O διάβολος, λένε, κρύβεται στις λεπτομέρειες. Στα ψιλά γράμματα αλλά και στα σκληρά ανταλλάγματα. Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στις αγορές ομολόγων ανακοινώθηκε την περασμένη Πέμπτη.
Η ευφορία που ακολούθησε ήταν αναμενόμενη. Ενα κύμα ανακούφισης εκτίναξε προς τα πάνω το ευρώ, προκάλεσε ράλι στις χρηματαγορές, θυμίζοντας εποχές προ κρίσης, και έπεισε αρκετούς επενδυτές ότι, για την ώρα τουλάχιστον, οι κινήσεις της ΕΚΤ μπορούν να σώσουν την κατάσταση στην ευρωζώνη. Κι όμως η καθυστερημένη απόφαση της ΕΚΤ δεν είναι ικανή να κλείσει οριστικά και αμετάκλητα τα ρήγματα που έχουν προκληθεί στους κόλπους της Ε.Ε. Ούτε, όπως δείχνει μια δεύτερη ανάγνωση, διασφαλίζει ένα καλύτερο μέλλον για τους Νοτιοευρωπαίους. Η Μαδρίτη προετοιμάζεται για Μνημόνιο και η Ρώμη για νέο γύρο μέτρων. Το δεύτερο πρόβλημα που είναι πλέον φανερό είναι ο βαθύς διχασμός και τα ανοικτά μέτωπα στο εσωτερικό της Γερμανίας, με την καγκελάριο Μέρκελ να προσπαθεί να ισορροπήσει σε τεντωμένο σχοινί.
Το νέο πρόγραμμα παρεμβάσεων υπό αυστηρούς όρους, με τον τίτλο Outright Monetary Transactions (Αμεσες Νομισματικές Συναλλαγές, OMT) προβλέπει ότι δεν θα υπάρχει όριο στο ποσό αγοράς ομολόγων, ενώ η ΕΚΤ δεν θα διατηρεί καθεστώς προτιμώμενου πιστωτή και θα επικεντρωθεί σε ομόλογα διάρκειας μέχρι τριών ετών. Προϋπόθεση θα είναι η υπαγωγή της εκάστοτε χώρας στον EFSF ή τον ESM (οποιασδήποτε μορφής) και θα επιδιώκεται και η συμμετοχή του ΔΝΤ. Οι παρεμβάσεις θα γίνονται με τέτοιον τρόπο ώστε να μη δημιουργούνται πληθωριστικές πιέσεις. Η ΕΚΤ θα αγοράζει «χωρίς ποσοτικό όριο» κρατικά ομόλογα βραχυχρόνιας διάρκειας, ενός έως τριών ετών, με στόχο να δοθεί ένα τέλος στην κρίση χρέους.
Σε συμπληγάδες η Μαδρίτη
Η δήλωση του μέλους του Δ.Σ. Γιοργκ Ασμουσεν, ίσως συνοψίζει την πραγματικότητα σε μια φράση. «Η αγορά ομολόγων θα γίνεται όταν η χώρα παίρνει αυστηρά μέτρα για τις μεταρρυθμίσεις. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για να παρέμβει η ΕΚΤ». Αυτό όμως είναι και το μεγάλο πρόβλημα της Μαδρίτης. Η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι θα πρέπει να δώσει γη και ύδωρ για να διασφαλίσει την παρέμβαση της ΕΚΤ στις αγορές, ώστε να μπορεί η Ισπανία να δανείζεται με φυσιολογικά επιτόκια. Ο Ραχόι για την ώρα προτιμά να τηρεί στάση αναμονής. Είναι όμως βέβαιο ότι οι πιέσεις που ασκούνται για να μπει η Ισπανία στους μηχανισμούς διάσωσης είναι ασφυκτικές. Στίγμα προθέσεων για το τι θα ακολουθήσει έδωσε ο Ισπανός υπουργός Εξωτερικών Χοσέ Μανουέλ Γκαρθία Μαργκάγιο, εκφράζοντας αίτημα να γνωρίζει εκ των προτέρων η Μαδρίτη τους όρους που θα τεθούν στο σχέδιο διάσωσης, ώστε να τους αξιολογήσει. Ακρως αποκαλυπτικός ο ισπανικός Τύπος προετοιμάζει τους Ισπανούς για νέα μέτρα άγριας λιτότητας. «Η ΕΚΤ δεν θα αγοράσει ισπανικό χρέος παρά μόνο εάν ο Ραχόι ζητήσει βοήθεια υπό ”αυστηρές προϋποθέσεις”», έγραφε η «El Mundo». Στο κύριο άρθρο της η εφημερίδα επισήμανε ότι ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι «ήταν σαφής όταν είπε ότι το σχέδιό του είναι μια κανονική διάσωση, με την επιβολή νέων και σκληρών περικοπών» δημοσιονομικού χαρακτήρα. Οι «Financial Times» προέβλεπαν μια μακρά και σκληρή αντιπαράθεση της Μαδρίτης με τους εν δυνάμει πιστωτές της. Το δημοσίευμα σχολίαζε ότι ο Μαριάνο Ραχόι βρίσκεται τώρα αντιμέτωπος με μία απόφαση, η οποία θα καθορίσει την πολιτική του καριέρα και θα διαμορφώσει το αποτέλεσμα της κρίσης χρέους της ευρωζώνης. Οι δηλώσεις του Ντράγκι ακύρωσαν στην πραγματικότητα τα προγράμματα «ήπιων όρων» που συμφώνησε η Ισπανία με την Ε.Ε., όταν ζήτησε τη βοήθεια 100 δισ. ευρώ για τον τραπεζικό της τομέα.
Πανικός στην καγκελαρία
Κι αν για τον Μαριάνο Ραχόι οι αποφάσεις θα κρίνουν το μέλλον της χώρας του, για την Ανγκελα Μέρκελ το στοίχημα που έπαιξε φαίνεται ότι δεν της βγαίνει. Η Γερμανίδα καγκελάριος σε ρόλο επικίνδυνων ακροβατικών έχει έρθει ήδη σε ευθεία σύγκρουση με τον κεντρικό τραπεζίτη της χώρας της. Ο Γενς Βάιντμαν θεωρεί ότι το πρόγραμμα της ΕΚΤ κινείται «υπερβολικά κοντά σε χρηματοδότηση κυβερνήσεων μέσω του νομισματικού πιεστηρίου και ότι η νομισματική πολιτική κινδυνεύει να γίνει εξάρτημα της δημοσιονομικής πολιτικής». Η ίδια επιμένει ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ενεργεί «στο πλαίσιο της ανεξαρτησίας της και του καταστατικού της», όμως βουλευτές ακόμη και του κόμματός της προειδοποιούν για δικαστικές αντιδράσεις. Οι Γερμανοί Σοσιαλιστές κάνουν λόγο για «ντοκουμέντο αποτυχίας» της πολιτικής Μέρκελ, ενώ ο γερμανικός Τύπος σχεδόν σύσσωμος μιλά για τεράστιους κινδύνους. «Το πρόβλημα στην παρούσα φάση δεν είναι καν ο πληθωρισμός, αλλά μια απόλυτα αδιαφανής αναδιανομή της ευημερίας, που στερείται κάθε πολιτικής νομιμότητας, από τον Βορρά προς τον Νότο. Και από εκείνους που κάνουν περικοπές προς εκείνους που επωφελούνται από αυτή την ανεύθυνη νομισματική πολιτική. Αυτό είναι αντιδημοκρατικό και αντικοινωνικό» έγραφε η «Die Welt». Η «Süddeutsche Zeitung» σχολίαζε ότι οι Γερμανοί θα βγουν στους δρόμους! Τα οικονομικά ινστιτούτα IFO και ΙW εκφράζουν τη διαφωνία τους, ενώ δύο δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειονότητα των Γερμανών τάσσεται εναντίον της απόφασης της ΕΚΤ αλλά και του μελλοντικού Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ).
Θετικές αντιδράσεις από το ΔΝΤ και τις αγορές
«Ετοιμο να συνεργαστεί με την ΕΚΤ είναι το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εντός των ορίων της αποστολής του» ανακοίνωσε η γενική διευθύντριά του Κριστίν Λαγκάρντ. Η ΕΚΤ ενήργησε με βάση την εντολή της δήλωσε ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, ενώ ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Μόντι είπε ότι «αποφύγαμε την κατάρρευση της Ιταλίας και της Ευρώπης». Στο ίδιο μήκος ήταν οι δηλώσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζοζέ Μπαρόζο και του επιτρόπου Οικονομικών Υποθέσεων Ολι Ρεν. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατάφερε να διαλύσει ένα μεγάλο άγχος που σχετίζεται με την παρέμβασή της για την τόνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας, με το να αποποιηθεί την προτεραιότητα στην εξόφληση έναντι άλλων ιδιωτών πιστωτών στο πλαίσιο του νέου προγράμματος αγοράς ομολόγων, σχολίασε η Fitch Ratings.
Μ.Η.Τ. 232120