονοδιαγραμμάτων και υπερβάσεις κόστους.
Το F-35 παραμένει ένα τεχνολογικά εντυπωσιακό αεροσκάφος σε πολλές πτυχές, όμως η πρόσφατη έκθεση και οι επικρίσεις δείχνουν ότι οι αρχικές προσδοκίες και η πραγματικότητα απομακρύνονται.
