Το ζητούμενο δεν είναι τι παρατηρεί το βλέμμα, αλλά τι ακριβώς αισθάνεται η ψυχήΟταν αναμετριέται ένας ζωγράφος με την πραγματικότητα, θα πρέπει να έχει χίλιους δυο λόγους για να το κάνει, εκτός από το να τη μιμηθεί ή να ανταγωνιστεί την αληθοφάνειά της, γιατί γνωρίζει εκ των προτέρων τη ματαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Και η πρόθεση ναρκισσισμού ακόμη ή η κολακεία της ασφάλειας του θεατή, σε ό,τι με βεβαιότητα αντικρίζουν τα μάτια του, απέναντι σε ένα υποτιθέμενο έργο τέχνης, πάλι θα καθιστούσε άστοχη την αποτελεσματικότητα, όσο και τον ρόλο της εικαστικής πράξης. Γιατί το ζητούμενο δεν είναι τι και με ποιους τρόπους παρατηρεί το βλέμμα, αλλά τι αισθάνεται η ψυχή, αποκωδικοποιώντας την οπτική διαδικασία ή χρησιμοποιώντας εν πάση περιπτώσει τους ζωτικούς μηχανισμούς της, προκειμένου η ζωγραφική να κινητοποιήσει σε βαθύτερα στρώματα τη νοητική και φαντασιακή ενδοχώρα.
Ο Νίκος Αγγελίδης γνωρίζει να χειρίζεται με στοχαστικότητα και αινιγματικό μυστήριο, με αληθοφάνεια και αδιαφανή ερωτήματα, την ποιητική γλώσσα της εικονοπλασίας, χωρίς να καθηλώνει τίποτε από όσα με ενάργεια και ευφροσύνη παριστάνει. Θυμίζει ταχυδακτυλουργό, καθώς βγάζει από το καπέλο αναπάντεχα «πράγματα», διαμορφώνοντας τη δική του μαγική «πραγματογνωσία» μιας επιθυμητής καθημερινότητας που εγκυμονεί τα όνειρα του συλλογικού ασυνειδήτου ή τις νοσταλγίες της ατομικής μας μοναξιάς. Μιας μοναξιάς που παριστάνει και παριστάνεται με λαβυρινθώδεις υπόγειες συναρτήσεις, με συγκινησιακές φορτίσεις και μνήμες μακρινές που αίφνης ζωντανεύουν, θυμίζοντας σουρεαλιστικής πνοής οπτασίες, στις ρεαλιστικές τους κατά τα άλλα εικόνες, οι οποίες λεπτομερώς κι ανεπίληπτα εξυφαίνουν, στα ανυποψίαστα μάτια του θεατή, τη μυθοπλοκή τους.
Στα ευοίωνα και σαγηνευτικά εικαστικά τοπία του, ο Νίκος Αγγελίδης υποβάλλει μια διάχυτη ευφροσύνη, που μετατρέπεται σε εφαλτήριο, αφενός για την αφύπνιση μιας μακρινής, σχεδόν παραδεισένιας νοσταλγίας, προκειμένου το σημερινά περιχαρακωμένο «εγώ» -που ασφυκτιά στα γρανάζια της ζωής- να βρει διέξοδο, αφετέρου να αποτολμήσει αυτή η περιορισμένη από τις κοινωνικές συμβάσεις της ατομική συνείδηση να δραπετεύσει προς μια λυτρωτική αλλά εγκόσμια αναχώρηση για μέρη οικεία, όσο και μακρινά, για μέρη τής πάντοτε ελκυστικής ουτοπίας.
Ο θεατής των έργων του Νίκου Αγγελίδη -που ζωγραφίζει, με ενσταλαγμένη σοφία και μέσα από ποιητικά, θαρρείς, λογοπαίγνια, ένα είδος εικαστικών παροιμιομύθων- έλκεται αρχικά από την πειστική αληθοφάνεια όσων βλέπει, τα οποία διακρίνονται για την ψευδαισθητική απτότητα της παρουσίας τους. Με βάση την επιδιωκόμενη προσήλωση στη ρεαλιστική λεπτομέρεια, ο ζωγράφος καθηλώνει τον θεατή και ταυτοχρόνως τον μαγεύει, διαμορφώνοντάς του, με ταλέντο και περισσή μαεστρία, κάποια εξωτικά και αινιγματικά τοπία, που μπορούν ανεπιτήδευτα να εκκολάψουν συνειρμούς, διεγείροντας φωλιασμένα βιώματα, τα οποία ανασύρονται κι αναζωογονούνται, αναθερμαίνονται κι εμπλουτίζονται σε ένα περιβάλλον εξωτικό και παράλληλα λησμονημένο ή ονειρικά φιλτραρισμένο μέσα από μια μεταφυσική διάσταση. Η μεταφυσική αυτή διάσταση -της οποίας το έδαφος προλειαίνεται από την αναίρεση των κανόνων της προοπτικής, τόσο της ατμοσφαιρικής όσο και της αναγεννησιακής, καταλύει κάθε δεσμευτική συνέπεια. Στη θέση της μυστηριωδώς γεννιέται κι αναθρώσκει, μέσα από τους πόρους της εικόνας, μια μουσική, θαρρεί κανείς παρασημαντική, που το ύφος και ο απόηχός της θυμίζουν φελινική παρέλαση αναπάντεχου θιάσου. Επαναστατημένες μνήμες ξεθάβονται και θριαμβευτικά επανακάμπτουν, για να ζωντανέψουν μια ακατοχύρωτη αθωότητα ή έναν άδολο τρόπο, που ο ζωγράφος τον δανείζεται σκόπιμα από την «ακαταδίωκτη» παιδική ηλικία, προκειμένου ειρωνικά να υπονομεύσει τη σπουδαιοφάνεια της ζωής.
Στα τοπία της εικονικής μυθοπλοκής του Νίκου Αγγελίδη διακρίνει κανείς μακρινά εκλεκτικές και περισσότερο υφολογικές συγγένειες (αλλά μέσα από διαφορετικές νοηματικές και αισθητικές συνιστώσες) με τους κλασικιστικούς τύπους και το σουρεαλιστικό πνεύμα, με τις βεριστικές επίσης περιγραφές και με τους συμβολικούς υπαινιγμούς του Paul Delvaux (1897-1994), αλλά η συγκεκριμένη ατμόσφαιρα στον ζωγράφο μας ενσαρκώνεται μέσα από οργανικά μετουσιωμένες και προπαντός δικές του οπτικές προσλαμβάνουσες, όσο επίσης και βιωματικές εμπειρίες που έχουν στα έργα του μεταπλαστικά προέλθει από το θέατρο, τη λογοτεχνία, τη φωτογραφία, τα παιδικά αναγνώσματα, τον κινηματογράφο, κυρίως όμως μέσα από το υποδόρειο διαλεκτικό τους αμάλγαμα. Εκεί, άλλωστε, βρίσκουν στέγη όλες οι ασυμβατότητες και οι λαχτάρες, οι πιθανότητες και οι ανυπόκριτες επιθυμίες, όλες ακόμη οι περιγελαστικές συμπτώσεις και τα αμφίθυμα ασύμπτωτα, οι μεταναστευτικές προθέσεις και οι μυστικές αποδράσεις προς τα γητέματα του κόσμου της συναίσθησης και των ανηλικίωτων ονείρων, που ζουν στην αταξίδευτη καθημερινότητά μας κι όποτε μπορούν νοερά αποσκιρτούν για τόπους θερινούς, τόπους της ανεμελιάς και μιας γόνιμης ουτοπίας, που χρησιμεύει υποστηρικτικά, για τις απαντοχές της ζωής.
Στους τόπους της ευδαιμονικής ανεμελιάς, που αποκαλύπτουν τα έργα του και τη στιγμή που κανείς δεν το περιμένει, ο Νίκος Αγγελίδης στήνει εντός τους ανεπαίσθητες παγίδες, που λειτουργούν ως ένα είδος παράδοξων αναχωμάτων, προκειμένου να προκαλέσει μικρά ρήγματα ή ανάπαυλες στην αφηγηματική ροή της εικονοπλασίας του. Οι ανάπαυλες αυτές μετατρέπονται σε σημεία στίξης κι απορίες των αισθήσεων και του νου, καθώς διεγείρουν τους στοχασμούς του θεατή, αφοπλίζοντάς τον από τις βεβαιότητες και τους ναρκισσισμούς του, αλλά περιθάλποντας από την άλλη πλευρά τις υπαρξιακές αγωνίες του, με αινίγματα και πραγματικότητες, με φιλοσοφικά παράδοξα (όπως π.χ. του Ζήνωνος) και συνεχείς μεταβλητότητες, με πλανέματα του νου και μεταμφιεσμένες αλήθειες, που σιωπηλά σκηνογραφούνται και αθέατα σκηνογραφούνται από τον καλλιτέχνη. Στα «παρασκήνια» των έργων του υπάρχει εκείνος ως αφηγητής και ποιητής μιας ελεγείας της εικόνας, στήνοντας ταυτόχρονα -και με δυσδιάκριτο υπομειδίαμα που κρύβει μια παλλόμενη συγκίνηση- τη δομή και τις κινήσεις του βλέμματος στη σκακιέρα της διαφορετικής του κάθε φορά «αλχημικής» και αποκαθηλωτικής αφήγησης.
*Κριτικός & ιστορικός τέχνης
Μ.Η.Τ. 232120