Ιερά σχέδια αγίων «ταξιδεύουν» στην πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, για να προβάλουν τον ελληνικό πολιτισμό. Δεκατέσσερα διαφορετικά… ίχνη δεξιοτεχνών αγιογράφων πρόκειται να παρουσιαστούν στην Κρύπτη του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Αλεξάνδρου, στη Σόφια, στο πλαίσιο της έκθεσης «ANTHIVOLA. The Holy Cartoons from Chioniades», που διοργανώνει εκεί η Εθνική Πινακοθήκη της πόλης, σε συνεργασία με τη Συλλογή Μακρή-Μαργαρίτη. Τα ανθίβολα ήταν ζωγραφικά σχέδια με διάτρητα περιγράμματα που χρησιμοποιούσαν οι μεταβυζαντινοί αγιογράφοι για να αποτυπώσουν το σχέδιο στην επιφάνεια που ήθελαν να ζωγραφίσουν. Αρχικά, έριχναν πάνω τους καρβουνόσκονη, η οποία περνούσε μέσα από τις τρύπες και, έτσι, αποτυπωνόταν το σχέδιο του αγίου που σκόπευαν να ζωγραφίσουν. Στη συνέχεια, το χάρασσαν με ένα αιχμηρό εργαλείο για να πετύχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Το χωριό Χιονιάδες της Ηπείρου ήταν γνωστό για τους καλλιτέχνες αγιογράφους του, οι οποίοι τον 18ο και 19ο αιώνα διέδωσαν την τέχνη της θρησκευτικής ζωγραφικής τους στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Οι Χιονιαδίτες ζωγράφοι ασκούσαν οικογενειακά την τέχνη τους, καθώς κληρονομούσαν τα σχέδια των προγόνων τους, τα οποία λειτουργούσαν περίπου σαν… πατρόν, καθοδηγώντας το χέρι του καλλιτέχνη. Δικά τους ανθίβολα θα παρουσιαστούν στην έκθεση που θα γίνει στη Σόφια της Βουλγαρίας και θα διαρκέσει από τις 22 Αυγούστου μέχρι τις 30 Οκτωβρίου. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) ενέκρινε την προσωρινή εξαγωγή τους, με το σκεπτικό ότι η συμμετοχή τους θα προβάλει τον ελληνικό πολιτισμό. Μεταξύ των ιερών αυτών σχεδίων βρίσκεται και το ανθίβολο του Χιονιαδίτη ζωγράφου Ζήκου, ο οποίος απεικόνισε τον νεοµάρτυρα Γεώργιο εξ Ιωαννίνων, 13 μέρες μετά τον θάνατό του το 1838.
Ολα τα εκθέματα προέρχονται από τη Συλλογή Μακρή-Μαργαρίτη, που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών και αποτελείται από ένα αντιπροσωπευτικό σύνολο ανθιβόλων και σχεδίων εργασίας αγιογράφων της βορειοδυτικής Ελλάδας, καθώς και από θρησκευτικά έργα γνωστών Ελλήνων καλλιτεχνών. Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη της Σόφιας διοργανώνεται υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Ελλάδας, στο πλαίσιο και των εργασιών του 22ου Διεθνούς Συνεδρίου Βυζαντινών Σπουδών. «Τα ανθίβολα είναι προϊόντα της τέχνης αλλά και “συνέκδημοι” του καλλιτέχνη στο διακόνημά του» αναφέρει στον πρόλογό του στον κατάλογο της έκθεσης και ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευάγγελος Χρυσός. «Ετσι, στην καλλιτεχνική δημιουργία της ιστόρησης ιερών προσώπων, ο κανόνας και το σχέδιο καθίστανται όχι μόνον ευπρόσδεκτα βοηθήματα, αλλά και συντελεστές ορθοπραξίας, ώστε το εικονογράφημα να υπηρετεί τον στόχο του». Ανθίβολα από τη Συλλογή Μακρή-Μαργαρίτη έχουν εκτεθεί, ακόμη, το 2007 στο Pergamon-Bode Museum του Βερολίνου και στην Εθνική Πινακοθήκη της Κρακοβίας, το 2008 στη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας, το 2009 στο State Hermitage Museum της Αγίας Πετρούπολης και το 2010 στο State Pushkin Museum της Μόσχας.
Ηλίας Μαραβέγιας
