Ποια είναι η πορεία εκσυγχρονισμού των Ενόπλων Δυνάμεων με βάση τις νέες προκλήσεις στο πεδίο της μάχης
Διαχρονικοί στόχοι των στρατιωτικών παρελάσεων ήταν ανέκαθεν η ανάταξη του εθνικού φρονήματος και η υπενθύμιση της ισχυρής -και εγγυητικής της εθνικής ασφαλείας- παρουσίας των Ενόπλων Δυνάμεων, με την παράλληλη αποστολή μηνυμάτων προς φίλους και αντιπάλους. Παρόλο που η επικοινωνιακή εικόνα αξιοποιείται και στο πλαίσιο της εσωτερικής πολιτικής σκηνής, στην ταραγμένη περίοδο που διάγουμε, όπως αποκαλύπτει το περιφερειακό και το διεθνές περιβάλλον, η στρατιωτική ισχύς έχει επανέλθει στο προσκήνιο με πιο πειστικό τρόπο από ποτέ. Στο πλαίσιο αυτό, τα νέα οπλικά συστήματα που αναμένεται να επιδειχθούν την 28η Οκτωβρίου, σε συνδυασμό με επισκόπηση της πορείας επανεξοπλισμού των Ενόπλων Δυνάμεων, αποκτούν αυταπόδεικτη αξία.
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Η επισκόπηση γίνεται ανά Κλάδο (Στρατός Ξηράς, Πολεμικό Ναυτικό, Πολεμική Αεροπορία) και για ορισμένες κατηγορίες κύριων οπλικών συστημάτων και δεν περιλαμβάνει προγράμματα που είχαν συμβασιοποιηθεί πριν από τον Ιούλιο του 2019, έστω κι αν η υλοποίησή τους συνεχίζεται ως σήμερα. Οπως π.χ. ο εκσυγχρονισμός των μαχητικών F-16C /-D Block 52+ / 52+ Advanced σε διαμόρφωση Block 72 Viper και ο αντίστοιχος έως πέντε αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3B Orion, που 10 χρόνια μετά δεν έχει ακόμα αποδώσει το πρώτο αεροσκάφος!
Στρατός Ξηράς
Αποτελεί τον Κλάδο στον οποίο διατέθηκαν οι χαμηλότερου ύψους πιστώσεις για την υλοποίηση εξοπλιστικών προγραμμάτων.
-Αρματα Μάχης. Μέχρι σήμερα επικρατεί απόλυτη στασιμότητα ακόμη και στα προγράμματα υποστήριξης – Εν-Συνεχεία Υποστήριξης (ΕΣΥ) του ελληνικού αρματικού δυναμικού. Τους τελευταίους μήνες επανάκτησε δυναμική το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των 183 αρμάτων μάχης Leopard 2A4, αλλά προκειμένου να δρομολογηθεί η υλοποίησή του, απαιτείται η διάθεση των αναγκαίων πιστώσεων, εκτιμώμενου ύψους τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ, και ταυτόχρονα η διευθέτηση εκκρεμοτήτων του παρελθόντος με τις γερμανικές KNDS-Deutschland (πρώην Krauss-Maffei-Wegmann – KMW) και Rheinmetall, τον αρχικό κατασκευαστή εξοπλισμού (OEM: Original Equipment Manufacturer) και τον κύριο υποκατασκευαστή, αντίστοιχα. Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των 500 αρμάτων μάχης Leopard 1A5 που αποτελούν σημαντικό ποσοστό του αρματικού δυναμικού, η έλλειψη πιστώσεων και η πιθανή αποδέσμευση αρμάτων μάχης M1A2 Abrams από τις ΗΠΑ έχουν αναιρέσει όποια δυναμική είχε αποκτήσει.
-Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης (ΤΟΜΑ) και Προσωπικού (ΤΟΜΠ). Μέχρι στιγμής η μόνη εξέλιξη είναι τα 40 ΤΟΜΑ Marder 1A3 που αποκτήθηκαν άνευ κόστους από τη Γερμανία μέσω κυκλικής ανταλλαγής με ελληνικά ΤΟΜΑ BMP-1 που κατέληξαν στην Ουκρανία. Η έλλειψη επαρκών πιστώσεων για την προμήθεια νέου ΤΟΜΑ και η μέχρι σήμερα αποτυχία απόκτησης ΤΟΜΑ Bradley M2A2 ODS από τα αμερικανικά αποθέματα με λελογισμένο κόστος δρομολογούν την υλοποίηση της αναβάθμισης ΤΟΜΠ M113 σε «υβριδικό» ΤΟΜΑ. Με βάση όσα μέχρι στιγμής έχουν γίνει γνωστά, το πρόγραμμα αφορά περί τα 300 M113 και το κόστος ανέρχεται σε περίπου 750 εκατ. ευρώ. Ο αριθμός των οχημάτων ενδέχεται να μεταβληθεί λόγω της πιθανής αποδέσμευσης από τις ΗΠΑ ΤΟΜΑ Bradley με λογικό κόστος ενεργοποίησης. Πάντως η αναβάθμιση μίας σχεδίασης ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών για ρόλο διαφορετικό από τον αρχικό δημιουργεί αμφιβολίες για τη δυνατότητα του «υβριδίου» να αντεπεξέλθει στις παρούσες και μελλοντικές συνθήκες του πεδίου μάχης.
-Τεθωρακισμένα οχήματα αναγνώρισης και άλλων χρήσεων. Τη σημαντικότερη εξέλιξη στην κατηγορία αποτελεί η πρώτη δημόσια παρουσίαση δύο μονάδων πυρός – NMT (έκαστη αποτελούμενη από κέντρο διοίκησης και ελέγχου και δύο εκτοξευτές) του μεγάλου βεληνεκούς, πολλαπλού ρόλου, πυραυλικού συστήματος SPIKE NLOS. Ο Στρατός Ξηράς θα αποκτήσει συνολικά 17 μονάδες πυρός NMT που θα αυξήσουν δραματικά τις δυνατότητες προσβολής κινητών ή σταθερών στόχων επίγειων και επιφανείας σε μεγάλα βεληνεκή, ενώ έχουν αρχίσει οι συζητήσεις για την ενεργοποίηση του συμβατικά προβλεπόμενου δικαιώματος προαίρεσης.
Οπως θα επιδειχθεί, εν εξελίξει βρίσκεται η προσπάθεια ενίσχυσης εκ των ενόντων των δυνατοτήτων αναγνώρισης των τροχοφόρων τεθωρακισμένων αναγνώρισης M1117, αλλά δεν διαφαίνεται δυνατότητα υλοποίησης του σχεδιασμού για την αξιοποίησή τους και σε άλλους ρόλους. Σε ό,τι αφορά τα ειδικοποιημένα τεθωρακισμένα οχήματα, αρνητική εξέλιξη αποτελεί η ακύρωση του διαγωνισμού για την προμήθεια 12 Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης Μηχανικού (ΤΟΜΜΧ) που διατηρεί το κενό στις επιχειρησιακές δυνατότητες του Μηχανικού Μάχης.
-Συμβατικό Πυροβολικό. Με την εξαίρεση πιλοτικού προγράμματος, δεν υπάρχουν πληροφορίες για την έστω και σταδιακή υλοποίηση προγράμματος για μετατροπή του συνόλου των 420 αυτοκινούμενων (Α/Κ) οβιδοβόλων M109 διαμετρήματος 155 χλστ. σε αυτόνομες μονάδες πυρός. Ούτε για την προμήθεια νέας τεχνολογίας πυρομαχικών μεγάλου βεληνεκούς, με μόνη εξαίρεση την απόκτηση ποσότητας ως αντάλλαγμα στο πλαίσιο της πώλησης 60 Α/Κ οβιδοβόλων M110A2 στην Τσεχία με τελικό προορισμό την Ουκρανία.
-Πυραυλικό Πυροβολικό.
Η πρόσφατη (14 Οκτωβρίου) προκήρυξη διαγωνισμού ύψους 90.576.000 ευρώ για τον εκσυγχρονισμό 111 ΠΕΠ (Πολλαπλών Εκτοξευτών Πυραύλων) RM-70 με κριτήριο ανάθεσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά αποτελεί τη μόνη σημαντική εξέλιξη την τελευταία εξαετία. Προς το παρόν δεν μπορεί να διατυπωθεί ασφαλής εκτίμηση για τον χρόνο υλοποίησης του δεύτερου προγράμματος αναβάθμισης του πυραυλικού πυροβολικού, είτε δηλαδή τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων 36 ή μέρους αυτών ΠΕΠ M270 MLRS είτε την προμήθεια 36 ΠΕΠ του ισραηλινής προέλευσης συστήματος PULS.
-Αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα. Αποτελεί την κυριότερη συνιστώσα της αποκαλούμενης «Ασπίδας του Αχιλλέα» που περιλαμβάνει την προμήθεια των ισραηλινής προέλευσης συστημάτων SRYDER AiO, BARAK-MX και David’s Sling. Με βάση τα στοιχεία που ήταν διαθέσιμα τον περασμένο Μάρτιο, στο πλαίσιο του Μεσοπρόθεσμου Προγραμματισμού Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) 2025-2036 και της ουράς των δύο τετραετιών (2037-2044), προβλεπόταν η διάθεση πιστώσεων ύψους 3,06 δισ. ευρώ και η επιπλέον χρηματοδότηση 1 δισ. ευρώ από το 2036 και μετά. Σύμφωνα με πληροφορίες, τα Γενικά Επιτελεία και το υπουργείο Εθνικής Αμυνας έχουν ολοκληρώσει τις προβλεπόμενες από τον νόμο διαδικασίες και ο σχετικός φάκελος αναμένεται να προωθηθεί στη γραμματεία του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΚΥΣΕΑ).
-Επιθετικά Ελικόπτερα. Οι σημαντικότερες εξελίξεις είναι η έναρξη των εργασιών περιορισμένης αναβάθμισης των ΑΗ-64A+ Apache που σύμφωνα με εκτιμήσεις θα γίνουν σε 13 ελικόπτερα (καθώς έξι ελικόπτερα του τύπου υπέστησαν σοβαρές ζημιές στο Στεφανοβίκειο το 2023 κατά την καταιγίδα «Daniel») και η ενσωμάτωση σε εννέα εξ αυτών του πυραυλικού συστήματος SPIKE NLOS. Ας σημειωθεί ότι η ελληνική πλευρά έχει ενημερωθεί από τις αμερικανικές Αρχές για την πιθανή διαθεσιμότητα αριθμού ελικοπτέρων της νεότερης έκδοσης AH-64D (εννέα ελικόπτερα της έκδοσης βρίσκονται σε υπηρεσία στην Αεροπορία Στρατού). Η εκδήλωση πρόθεσης τους θεωρείται πιθανή, όμως στη βάση των διδαγμάτων της Ουκρανίας που υποδεικνύουν μείωση της επιχειρησιακής αξίας των επιθετικών ελικοπτέρων στο σημερινό πεδίο της μάχης, επιβάλλεται να αξιολογηθεί εκ νέου ο λόγος οφέλους / κόστους.
-Ελικόπτερα Γενικής Χρήσης – Μεταφορικά. Μετά την παραγγελία των 35 UH-60M Blackhawk και την ανάθεση συμβάσεων Ε-Σ-Υ για τα NH-90 και τα CH-47D Chinook, το μεγαλύτερο στοίχημα για την Αεροπορία Στρατού αποτελεί η αποκατάσταση των διαθεσιμοτήτων τους.
Προκλήσεις για το Πολεμικό Ναυτικό
Παρά τη διάθεση υψηλότερων πιστώσεων σε σχέση με τον Στρατό Ξηράς, ο Κλάδος αντιμετωπίζει σειρά προκλήσεων.
–Φρεγάτες. Με την πρόσφατη κύρωση του σχετικού νόμου αποκτήθηκε η τέταρτη φρεγάτα του τύπου FDI-HN. Με βάση τα σημερινά δεδομένα η αντικατάσταση των υπέργηρων φρεγατών τύπου Standard θα υλοποιηθεί με την απόκτηση δύο μεταχειρισμένων φρεγατών τύπου Bergamini από τα αποθέματα του ναυτικού της Ιταλίας μέχρι τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας και επιπλέον δύο τις αρχές της επόμενης. Η διατήρηση της οροφής των 12 φρεγατών για το σχετικά προβλεπτό μέλλον θα επιτευχθεί με την ατελή, λόγω έλλειψης πιστώσεων, αναβάθμιση των τεσσάρων φρεγατών τύπου MEKO-200HN, για την εκτέλεση εργασιών της οποίας επιστρατεύονται και δωρητές.
–Κορβέτες. Πλέον η τυχόν υλοποίηση προγράμματος προμήθειας νέων κορβετών μετατίθεται για τις αρχές της επόμενης δεκαετίας σε συνάρτηση με τις εξελίξεις στο πρόγραμμα της αποκαλούμενης «ευρωκορβέτας». Στο ΜΠΑΕ 2025-2036 και τις δύο τετραετίες-ουρά (2037-2044) περιλαμβάνονται πιστώσεις ύψους 2,7 δισ. ευρώ για την προμήθεια έξι «ευρωκορβετών».
–Υποβρύχια. Ως υψηλής προτεραιότητας θα πρέπει να θεωρείται το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού μέσης ζωής (ΕΜΖ) των τεσσάρων υποβρυχίων Τύπου 214, καθώς το πρώτο εξ αυτών («ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ») συμπλήρωσε 15 χρόνια, δηλαδή το ήμισυ της σχεδιαστικής του ζωής σε υπηρεσία. Ο προϋπολογισμός του προγράμματος ΕΜΖ ανέρχεται σε 1 δισ. ευρώ.
Παράλληλα, την τελευταία περίοδο καταγράφεται ισχυρή κινητικότητα στο πρόγραμμα προμήθειας τεσσάρων νέων υποβρυχίων για την αντικατάσταση των υπέργηρων Τύπου 209/1100 και Τύπου 209/1200 που σχεδόν 50 χρόνια μετά την ένταξή τους συνεχίζουν να υπηρετούν. Στο ΜΠΑΕ 2025-2036 και τις δύο τετραετίες-ουρά, περιλαμβάνεται πρόγραμμα ύψους 5 δισ. ευρώ για την προμήθεια τεσσάρων νέων υποβρυχίων με δικαίωμα προαίρεσης επιπλέον ένα, αλλά η διάθεση των αναγκαίων πιστώσεων δεν εκτιμάται ως πιθανή στο άμεσο μέλλον.
-Ταχέα Περιπολικά Κατευθυνόμενων Βλημάτων (ΤΠΚ – πυραυλάκατοι), Παράκτια Περιπολικά (Π.Π.) και Κανονιοφόροι (Κ/Φ). Ο εκσυγχρονισμός των επτά ΤΠΚ τύπου Ρουσσέν (350 εκατ. ευρώ) και των Κ/Φ (200 εκατ. ευρώ) περιλαμβάνεται στο ΜΠΑΕ 2025-2036 και τις δύο τετραετίες-ουρά (2037-2044). Επίσης περιλαμβάνονται η προμήθεια εννέα νέων ΤΠΚ και έξι νέων Κ/Φ με προϋπολογισμό 3 δισ. ευρώ και 1,2 δισ. ευρώ, αντίστοιχα. Σε ό.τι αφορά τα Π.Π., οι ανάγκες καλύπτονται με την προμήθεια πλοίων που αποσύρει η ακτοφυλακή των ΗΠΑ, με το τελικό κόστος να προσεγγίζει αυτό των νέων ναυπηγήσεων που θα μπορούσαν να αναληφθούν από την εγχώρια ναυπηγική βιομηχανία.
-Πλοία Γενικής Υποστήριξης (ΠΓΥ), πλοία αμφίβιων επιχειρήσεων και βοηθητικά. Με την πιθανή εξαίρεση των ΠΓΥ όπου οι ανάγκες έχουν ικανοποιηθεί σε όποιο βαθμό από τη δευτερογενή πολιτική αγορά μέσω δωρεών, η σταδιακή αντικατάσταση του στόλου των βοηθητικών που στην πλειονότητά τους είναι υπέργηρα και η λήψη απόφασης για τη μελλοντική μορφή των εθνικών δυνατοτήτων αμφιβίων επιχειρήσεων αποτελούν πλέον επιτακτική ανάγκη.
Πολεμική Αεροπορία: Αναβάθμιση με Rafale, F-16 Viper και στο βάθος F-35
Ο Κλάδος, με βάση τις εξαγγελίες της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, βρίσκεται σε πορεία μετάβασης σε ομογενοποιημένο στόλο μαχητικών τέταρτης και πέμπτης γενεάς. Προς παροπλισμό οδηγούνται παλαιότερης γενεάς μαχητικά (όπως τα εναπομείναντα F-4E Phantom Peace Icarus 2000), ενώ την ίδια τύχη θα έχουν και τα 24 Mirage 2000-5 Mk. 2, που πρόθεση είναι να μεταπωληθούν και να αντικατασταθούν από τουλάχιστον έξι νέας κατασκευής μαχητικά Rafale.
–Μαχητικά. Η προμήθεια των 20 F-35A Lightning II σε συνδυασμό με την κατασκευή των αναγκαίων υποδομών για τη φιλοξενία και υποστήριξη τους αποτελούν το μεγαλύτερο εξοπλιστικό πρόγραμμα του Κλάδου σε φάση υλοποίησης. Με βάση το υφιστάμενο χρονοδιάγραμμα οι παραδόσεις θα αρχίσουν το 2028, ενώ αποτελεί διακηρυγμένη πρόθεση η προμήθεια επιπλέον 20 μαχητικών του τύπου για τα οποία η παραγγελία θα τοποθετηθεί την επόμενη δεκαετία. Στο προσεχές μέλλον θα αποφασιστεί εάν το κόστους περί το 1 δισ. ευρώ πρόγραμμα της αναβάθμισης 38 μαχητικών F-16C/-D Block 50 σε διαμόρφωση Block 70 Viper θα υλοποιηθεί, με την έναρξη των εργασιών να έπεται της ολοκλήρωσης του εκσυγχρονισμού των F-16C /-D Block 52+ / 52+ Advanced σε διαμόρφωση Block 72 Viper.
Σε εκκρεμότητα παραμένει το μέλλον των 32 μαχητικών F-16C/-D Block 30, καθώς ακόμη και η υλοποίηση λιγότερο φιλόδοξων λύσεων για την παράταση του επιχειρησιακού τους βίου απαιτεί πιστώσεις που προς το παρόν δεν διατίθενται. Πρόγραμμα υψηλής προτεραιότητας θεωρείται η εγκατάσταση νέου ολοκληρωμένου συστήματος αυτοπροστασίας στα μαχητικά που θα αναβαθμιστούν σε επίπεδο Viper, καθώς το υφιστάμενο ASPIS II παρουσιάζει προβλήματα συμβατότητας.
Εξίσου υψηλής προτεραιότητας είναι τα προγράμματα προμήθειας σύγχρονων όπλων αέρος – αέρος και αέρος – εδάφους / επιφανείας με ταυτόχρονη ποσοτική ενίσχυση των αποθεμάτων. Ας σημειωθεί ότι στην παρέλαση της Τρίτης θα παρουσιαστούν επί φορτηγών οχημάτων ξύλινα ομοιώματα νέων όπλων που προμηθεύεται η Πολεμική Αεροπορία, όπως το ευρωπαϊκής προέλευσης κατευθυνόμενο βλήμα (Κ/Β) αέρος – αέρος Meteor για τα μαχητικά Rafale, το ισραηλινής προέλευσης Κ/Β αέρος – εδάφους Rampage και οι επίσης ισραηλινής προέλευσης συλλογές καθοδήγησης Spice 1000 και 2000.
–Αεροσκάφη Τακτικών Μεταφορών. Συνεχίζεται η προσπάθεια αποκατάστασης της διαθεσιμότητας του στόλου των υφιστάμενων 23 αεροσκαφών (10 C-130H Hercules, 5 C-130B Hercules και 8 C-27J Spartan), ενώ για την προμήθεια νέων αεροσκαφών ως ανταγωνιστές εμφανίζονται το αμερικανικής προέλευσης C-130J Super Hercules (η νεότερη έκδοση των -H και -Β που διατίθενται σε υπηρεσία) και το βραζιλιάνικης προέλευσης C-390 Millennium. Είναι όμως αμφίβολο αν στο προσεχές μέλλον θα καταστεί δυνατή η διάθεση των αναγκαίων πιστώσεων.
-Αεροσκάφη Αεροφερόμενου Συστήματος Εγκαιρης Προειδοποίησης & Ελέγχου (ΑΣΕΠΕ) και εναέριου ανεφοδιασμού. Αποτελούν τυπικούς πολλαπλασιαστές ισχύος. Τέσσερα ΑΣΕΠΕ EMB-145H AEW&C βρίσκονται σε υπηρεσία από το 2009, αλλά ακόμη καρκινοβατεί η ανάθεση της ύψους 83 εκατ. ευρώ σύμβασης για την Ε-Σ-Υ τους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη διαθεσιμότητά τους. Σε ό,τι αφορά τα αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού, η ικανοποίηση της απαίτησης αναζητείται σε αεροσκάφη που παροπλίζονται από την αεροπορία των ΗΠΑ.
-Αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα. Κατά βάση πρόκειται για το μέλλον των έξι πυροβολαρχιών του συστήματος αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας Patriot, που συμπληρώνει σχεδόν 25 χρόνια σε υπηρεσία και ως εκ τούτου είναι ανάγκη η αναβάθμισή του και η ποσοτική ενίσχυση/ανανέωση του αποθέματος των βλημάτων.
-Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ). Η αναβάθμιση των δυνατοτήτων του ΣΑΕ έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα της «Ασπίδας του Αχιλλέα».
Μονόδρομος τα Μη Επανδρωμένα οπλικά συστήματα
Οπως θα διαπιστωθεί και από τη στρατιωτική παρέλαση την ερχόμενη Τρίτη, πλέον οι Ενοπλες Δυνάμεις εισέρχονται στην εποχή των Μη Επανδρωμένων ώστε να αντιμετωπίσουν τις επιχειρησιακές προκλήσεων στον παρόντα και τον μελλοντικό χώρο επιχειρήσεων. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο ΜΠΑΕ 2025-2036 προβλέπονται πιστώσεις ύψους 800 εκατ. ευρώ για μη επανδρωμένες επίγειες, εναέριες, επιφανείας και υποβρύχιες πλατφόρμες και επιπλέον 400 εκατ. για μετά το 2036. Η συνεχής αύξηση του επίπεδου αυτονομίας των Μη Επανδρωμένων και η επίσης συνεχής βελτίωση της σύζευξης επανδρωμένων – Μη Επανδρωμένων, τα επόμενα χρόνια πρόκειται να επιφέρουν επανάσταση που θα επιβάλει την εκ βάθρων αναθεώρηση δογμάτων, τακτικών, διαδικασιών και οργάνωσης.
