Κάθε Τρίτη, η «δημοκρατία» φιλοξενεί τα θέματα του Σπύρου Φρεμεντίτη, δικηγόρου – δημοσιογράφου, ειδικού για ασφαλιστικά και εργατικά θέματα. Στείλτε τις ερωτήσεις σας διαδικτυακά, στο email [email protected] ή στο τηλέφωνο της εφημερίδας: 2130170400.
- Του Σπύρου Φρεμεντίτη*
[email protected]
Παραμένει ένα από τα πιο κρίσιμα και πολυσυζητημένα ζητήματα της τελευταίας δεκαετίας η επιστροφή αναδρομικών ποσών σε χιλιάδες συνταξιούχους. Πρόκειται για οφειλές του κράτους που προέρχονται από αντισυνταγματικές κρατήσεις, λάθη υπολογισμών, περικοπές χωρίς αντίκρισμα, αλλά και παραλείψεις στην αναπροσαρμογή συντάξεων, κυρίως μετά την εφαρμογή των νόμων Κατρούγκαλου και Βρούτση (2020).
Τέσσερις βασικές κατηγορίες συνταξιούχων αναμένουν επιστροφές που κυμαίνονται, ανά περίπτωση, από 2.500 έως και 8.500 ευρώ. Κάθε ομάδα αφορά διαφορετική περίοδο ή νομική βάση και περιμένει να «κάνει ταμείο» υπολογίζοντας ότι αυτές οι επιστροφές θα καλύψουν οικονομικές εκκρεμότητες που δημιούργησαν οι συνταξιούχοι μέσα στην κρίση, κυρίως «κόκκινα» στεγαστικά δάνεια. Η «δημοκρατία» παρουσιάζει όλες τις ανοικτές εκκρεμότητες πληρωμών ανά κατηγορία συνταξιούχων.
Συγκεκριμένα:
- 350.000 συνταξιούχοι του Δημοσίου για αναδρομικά Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) περίπου 420 εκατ. ευρώ
- 370.000 παλιοί συνταξιούχοι για το 11μηνο Ιουνίου 2015 – Μαΐου 2016
- 100.000 συνταξιούχοι διεκδικούν αναδρομικά επικουρικών συντάξεων, ο ΕΦΚΑ αρνείται να τα καταβάλει
- 35.000 συνταξιούχοι μετά το 2016, οι οποίοι έχουν πάνω από 30 συντάξιμα έτη και αιτούνται αναδρομικά από τον επανυπολογισμό βάσει του νόμου Βρούτση (Ν. 4670/2020)
Επιστροφή ΕΑΣ
Η Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) παρακρατήθηκε από συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ και κρίθηκε αντισυνταγματική για τα έτη 2017-2018. Το συνολικό ποσό υπολογίζεται στα 420 εκατομμύρια ευρώ και εκτιμάται ότι θα καταβληθεί σε δόσεις. Από το 2019 και μετά η ΕΑΣ κρίθηκε συνταγματική, καθώς ο νόμος Κατρούγκαλου τη νομιμοποίησε μέσω του ΑΚΑΓΕ. Μόνο όσοι άσκησαν αγωγές και δικαιώθηκαν θα λάβουν αναδρομικά.
Αναδρομικά 11μήνου (Ιούνιος 2015 – Μάιος 2016)
Περίπου 370.000 συνταξιούχοι που προσέφυγαν νομικά έως το 2020 διεκδικούν ποσά για τις παράνομες περικοπές σε κύριες, επικουρικές συντάξεις και για τα κομμένα δώρα. Οι δικαστικές αποφάσεις προχωρούν με αργό ρυθμό, αλλά 10.000-20.000 δικαιούχοι έχουν ήδη λάβει επιστροφές. Οσοι δεν κατέθεσαν προσφυγή έως το 2020 δεν δικαιούνται αποζημίωση, καθώς έχει παρέλθει η σχετική προθεσμία. Σύμφωνα με επίσημε πηγές του ΕΦΚΑ θα καταβληθούν σε όσους κοινοποιήσουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις.
Επικουρικές – Προσαυξήσεις που δεν καταβλήθηκαν
Αφορά επικουρικές συντάξεις και ειδικά τη μη απόδοση προσαύξησης 0,075% για εισφορές άνω του 6%. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει ένα ακανθώδες περιβάλλον για τους συνταξιούχους. Ο ΕΦΚΑ θεωρεί ότι δεν υφίστανται τέτοιου είδους αναδρομικά.
Περίπου 100.000 συνταξιούχοι (κυρίως από τραπεζικά Ταμεία, πρώην ΔΕΗ, ΕΡΤ, εμπορικά επαγγέλματα και βαρέα του ΙΚΑ) έχουν ήδη προσφύγει στη Δικαιοσύνη και ήδη φτάνουν οι πρώτες δικαστικές αποφάσεις.
Επανυπολογισμός κύριων συντάξεων – Μετά το 2016
Συνταξιούχοι που αποχώρησαν μετά τον Μάιο του 2016 με πάνω των 30 ετών ασφάλισης δικαιούνται αναδρομικά ποσά λόγω λανθασμένου επανυπολογισμού της σύνταξής τους. Με βάση τον νόμο Βρούτση (Ν. 4670/2020) έγινε νέα αναπροσαρμογή, η οποία όμως σε πολλές περιπτώσεις καθυστέρησε να αποτυπωθεί. Ο ΕΦΚΑ έχει ξεκινήσει εσωτερικές διασταυρώσεις και αναμένεται να προχωρήσει σε αυτόματες πληρωμές, χωρίς να χρειάζεται υποβολή αιτήσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, υπάρχει θέμα ανοιχτό για τουλάχιστον 30.000 συνταξιούχους για τους οποίους δεν βρίσκονται οι… φυσικοί φάκελοι στα αρχεία του ΕΦΚΑ.
*Δικηγόρος – Δημοσιογράφος
Ειδικός για ασφαλιστικά και εργατικά θέματα
Η πλήρης και άμεση αποπληρωμή δεν θεωρείται ρεαλιστική επιλογή
Παρά το πλεόνασμα ύψους 470 εκατομμυρίων ευρώ που παρουσίασε ο e-ΕΦΚΑ κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, η πλήρης και άμεση αποπληρωμή όλων των αναδρομικών δεν θεωρείται ρεαλιστική επιλογή για τα δημόσια οικονομικά. Οι απαιτήσεις ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ και η κυβέρνηση εξετάζει σενάρια σταδιακής αποπληρωμής. «Οποιοι συνταξιούχοι έχουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις θα πληρωθούν» δηλώνει επισήμως ο διοικητής του ΕΦΚΑ Αλέξανδρος Βαρβέρης. Αυτό αφορά όπου υπάρχουν τελεσίδικες δικαστικές αποφάσεις, κυρίως για το 11μηνο ή τις επικουρικές συντάξεις ή την ΕΑΣ για τους συνταξιούχους του Δημοσίου. Ο επανυπολογισμός συντάξεων για όσους έχουν άνω των 30 ετών ασφάλισης θα γίνει βάσει του νόμου Βρούτση ως υποχρέωση του ΕΦΚΑ.
Η τελική επιλογή για τον ρυθμό και τη μορφή των πληρωμών θα εξαρτηθεί από την πορεία των εσόδων στο β΄ εξάμηνο του 2025, τις προτεραιότητες που θα τεθούν στον Προϋπολογισμό του 2026, καθώς και από τις ευρύτερες αποφάσεις σχετικά με την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο πρόεδρος της ΕΝΥΠΠΕΚΚ καθηγητής Αλέξης Μητρόπουλος αναφέρει ότι «οι συνταξιούχοι πρέπει να υποβάλουν αίτηση επανυπολογισμού της σύνταξής τους και να απαιτήσουν την έκδοση από τον ΕΦΚΑ ατομικής πράξης επανυπολογισμού, προσωπική ενημέρωση και χορήγηση των αναδρομικών ποσών, έντοκα και αφορολόγητα».
Ερωτήσεις αναγνωστών
Παναγιώτης από Λάρισα: «Είμαι 64 ετών και έχω 40 χρόνια συνολικής ασφάλισης, εκ των οποίων τα πρώτα 15 χρόνια (από το 1988 έως το 2003) ήμουν ασφαλισμένος στον ΟΓΑ. Από το 2003 μέχρι σήμερα εργάζομαι ως μισθωτός σε ιδιωτική εταιρία και ασφαλίζομαι στο τ.ΙΚΑ (νυν ΕΦΚΑ). Μπορώ να συνταξιοδοτηθώ τώρα με πλήρη σύνταξη, δεδομένου ότι έχω φτάσει ήδη στα 64 μου χρόνια και διαθέτω συνολικά 40 χρόνια ασφάλισης;».
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αγαπητέ Παναγιώτη, η απάντηση στην περίπτωσή σας δεν είναι απλή, διότι εξαρτάται από το κατά πόσο ο χρόνος ασφάλισής σας στον ΟΓΑ είναι συντάξιμος. Ειδικά η περίοδος από το 1988 έως το 1997, που εντάσσεται στο καθεστώς της πρόσθετης ασφάλισης του ΟΓΑ, δεν αναγνωρίζεται αυτομάτως για κύρια σύνταξη, παρά μόνο για επικουρική, εκτός αν ο ασφαλισμένος είχε εγγραφεί και καταβάλει τις αντίστοιχες εισφορές στον κλάδο της πρόσθετης ασφάλισης. Επομένως, εάν δεν έχει γίνει αυτή η διαδικασία και δεν έχουν καταβληθεί οι σχετικές εισφορές, τότε αυτό το χρονικό διάστημα δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη για πλήρη σύνταξη από τον ΕΦΚΑ. Η νομοθεσία (άρθρο 53 του Ν. 3518/2006, όπως ισχύει με τις τροποποιήσεις των Ν. 4387/2016 και 4488/2017) παρέχει τη δυνατότητα αναγνώρισης αυτού του χρόνου, αλλά απαιτείται η υποβολή σχετικής αίτησης πριν από την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης.
Αν ο Παναγιώτης δεν έχει κάνει αυτή την αναγνώριση ή δεν έχει πληρώσει τις αναλογούσες εισφορές, τότε τα χρόνια του ΟΓΑ δεν προσμετρώνται στον κύριο συντάξιμο χρόνο. Κατά συνέπεια, με βάση τα ισχύοντα σήμερα, ο Παναγιώτης δεν μπορεί να συνταξιοδοτηθεί τώρα στα 64 του με πλήρη σύνταξη, γιατί δεν έχει συμπληρώνει τα απαιτούμενα 40 χρόνια συντάξιμης ασφάλισης, με βάση το νέο καθεστώς. Μπορεί, όμως, αν το επιθυμεί, να αποχωρήσει με μειωμένη σύνταξη από το ΙΚΑ, δεδομένου ότι έχει συμπληρώσει την ηλικία των 62 ετών και έχει τουλάχιστον 15 χρόνια ασφάλισης στο ΙΚΑ.
Σε αυτή την περίπτωση, η σύνταξή του θα είναι μειωμένη κατά ποσοστό περίπου 30% στην εθνική της βάση. Διαφορετικά, αν επιλέξει να περιμένει, μπορεί να λάβει πλήρη σύνταξη στα 67 έτη, εφόσον διατηρεί τη μισθωτή του ιδιότητα. Αν θέλει να βγει νωρίτερα με πλήρη, θα πρέπει να διερευνήσει εάν μπορεί να αναγνωρίσει τον χρόνο ασφάλισης στον ΟΓΑ, καταβάλλοντας τυχόν οφειλόμενες εισφορές στον κλάδο πρόσθετης ασφάλισης, όπως προβλέπει η νομοθεσία.
2. Βασιλική από Πειραιά: «Εχω λάβει ποσοστό αναπηρίας 90% από τα ΚΕΠΑ, το οποίο μάλιστα είναι μόνιμο, δηλαδή εφ’ όρου ζωής. Παράλληλα, τα τελευταία 10 χρόνια εργάζομαι σταθερά ως μισθωτή, ασφαλιζόμενη στο τ. ΙΚΑ (ΕΦΚΑ μισθωτών). Εχω το δικαίωμα να συνταξιοδοτηθώ και, αν ναι, μπορώ να συνεχίσω να εργάζομαι παράλληλα με τη λήψη της σύνταξης;».
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αγαπητή Βασιλική, η απάντηση είναι καταφατική. Με ποσοστό αναπηρίας 90% μπορείτε να αιτηθείτε πλήρη σύνταξη αναπηρίας, χωρίς να ισχύσει οποιαδήποτε περικοπή στην εθνική σύνταξη. Ο νόμος προβλέπει ότι όταν ένας ασφαλισμένος έχει ποσοστό αναπηρίας άνω του 80%, λαμβάνει ολόκληρη την εθνική σύνταξη και δεν εφαρμόζεται η συνήθης μείωση που προβλέπεται για συντάξεις λόγω αναπηρίας με χαμηλότερα ποσοστά (50%-67%-79%). Επιπλέον, από την καταβολή του πόρου υπέρ e-ΕΦΚΑ εξαιρούνται κατόπιν δήλωσης της εξαίρεσης στην ηλεκτρονική πλατφόρμα συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού και ειδικότερα:
α. Τα άτομα με ψυχική αναπηρία του άρθρου 23 του ν. 4488/2017 (Α’ 137). Πρόκειται για άτομα με ψυχική ή νοητική αναπηρία ή ψυχική και νοητική αναπηρία, με ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω, εφόσον η ανάληψη μισθωτής απασχόλησης ή η αυτοαπασχόληση ενδείκνυται για λόγους ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης και η κρίση αυτή πιστοποιείται με γνωμάτευση μονάδας ψυχικής υγείας.
β. Οι συνταξιούχοι του ν. 612/1977 (Α’ 164) και των διατάξεων που παραπέμπουν σε αυτόν. Πρόκειται για πρόσωπα που συνταξιοδοτούνται από τον ιδιωτικό τομέα με ειδικές διατάξεις λόγω πιστοποιημένης συνδρομής ειδικών παθήσεων, όπως τυφλότητα, τετραπληγία, ακρωτηριασμό, κυστική ίνωση κ.ά.
γ. Οι συνταξιούχοι λόγω αναπηρίας (από κοινή νόσο, εργατικό ατύχημα, ατύχημα εκτός εργασίας, επαγγελματική νόσο). Οπότε και μπορείτε να συνεχίσετε να εργάζεστε και να λαμβάνετε πλήρως την αναπηρική σας σύνταξη.
3. Αριστείδης από Θεσσαλονίκη: «Εχω ήδη λάβει σύνταξη από το Δημόσιο το 2007. Χρόνια μετά εργάστηκα ως μισθωτός σε ιδιωτική εταιρία με ασφάλιση στο ΙΚΑ επί 16 χρόνια. Είμαι πλέον 69 ετών. Δικαιούμαι να πάρω προσαύξηση στην υφιστάμενη σύνταξη ή μια δεύτερη σύνταξη;».
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αγαπητέ Αριστείδη, εφόσον λάβατε σύνταξη το 2007, δηλαδή αρκετά χρόνια πριν από την εφαρμογή του Νόμου Κατρούγκαλου (Ν. 4387/2016), και στη συνέχεια συνεχίσατε να εργάζεστε και να ασφαλίζεστε στο ΙΚΑ (ή ΕΦΚΑ) για 16 χρόνια, δικαιούστε δεύτερη κύρια σύνταξη. Αυτή η δυνατότητα προβλέπεται από τη νομοθεσία, η οποία κάνει διάκριση ανάμεσα σε όσους συνταξιοδοτήθηκαν πριν ή μετά την ισχύ του Ν. 4387/2016.
Στην περίπτωση αυτή, ο ασφαλισμένος δεν θα λάβει δεύτερη εθνική σύνταξη, διότι το δικαίωμα στην εθνική σύνταξη παρέχεται μία φορά στον κάθε ασφαλισμένο. Θα λάβει, όμως, κανονικά την ανταποδοτική σύνταξη, που υπολογίζεται με βάση το ύψος των αποδοχών που δήλωνε κατά τη διάρκεια των 16 ετών εργασίας και το ποσοστό αναπλήρωσης που αντιστοιχεί στα 16 έτη ασφάλισης.
