Η ηθοποιός μιλά για τον ρόλο της ως Επίφανι στην παράσταση «HIV», ένα έργο που -όπως χαρακτηριστικά λέει «θίγει ζητήματα προκατάληψης, φόβου, στιγματισμού και κοινωνικής αδικίας, καταστάσεις που δεν έχουν εξαλειφθεί, απλώς παίρνουν διαφορετικές μορφές με την πάροδο των χρόνων»
Μια ηθοποιός που καλείται να ζωντανέψει μια ιστορία που της καίει την ψυχή. Μια Νιγηριανή γυναίκα, η Επίφανι Γκούντμαν, που καταρρέει κάτω από το βάρος μιας κοινωνίας που αποφάσισε να την κατασπαράξει. Μια σκοτεινή φιγούρα που κινεί τα νήματα της απελπισίας τους. Και ένα ραδιόφωνο που αυτοβούλως επιβάλλει τον ήχο μιας πραγματικότητας ανεξέλεγκτης, εφιαλτικής, απάνθρωπης.
- Από τον Ηλία Μαραβέγια
Το 2012 δεκάδες γυναίκες διαπομπεύτηκαν. Οχι μόνο ως «οροθετικές ιερόδουλες», αλλά ως «δημόσιος κίνδυνος» – με φωτογραφίες, με ονόματα, με συνοπτικές διαδικασίες. Η παράσταση «HIV», βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Θανάση Τριαρίδη, ανεβαίνει για δεύτερη σεζόν, με τη Λίλα Παντελίδου να δίνει φωνή στην Επίφανι από τη σκηνή του θεάτρου Αβατον.
Τι σας ώθησε εξαρχής να πείτε το «ναι» στο έργο «HIV», του Θανάση Τριαρίδη;
Η αφορμή ήταν η γνωριμία μου με τον Θανάση Τριαρίδη. Υπήρξε δάσκαλος και εμπνευστής μου και αποτελεί μεγάλη τιμή και χαρά για μένα να παίζω σε έργο του. Το «HIV» έχει πλέον γίνει κομμάτι της ζωής μου, άλλαξα πόλη και όλη μου τη ζωή γύρω από αυτό το έργο. Η ιστορία της Επίφανι είναι πραγματικά κομμάτι της καρδιάς μου και κάθε φορά που ανεβαίνουμε στη σκηνή νιώθω ότι ζωντανεύει ένα κομμάτι αυτής της προσωπικής σύνδεσης με το έργο και τον δημιουργό του.
Η σκηνοθετική προσέγγιση του νέου σκηνοθέτη της παράστασης Γιώργου Γκιόκα πώς διαφοροποιείται σε σχέση με την περσινή εκδοχή;
Για να είμαι ειλικρινής, δεν συγκρίνω τη φετινή εκδοχή με την περσινή. Στην πραγματικότητα δεν τα βλέπω καν σαν εκδοχές, αλλά σαν δύο εντελώς διαφορετικές παραστάσεις, για τις οποίες νιώθω χαρούμενη και ευγνώμων. Τόσο η Δήμητρα Κατσανίκα την πρώτη χρονιά όσο και ο Γιώργος Γκιόκας, που έχει αναλάβει τη φετινή σκηνοθεσία, παρέδωσαν δύο εξαιρετικές δουλειές, εμπνευσμένες και έβαλαν την ψυχή και το μεράκι τους. Αν θα μπορούσα να πω κάτι για τη φετινή μας δουλειά, είναι ότι χαίρομαι ειλικρινά που γνώρισα τον Γιώργο Γκιόκα, ένα παιδί με όραμα, ευαισθησία, μια γνήσια καλλιτεχνική ψυχή, εξαιρετικός συνεργάτης και λαμπρό μυαλό.
Στο κείμενο υπάρχει έντονος συναισθηματικός και ψυχολογικός φόρτος. Πώς τον διαχειρίζεστε εσωτερικά σε κάθε παράσταση;
Η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται μια προετοιμασία πριν από κάθε παράσταση, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Πρέπει να είμαι αρκετά συγκεντρωμένη, αλλά παράλληλα «χαλαρή» μέσα σε αυτή τη διαδικασία. Αφήνομαι σε ό,τι μου συμβαίνει κάθε στιγμή πάνω στη σκηνή. Ηταν, μάλιστα, κάτι που είχαμε συζητήσει με τον Γιώργο Γκιόκα. Μου έλεγε στις πρόβες: «Λίλα, αν σου έρθει να κλάψεις, κλάψε». Ταυτόχρονα, όμως, πάντα υπάρχει ένας βαθμός ελέγχου, ώστε το συναίσθημα να μη σε καταπιεί. Είναι μια λεπτή ισορροπία.
Πώς πιστεύετε ότι αντανακλά την ελληνική κοινωνία του 2012 αλλά και του σήμερα το «HIV», ένα τόσο βαθιά κοινωνικοπολιτικό έργο;
Το «HIV» αντικατοπτρίζει πτυχές της ελληνικής κοινωνίας που παραμένουν, δυστυχώς, επίκαιρες, τόσο το 2012 όσο και σήμερα. Θίγει ζητήματα προκατάληψης, φόβου, στιγματισμού και κοινωνικής αδικίας, καταστάσεις που δεν έχουν εξαλειφθεί, απλώς παίρνουν διαφορετικές μορφές με την πάροδο των χρόνων. Θεωρώ ότι οι άνθρωποι δεν έχουμε αλλάξει τις αντιδράσεις μας απέναντι σε ό,τι θεωρούμε «απειλητικό» ή «διαφορετικό». Το έργο λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης, αναγκάζοντας να κοιτάξουμε αυτά που συχνά προσπερνάμε ή φοβόμαστε να δούμε, μας καλεί να συνειδητοποιήσουμε πόσο σημαντικές είναι η ενσυναίσθηση, η αλληλεγγύη και η ενεργή στάση απέναντι στην κοινωνική και πολιτική αδικία.
Θεωρείτε ότι το θέατρο μπορεί -ή και οφείλει- να λειτουργεί ως παρέμβαση απέναντι στην κοινωνική αδικία και τον στιγματισμό;
Ναι, θεωρώ ότι το θέατρο οφείλει να παρεμβαίνει απέναντι στην κοινωνική αδικία και στον στιγματισμό. Για μένα λειτουργεί σαν καθρέφτης και φακός, φωτίζει συμπεριφορές, γεγονότα και αλήθειες που μας αναγκάζει να κοιτάξουμε κατάματα. Το θέατρο είναι αντικατοπτρισμός της κοινωνίας, που μπορεί να μας κάνει να σκεφτούμε, να μάθουμε και -γιατί όχι;- να αλλάξουμε. Δεν μένει απλώς στη σκηνή, αλλά φτάνει να μιλά στον θεατή και να τον κινητοποιεί. Τον καλεί να γίνει κοινωνός σε ό,τι συμβαίνει. Κάθε παράσταση είναι σαν μια πρόσκληση, μας καλεί να σκεφτούμε, να μάθουμε, να αφυπνιστούμε και να δράσουμε.
Υπάρχουν στιγμές χιούμορ μέσα στην παράσταση. Πόσο δύσκολο είναι να ισορροπήσει κανείς ανάμεσα στην τραγικότητα και στο γέλιο;
Το κωμικό και το τραγικό για μένα υπάρχουν ταυτόχρονα, όπως και στη ζωή. Ακόμα και μέσα στο πιο σκοτεινό μπορεί να υπάρχει μια στιγμή ειρωνείας ή φαινομενικού γέλιου, που στην ουσία πηγάζει από τον πόνο. Εκεί βρίσκεται και η αλήθεια του έργου. Η κωμικότητα είναι κάτι που εμπιστεύομαι. Δεν σημαίνει ότι επειδή κάτι γίνεται αστείο γίνεται παράλληλα και «ελαφρύ», πολλές φορές είναι απλώς ένας άλλος τρόπος να ειπωθεί το ανείπωτο. Πιστεύω πως μέσα από το γέλιο, καμιά φορά, μπορούμε να δούμε πιο καθαρά το τραγικό. Στην παράστασή μας αυτό προκύπτει αυθόρμητα. Ο σκηνοθέτης έχει βρει έναν τρόπο να αφήνει αυτά τα δύο στοιχεία να συνυπάρχουν οργανικά.
Το έργο θίγει την έννοια της «διαπόμπευσης». Πώς αντιλαμβάνεστε σήμερα τη δημόσια έκθεση και τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης;
Το έργο του Τριαρίδη μάς θυμίζει πόσο εύκολα μπορεί μια κοινωνία να μετατραπεί σε «θεατή» του πόνου ενός ανθρώπου. Κι αυτό, νομίζω, είναι κάτι που παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο. Η διαπόμπευση σήμερα μπορεί να γίνει με ένα σχόλιο, με ένα βίντεο, με μια φωτογραφία. Είναι πιο «εκλεπτυσμένη», αλλά εξίσου βίαιη. Πιστεύω ότι ο ρόλος των μέσων -και όλων μας, τελικά- είναι να σταματήσουμε να καταναλώνουμε τον πόνο των άλλων. Να βλέπουμε πίσω από την «είδηση» τον άνθρωπο.
Πώς αλλάξατε εσείς προσωπικά μέσα από την ενασχόλησή σας με την παράσταση «HIV»;
Εμαθα τι σημαίνει αυτοδιαχειριζόμενο θέατρο. Εζησα την αλήθεια και τη συλλογικότητα. Η Επίφανι με ανάγκασε να συναντήσω και δικά μου κομμάτια που απέφευγα. Το έργο με άλλαξε. Μου έδειξε τι σημαίνει να είσαι μέρος ενός «μαζί».
Τι περιμένετε ή ελπίζετε να αποκομίσει το κοινό φεύγοντας από το θέατρο Αβατον;
Ελπίζω το κοινό φεύγοντας να μπορεί να βλέπει τις Επίφαν τούτου του κόσμου με ενσυναίσθηση και ανθρωπιά.
Ποια ήταν η πιο έντονη ή συγκινητική αντίδραση που δεχτήκατε από ανθρώπους που είδαν τη δουλειά αυτή; Σας προσέγγισαν, μεταξύ αυτών, και άτομα που ζουν με τον HIV στην Ελλάδα του 2025;
Η γνωριμία μου με τον Αντώνη Παπάζογλου, ένα παιδί που είναι μέλος του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος και ζει με τον HIV εδώ και 15 χρόνια, υπήρξε μια αρκετά συγκινητική στιγμή για μένα κατά τη διάρκεια των προηγούμενων παραστάσεων. Ο Αντώνης θα είναι ομιλητής μας σε κάποιες συζητήσεις που θα κάνουμε με το κοινό μετά το τέλος των παραστάσεων και έχω μεγάλη χαρά και ανυπομονησία να ακούσω όσα έχει να μας πει.
Info
«HIV» του Θανάση Τριαρίδη, θέατρο Αβατον, κάθε Τρίτη στις 21.00. Σκηνοθεσία & δραματουργική επεξεργασία Γιώργος Γκιόκας. Ερμηνεύει η Λίλα Παντελίδου (μαζί της επί σκηνής οι Γιώργος Γκιόκας και Κωνσταντίνος Τσώνης).
