H Πορτογαλία προετοιμάζει την έξοδό της από το Μνημόνιο, η Ισπανία και η Ιταλία δανείζονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, η Ελλάδα βγήκε στις αγορές… Υπάρχουν λόγοι για θριαμβολογίες; Τα λογιστικά βιβλία ίσως δείχνουν μια θετικά εικόνα, προφανώς λιγότερο θετική από αυτή που θα θέλουν να παρουσιάσουν οι κυβερνήσεις στον Νότο. Η πραγματικότητα, όμως, απέχει και τίποτα δεν φαίνεται ότι αλλάζει προς το καλύτερο για εκατομμύρια πολίτες. Οι τράπεζες εξακολουθούν να κρατούν κλειστές τις κάνουλες της χρηματοδότησης , επιχειρήσεις κλείνουν, νοικοκυριά αδυνατούν να τα βγάλουν πέρα, εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια βγαίνουν στο σφυρί, τα κόκκινα δάνεια χτυπούν αλλεπάλληλα ρεκόρ, η ανεργία ίπταται, οι νέοι του Νότου μεταναστεύουν, το όριο της φτώχειας διευρύνεται… Ο κατάλογος είναι μακρύς και ελάχιστα μπορεί να αποτυπώσει την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, που ακούει υποσχέσεις περί ανάπτυξης.
Βέβαια, τα στοιχεία της οικονομίας δείχνουν μια άλλη εικόνα. Οι αγορές ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου αποτελούν πόλο έλξης των επενδυτών, με την Ισπανία και την Ιταλία να δανείζονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Η επικείμενη έξοδος της Πορτογαλίας από το Μνημόνιο, το άλμα ανάπτυξης της Ισπανίας στο υψηλό εξαετίας και η προσδοκία δυναμικότερης παρέμβασης από την ΕΚΤ, για την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας στην ευρωζώνη, διαμορφώνουν ένα αρκετά θετικό κλίμα για τους επενδυτές.
Το πρόγραμμα διάσωσης της Πορτογαλίας, συνολικού ύψους 78 δισ. ευρώ, από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ενωση θα ολοκληρωθεί στις 17 Μαΐου. Η κυβέρνηση θα αποφασίσει για το πώς θα βγει από το πρόγραμμα πριν από τη συνεδρίαση των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις 5 Μαΐου στις Βρυξέλλες. Τυπικά η Πορτογαλία θα γίνει η δεύτερη χώρα της ευρωζώνης, μετά την Ιρλανδία, που απαλλάσσεται από την κηδεμονία των δανειστών της, γεγονός που για την κυβέρνηση του Πέδρο Κοέλιο σηματοδοτεί την «έναρξη της πολιτικής και της δημοσιονομικής αυτονομίας». Είναι, όμως, έτσι; Τόσο το ΔΝΤ όσο και η Κομισιόν προειδοποιούν ότι, για να παραμείνει το χρέος βιώσιμο, θα πρέπει να συνεχιστούν η λιτότητα και οι μεταρρυθμίσεις, «ώστε να βελτιωθεί το δυναμικό της πορτογαλικής οικονομίας και να μετατραπεί σε βιώσιμη ανάπτυξη, βασισμένη στις εξαγωγές».
Το πορτογαλικό δημοσιονομικό έλλειμμα είναι στο 4,9% του ΑΕΠ, με στόχο να μειωθεί στο 2,5% έως το 2015. Το δημόσιο χρέος ανέρχεται σε 129% του ΑΕΠ, το τρίτο μεγαλύτερο χρέος στην ευρωζώνη, ενώ η ανεργία αγγίζει το 17%, με διπλάσιο ποσοστό στους νέους. Το 20% του πορτογαλικού πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Πορτογαλίας. Η κυβέρνηση δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα ζητήσει πιστωτική «γραμμή ασφαλείας» από την ευρωζώνη ή αν θα ακολουθήσει το παράδειγμα της Ιρλανδίας, που προτίμησε να βγει στις αγορές χωρίς «δίχτυ ασφαλείας».
Στην Ισπανία η ανεργία αυξήθηκε στο 25,9% το πρώτο τρίμηνο του έτους, έναντι 25,7% που είχε διαμορφωθεί το προηγούμενο τρίμηνο. Το τελικό ποσοστό ήταν σχεδόν στα ίδια επίπεδα με τον μέσο όρο των προβλέψεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας της χώρας, το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των ανέργων μειώθηκε κατά 2.300 άτομα από το προηγούμενο τρίμηνο στα 5.933.000. Επίσης, μειώθηκε το σύνολο του εργατικού δυναμικού κατά 187.000 άτομα στα 22.884.000.
Ασκοπες μειώσεις
Στην Ελλάδα η Κομισιόν διαπιστώνει, ύστερα από τέσσερα χρόνια σκληρής λιτότητας, ότι μόνο με τη μείωση των μισθών δεν βελτιώνεται η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Το λεγόμενο πρόγραμμα εσωτερικής υποτίμησης δεν έκανε τελικώς τόσο ανταγωνιστικά τα ελληνικά προϊόντα, γεγονός που αντανακλάται στις πενιχρές εξαγωγικές επιδόσεις της χώρας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Εκθεση Αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος, που δόθηκε στη δημοσιότητα, αναγνωρίζει ότι δεν επαρκεί η μείωση των μισθών για να ανακάμψουν οι εξαγωγές στην Ελλάδα.
Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι, παρόλο που οι μισθοί έχουν μειωθεί πάνω από 30% μετά το 2010, οι επιδόσεις της Ελλάδας στις εξαγωγές είναι οι πλέον απογοητευτικές σε σύγκριση με όλες τις άλλες χώρες που εφαρμόζουν τα τελευταία χρόνια (εντός ή εκτός Μνημονίου) κάποιο πρόγραμμα προσαρμογής.
«Θα χρειαστεί μια ολόκληρη γενιά για να βγάλει την κρίση από πάνω της»
Σε τι ωφελούν τελικά η έξοδος στις αγορές και το τέλος των Μνημονίων; Οι χώρες της περιφέρειας της ζώνης του ευρώ θα πρέπει να πληρώσουν πάνω από 130 δισ. ευρώ το τρέχον έτος, μόνο για την κάλυψη των τόκων των σωρευμένων χρεών τους, ένα βάρος εξυπηρέτησης χρέους σχεδόν τρεις φορές υψηλότερο από αυτό των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης. Η αδύναμη οικονομική ανάκαμψη και τα ακόμα υπερβολικά υψηλά ελλείμματα σημαίνουν ότι ο λογαριασμός των τόκων των δανείων που έχουν λάβει οι Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία συνεχίζει να αυξάνεται. «Τα υψηλά επίπεδα χρέους και η οικονομική εξαθλίωση είναι σαφώς ένα πολιτικό πρόβλημα», όπως επισημαίνει η Citigroup. «Ακόμα κι αν αρχίσουμε να βλέπουμε τις αναλογίες χρέους προς ΑΕΠ να σταθεροποιούνται και ίσως και να αρχίζουν να μειώνονται, θα παραμείνουν σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, πράγμα που σημαίνει ότι οι χώρες της περιφέρειας θα είναι ευάλωτες σε περαιτέρω σοκ» προσθέτει. «Θα είναι δύσκολα τα πράγματα για την ευρω-περιφέρεια για πολλά χρόνια», όπως τονίζει η Barclays. «Εκτός αν οι Αρχές αρχίσουν να σκέφτονται ριζικές λύσεις και αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της ανάπτυξης ή την αναδιάρθρωση του χρέους, αυτά τα χρέη θα εμποδίζουν και θα ψαλιδίζουν την ανάπτυξη και θα περιορίζουν τις κρατικές δαπάνες σημαντικά στα επόμενα χρόνια», όπως προσθέτει.
Τι γίνεται, λοιπόν; Οπως εύστοχα επισήμανε σε άρθρο του στους «F.T.» ο Βόλφγκανγκ Μουντσάου, «η πραγματική ένδειξη ανάκαμψης της οικονομίας είναι η απασχόληση. Με βάση αυτόν τον δείκτη η Ελλάδα, όπως και η Πορτογαλία, θα χρειαστεί μια ολόκληρη γενιά για να βγάλει την κρίση από πάνω της. Οι αγορές εργασίας είναι διαλυμένες στις περιφερειακές οικονομίες. Αν αγνοήσετε τη στατιστική κατάσταση και επικεντρωθείτε μόνο στην “τάση”, στο τέλος θα καταλήξετε να κοροϊδεύετε τον εαυτό σας και τους άλλους». Πόσο καιρό θα χρειαστούν η Ελλάδα και η Ισπανία να φτάσουν στα προ κρίσης επίπεδα απασχόλησης; Τα 10 χρόνια είναι μια αισιόδοξη πρόβλεψη…
Ο Γάλλος ασθενής
Αφήνοντας τον Νότο, η καρδιά της ευρωκρίσης χτυπά στη Γαλλία. Η κυβέρνηση Ολάντ προσδοκά, με νέες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες 4 δισ. ευρώ, να επιτύχει τους δημοσιονομικούς στόχους. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη παρουσίασε νέα επιδείνωση, με τον σχετικό δείκτη της στατιστικής υπηρεσίας INSEE να υποχωρεί στις 85 μονάδες, από 88 μονάδες που ήταν τον Μάρτιο. Μειωμένος κατά τρεις μονάδες ήταν και ο επιμέρους δείκτης για το πώς αξιολογούν οι καταναλωτές την ικανότητά τους να προχωρήσουν σε σημαντικές αγορές, ενώ αυξήθηκαν και οι ανησυχίες για την ανεργία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει μία διετή παράταση έως το 2015, ώστε το Παρίσι να υλοποιήσει τη δέσμευσή του το δημοσιονομικό έλλειμμα να μειωθεί κάτω του ορίου του 3% του ΑΕΠ.
Στέλλα Θεοδώρου
Μ.Η.Τ. 232120