Ζούμε την εποχή της εμφατικής αδυναμίας εξεύρεσης μέσων και μηχανισμών αποφυγής της βίας σε ενδοκρατικό επίπεδο. Ο χουλιγκανισμός διογκώνεται. Ενα μεγάλο τμήμα της Χαλκιδικής είναι διαιρεμένο γύρω από το ζήτημα της εξόρυξης χρυσού, στα πανεπιστήμια οι καταλήψεις δεν αποτελούν πλέον καν νέο, ενώ ως συλλογικότητα δείχνουμε ότι έχουμε πλέον εθιστεί στη βία και στην αδυναμία συνεννόησης με έλλογο και πολιτισμένο τρόπο. Bullying στα σχολεία, bullying στις κοινωνικές μας σχέσεις, bullying στα ζώα, και η πορεία της ωμής επιβολής του ισχυρότερου – δυνατότερου – λιγότερου ηθικού συνεχίζεται απρόσκοπτη, εξοβελίζοντας κάθε έννοια συλλογικότητας αλλά και ατομικού εξορθολογισμού.
Ασφαλώς και το ερώτημα για το ποιος ευθύνεται που φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση είναι ρητορικό και αδιέξοδο. Η εύκολη απάντηση ότι για τις σημερινές κοινωνικές αλλοιώσεις ευθύνεται η κρίση δεν ισχύει, αφού ζούμε τα αποτελέσματα ζυμώσεων πολλών δεκαετιών στον πυρήνα της οντολογικής μας ύπαρξης ως κοινωνικοπολιτικό σύστημα, που από τη γένεσή του εμφανίζει σημαντικά ζητήματα αποδοχής της επικράτησης του νόμου έναντι κάθε άλλου de facto θεσμού. Επομένως, και η αναζήτηση των αιτιών οφείλει να ξεπεράσει τη συγκαιρινή χρονική επιφάνεια και να αναζητήσει την ουσία των πραγμάτων.
Η ένταξή μας ως εθνοκρατική οντότητα στη νεωτερικότητα είναι προβληματική. Δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο ένας λαός να αναζητά την ανεξαρτησία του από έναν τυραννικό ζυγό, όπως αυτόν της Υψηλής Πύλης, και αντί να ενώνει τις δυνάμεις του για να πετύχει τον εθνικό στόχο, να στρέφεται, σε σύντομο χρονικό διάστημα, εναντίον του διπλανού του. Ο εμφύλιος του 1823-1825 μπορεί να μην είναι γνωστός στην πλειονότητα των Ελλήνων, κι όμως, είναι ο σημαντικότερος λόγος γιατί εξήλθαμε της Επανάστασης ως προτεκτοράτο και όχι ως κυρίαρχο έθνος-κράτος. Αν κάποιος μελετήσει τα σχεδόν 200 χρόνια ανεξαρτησίας μας, θα διαπιστώσει ότι περισσότερο καιρό βιώνουμε συνθήκες υψηλών εσωτερικών συγκρούσεων σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο παρά προσπαθούμε να σταθούμε με αξιώσεις στο διεθνές γίγνεσθαι. Εμφύλιοι πόλεμοι πριν ακόμα ανεξαρτητοποιηθούμε, αναθέματα, εξορίες, πραξικοπήματα, νέοι εμφύλιοι, «πράσινα» και «γαλάζια» καφενεία, βόρειοι και νότιοι και… ξανά προς τη «δόξα» τραβάμε!
Θυμίζουμε το όμορφο χωριό των ανυπότακτων Γαλατών του Ρενέ Γκοσινί, μόνο που δεν υπάρχει κανείς και τίποτα για να εξεγερθούμε εναντίον παρά μόνο η ίδια μας η φύση, η εμμονή μας προς τη μετριοκρατία και η αδυναμία μας να υπερβούμε την καταδυνάστευση της πραγματικότητας των «κολλητών, φίλων και γνωστών» για χάρη μιας πιο ρεαλιστικής πραγματικότητας, κατά την οποία οι επαΐοντες θα κληθούν να βγάλουν το κάρο από τη λάσπη. Θα περίμενε κανείς από το 2010 ότι μια νέα Εθνική Ελλάδας -της επιστημοσύνης, της ανάπτυξης και της επιχειρηματικότητας- θα καλούνταν να συμμετέχει στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας να παράξουμε πρωτογενή πλούτο για να δημιουργηθούν ξανά νέες θέσεις εργασίας, να μειωθεί η ανεργία και να επιστρέψει η προοπτική ενός καλύτερου παρόντος στον τόπο αυτό. Κι όμως, είμαστε ακόμα μακριά από την επίτευξη του προφανούς. Ισως γιατί υφίσταται η ψευδαίσθηση ότι σε μια πιθανή κατάρρευση «εμείς», οι «δικοί μας», θα ξεφύγουμε τις τραγικές συνέπειές της. Βιώνουμε τη μεγάλη χίμαιρα της ατομικής επιβίωσης απέναντι σε μια συλλογική καταστροφή, ένα πολλαπλασιαστικό σύνδρομο του Νώε, λες και εμείς και μόνο εμείς είμαστε ο εκλεκτός και όλοι οι άλλοι θα καταδικαστούν με συνοπτικές διαδικασίες από έναν παρεμβατικό Θεό.
Ζούμε εδώ και πολλές δεκαετίες την κουλτούρα της σύγκρουσης, της άρνησης να ενταχθούμε στο γράμμα και στο πνεύμα του νόμου και σπαταλούμε απίστευτο καιρό και απόθεμα για να κατοχυρώνουμε «περήφανες νίκες» απέναντι στην απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους, θωπεύοντας την «παλικαροσύνη» μας παρκάροντας πάνω σε πεζοδρόμια κ.λπ. Αντί να έχουμε ήδη μπει σε τροχιά δημιουργικής υπερπροσπάθειας με στόχο να εκμεταλλευτούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις και να μεταβάλουμε το αναπτυξιακό μας πλαίσιο, εμείς συνεχίζουμε να ευχόμαστε να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα και να αναμένουμε παραγωγή πρωτογενούς πλούτου μέσα από το τρίπτυχο «Πορτοκάλια, Λάδι, Rooms to let»… Κάπου στο βάθος ακούγεται η φωνή του Σαββόπουλου να προειδοποιεί: «Εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε»!
Σπύρος Λίτσας
Μ.Η.Τ. 232120