Ο Μητσοτάκης προσπαθεί, εν όψει πολιτικών εξελίξεων, να εκθέσει μέλη της κυβέρνησής του, καλύπτοντας τις ευθύνες του, οι οποίες είναι μεγαλύτερες λόγω της πληροφόρησης που είχε
Η κυβερνητική κρίση, με τη δημόσια -ενώπιον της εγχώριας κοινής γνώμης και των ξένων ενεργειακών ομίλων- αναζήτηση υπουργικών ευθυνών για τα τουρκολιβυκά μνημόνια, αξιολογείται ήδη από τις πρεσβείες των μεγάλων χωρών ως ήττα της Αθήνας από την Αγκυρα, την Τρίπολη, αλλά και τη Βεγγάζη. Ομολογουμένως, πρωτοφανής εξέλιξη η Ελλάδα, εκ των παλαιοτέρων μελών του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. και η ισχυρότερη χώρα της ΝΑ Ευρώπης, να ταπεινώνεται από τους διεφθαρμένους ολιγάρχες της διαλυμένης Λιβύης, η οποία δεν έχει καταφέρει ακόμα να διεξαγάγει τις εκλογές που είχαν προκηρυχθεί για τον Δεκέμβριο του 2021.
- Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Αν και οι ξένοι διπλωμάτες στην ελληνική πρωτεύουσα δεν διατυπώνουν αμφιβολίες για τον έλεγχο της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, καταλήγουν σε τρία κύρια συμπεράσματα. Πρώτον, ότι η ελληνική διπλωματία δεν έχει την ισχύ να αναστρέψει την κατάσταση που εδραιώνεται νότια της Κρήτης από τις κρατικές εταιρίες της Λιβύης και της Τουρκίας, NOC και TPAO αντίστοιχα.
Εκτιμάται πως κατάφεραν να εξουδετερώσουν, σε μεγάλο βαθμό και σε σύντομο χρόνο, τις εξαγγελίες των ελληνικών υπουργείων Εξωτερικών και Ενέργειας για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό (16 Απριλίου 2025) και την προκήρυξη διεθνών διαγωνισμών εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων (15 Ιουνίου 2025). Η παράλογη -και νομικά αστήρικτη- ορολογία περί «αμφισβητούμενων περιοχών» αρχίζει να χρησιμοποιείται και για τα οικόπεδα υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης. Πράγμα αδιανόητο μέχρι πρότινος, όπως ήταν κάποτε και για πολλές περιοχές του Αιγαίου και της Κύπρου.
Το δεύτερο συμπέρασμα πολλών ξένων διπλωματών είναι ότι ο κ. Μητσοτάκης -με πολλά χρόνια καθυστέρηση- συνειδητοποιεί πλέον το μέγεθος των εθνικών απωλειών από τα τουρκολιβυκά μνημόνια του 2019 και του 2022 και τις πρόσφατες συμφωνίες TPAO-NOC. Προσπαθεί, εν όψει πολιτικών εξελίξεων, να εκθέσει μέλη της κυβέρνησής του, καλύπτοντας τις δικές του ευθύνες που είναι μεγαλύτερες και λόγω του αξιώματός του και λόγω της έγκυρης και έγκαιρης πληροφόρησης που διέθετε. Οι δηλώσεις του υπουργού Υγείας Αδ. Γεωργιάδη, περί ευθυνών του υπουργού Εθνικής Αμυνας Ν. Δένδια (την περίοδο που ήταν υπουργός Εξωτερικών), και η απαξιωτική απάντηση, εκ μέρους του τελευταίου, δεν θα επιτρέπονταν, αν ο πρωθυπουργός πίστευε ότι υπήρχε δυνατότητα ανατροπής της δυσμενούς κατάστασης. Κοινώς, αναζητείται κάποιος, για να του χρεωθεί η ήττα.
Το τρίτο διπλωματικό συμπέρασμα είναι ότι οι κυβερνητικοί χειρισμοί επιβαρύνονται, διαρκώς, από τις λανθασμένες ενέργειες και εκτιμήσεις του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη. Καθώς ο κ. Γεραπετρίτης δεν είναι εκλεγμένος, αλλά διορισμένος από τον κ. Μητσοτάκη, δεν μπορεί να αποπεμφθεί άνευ κόστους για το Μέγαρο Μαξίμου. Η ευγενής έξοδός του θα ήταν η έσχατη λύση μόνον μετά από μια ακόμα χειρότερη εξέλιξη. Προφανώς, ο πρωθυπουργός είχε γνώση (ή έπρεπε να έχει γνώση) των διθυραμβικών συμπερασμάτων του υπουργού Εξωτερικών μετά τη διεξαγωγή υπηρεσιακών συνομιλιών με λιβυκή αντιπροσωπία, στην Αθήνα, στις αρχές του περασμένου Απριλίου. Αντί για το πασιφανές συμπέρασμα ότι οι Λίβυοι αξιωματούχοι παραπλανούσαν ωμότατα τους Ελληνες συναδέλφους τους, ο κ. Γεραπετρίτης πείστηκε να προγραμματίσει ταξίδι στην Τρίπολη και τη Βεγγάζη, υποσχόμενος μάλιστα υποστήριξη στην Ε.Ε.
Ο διάλογος
Σε κάθε περίπτωση, αφού, αντί του ιστορικού του μέλλοντος, η κυβέρνηση άνοιξε μόνη της -και από τώρα- τον διάλογο, ως προς το ποιος, τι και πότε γνώριζε, χρήσιμο είναι να καταγραφούν τα κυριότερα ορόσημα των εξελίξεων. Η στήλη έχει αναφερθεί κι άλλοτε σε ορισμένα από αυτά τα ορόσημα (που είναι πλήρως διασταυρωμένα από περισσότερες από δύο πηγές στο πλαίσιο πολυετούς έρευνας για τη συγγραφή βιβλίου επί των ελληνοτουρκικών σχέσεων), αλλά σήμερα αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία:
• 29 Ιουλίου 2019: ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός επισκέπτεται τη Λευκωσία και πληροφορείται, για πρώτη φορά, από τον υπουργό Εξωτερικών (νυν Πρόεδρο) Νίκο Χριστοδουλίδη ότι η Τουρκία προσεταιρίζεται την ηγεσία της Τρίπολης με σκοπό την υπογραφή μνημονίου υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Ο, επίσης παρών, κ. Ν. Δένδιας σημειώνει ότι ήδη προβαίνει σε παραστάσεις προς το Παρίσι και τη Ρώμη. Ο κ. Μητσοτάκης, που δεν είχε ενημερωθεί σχετικά από την τότε διπλωματική του σύμβουλο και νυν υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, τονίζει στους παρισταμένους ότι θα αναλάβει προσωπικές πρωτοβουλίες στο εξωτερικό. Ο κ. Χριστοδουλίδης, χωρίς να αποκαλύψει την προειδοποίησή του προς τον πρωθυπουργό, περιγράφει τα επερχόμενα με τη Λιβύη και σε δηλώσεις του, στο ΡΙΚ, τις επόμενες ημέρες.
• 22 Αυγούστου 2019: ο κ. Μητσοτάκης συνομιλεί με τον πρόεδρο Εμ. Μακρόν, στο Παρίσι, αλλά η «πρωτοβουλία» (για την οποία έκανε λόγο στη Λευκωσία) εξαντλείται σε μια λακωνική αναφορά. Αν και ο κ. Μακρόν, που διέθετε εξαιρετική πληροφόρηση (λόγω της πολλαπλούς σημασίας της Λιβύης για τα γαλλικά συμφέροντα), εμφανίστηκε πρόθυμος για συντονισμό Αθήνας – Παρισιού, ο κ. Μητσοτάκης δεν αξιοποιεί το γόνιμο κλίμα.
• 23 Αυγούστου 2019: το Μέγαρο Μαξίμου λαμβάνει πληροφορίες ότι το Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας των ΗΠΑ επικρίνει τις κινήσεις της Τουρκίας στη Λιβύη, αλλά δεν προβαίνει σε κάποια κίνηση αξιοποίησης αυτής της διπλωματικής ευκαιρίας.
• 29 Αυγούστου 2019: ο πρωθυπουργός επισκέπτεται το Βερολίνο, χωρίς να αναφέρει τίποτα περί Λιβύης ούτε στην καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ κατά τις συνομιλίες των δύο αντιπροσωπιών ούτε στις δημόσιες δηλώσεις του.
• 2 Σεπτεμβρίου 2019: νέες πληροφορίες, από την αμερικανική πλευρά, επιβεβαιώνουν ότι «κάτι συζητείται» μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Το Μέγαρο Μαξίμου δεν επιδιώκει να μάθει κάτι περισσότερο ή να ζητήσει παρέμβαση των ΗΠΑ προς αποτροπή των χειρότερων.
• 26 Σεπτεμβρίου 2019: ξεχνώντας πάλι τα περί «διεθνών πρωτοβουλιών», ο κ. Μητσοτάκης δεν εγείρει το ζήτημα του προετοιμαζόμενου τουρκολιβυκού μνημονίου στον γ.γ. του ΟΗΕ, Αντ. Γκουτέρες, κατά τη συνάντησή τους στη Νέα Υόρκη.
• 5 Οκτωβρίου 2019: οι λέξεις «Λιβύη» και «μνημόνιο» δεν διατυπώνονται από τον πρωθυπουργό προς τον -επισκεπτόμενο την Αθήνα- υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μ. Πομπέο, αν και ο βοηθός υπουργός Εξωτερικών Φ. Ρίκερ και ο πρεσβευτής Τζ. Πάιατ δίνουν επανειλημμένες «πάσες» στην ελληνική πλευρά, ρωτώντας για τη στάση της έναντι του τουρκικού ενεργειακού σχεδιασμού στη Μεσόγειο. Ισως πρόκειται για τη μεγαλύτερη χαμένη ευκαιρία παρέμβασης των ΗΠΑ.
• 5 Νοεμβρίου 2019: κατά την τριμερή συνάντηση και με τον Κύπριο ομόλογό τους στην Αθήνα, οι υπουργοί Εθνικής Αμυνας της Ελλάδας Νίκος Παναγιωτόπουλος και της Αιγύπτου, στρατηγός Μοχάμεντ Ζάκι, συζητούν εκτενώς τις τελευταίες διαθέσιμες πληροφορίες για το μνημόνιο. Κοινό συμπέρασμα είναι ότι η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών Τουρκίας – Λιβύης αποτελεί ζήτημα λίγων ημερών, ενώ ο στρατηγός Ζάκι επισημαίνει την -τότε- χρησιμότητα του στρατηγού Χαφτάρ.
• 16-17 Νοεμβρίου 2019: αν και δεν υπάρχει πια καμία αμφιβολία ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο θα υπογραφεί ανά πάσα στιγμή, ο πρωθυπουργός δεν αναλαμβάνει μια ύστατη «διεθνή πρωτοβουλία» την οποία -ο ίδιος- είχε κρίνει απαραίτητη από τα τέλη Ιουλίου.
Αντίθετα, αναχωρεί για ιδιωτική επίσκεψη, μετά θεαμάτων (αγώνας Στ. Τσιτσιπά – Ρ. Φέντερερ στο πλαίσιο του ATP Tour), στο Λονδίνο. Δεν μεταβάλλει το πρόγραμμά του ούτε τις επόμενες ημέρες, προτιμώντας -αντί της διπλωματικής δράσης- να συμμετάσχει στην παρουσίαση του (κατά τ’ άλλα, άριστου) Εθνικού Σχεδίου κατά του Καπνίσματος, να απαντήσει σε κοινοβουλευτικές επίκαιρες ερωτήσεις των Αλ. Τσίπρα και Φ. Γεννηματά και να μιλήσει για μια δωρεά σκαφών στο Λιμενικό Σώμα. Αγνωστο πώς και γιατί έκρινε ότι όλα αυτά ήταν πιο σημαντικά.
Τελικά, όλες οι πληροφορίες αποδείχθηκαν έγκυρες. Τα δύο μνημόνια, περί θαλάσσιων ζωνών και στρατιωτικής συνεργασίας, δημοσιοποιήθηκαν, με ρηματική διακοίνωση της Αγκυρας στον ΟΗΕ, στις 27 Νοεμβρίου 2019. Ομως το πρόβλημα είναι ότι τα λάθη και οι παραλείψεις συνεχίστηκαν πριν και μετά την υπογραφή και του τρίτου μνημονίου, για τη συνεκμετάλλευση των λιβυκών υδρογονανθράκων με την TPAO, τον Οκτώβριο του 2022. Και το ίδιο συμβαίνει ως σήμερα, όπως αποδεικνύεται από το τέχνασμα της Λιβύης με θύμα τον κ. Γεραπετρίτη.
*Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
Μ.Η.Τ. 232120