Στο φως οι περίεργες και παράνομες δραστηριότητες του σωματείου στο οποίο ηγείται ο αναμορφωτής της Βόρειας Εύβοιας Στ. Μπένος
Ρεπορτάζ Μαρία Παναγιώτου Εμμανουέλα Τσουδερού
Συστηματικές παραβιάσεις της νομοθεσίας και ύποπτες ψηφιακές χαρτογραφήσεις του πολιτισμικού πλούτου της χώρας, πίσω από τις οποίες κρύβονται πια κέρδη εκατομμυρίων ευρώ, είναι μόνο μερικά από τα ευρήματα που θα αποκαλύψει η «δημοκρατία» στο πλαίσιο ευρύτερης έρευνας που αρχίζει σήμερα για το σωματείο «Διάζωμα», το οποίο διαχειρίζεται ο πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ Σταύρος Μπένος, τον οποίο εσχάτως ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όρισε και επικεφαλής του σχεδίου ανασυγκρότησης της βόρειας Εύβοιας.
Οι παραβιάσεις του «Διαζώματος» ήρθαν στο φως πρώτη φορά με αφορμή μία μελέτη αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου Ορχομενού Αρκαδίας, την οποία είχε εκπονήσει το σωματείο μέσω ιδιωτών, κατά τη συνήθη πρακτική του, οι οποίοι ιδιώτες… είναι, φυσικά, συνήθως και μέλη του. Η υπόθεση αυτή εκκίνησε ΕΔΕ (Ενορκη Διοικητική Εξέταση) εντός του ΥΠΠΟΑ το 2019, προκειμένου να διερευνηθούν όχι μόνο η συγκεκριμένη αλλά και όλες οι αποδοχές μελετών εντός του 2018, αφού στην εν λόγω μελέτη διαπιστώθηκε απόπειρα παράκαμψης της γνωμοδοτικής αρμοδιότητας του ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) από το «Διάζωμα», αλλά και απόπειρα νομιμοποίησης των παράτυπων ενεργειών του μέσω υπουργικών αποφάσεων του ΥΠΠΟΑ. Και σαν να μην έφτανε αυτό, στον φάκελο του αρχαίου θεάτρου Ορχομενού είχε συμπεριληφθεί και μία ψευδής βεβαίωση με τη σφραγίδα του ΥΠΠΟΑ, άγνωστου παραλήπτη, κατά την οποία η μελέτη για το συγκεκριμένο θέατρο δεν προϋπέθετε οποιαδήποτε μορφής άδεια (περιβαλλοντική ή άλλη). Ολα τα παραπάνω, παρά την εντολή για ΕΔΕ, «θάφτηκαν», καθώς λίγο αργότερα τα ηνία του υπουργείου ανέλαβε η έμπιστη φίλη του κ. Μπένου, Λίνα Μενδώνη.
Για να καταλάβει κανείς την παραβίαση της σχετικής νομοθεσίας για μελέτες και έργα σε αρχαία μνημεία, αξίζει να αναφέρουμε την προβλεπόμενη διαδικασία, σύμφωνα με την οποία το ΥΠΠΟΑ είναι αυτό που καθορίζει τις ανάγκες που έχει για μελέτες και εν συνεχεία, πράγματι, κάποιος ιδιώτης μπορεί να προσφερθεί να χρηματοδοτήσει μία από αυτές, εφόσον προηγουμένως έχει εγκριθεί και από το ΚΑΣ τόσο η εν λόγω χρηματοδότηση όσο και οι προδιαγραφές της μελέτης. Το «Διάζωμα», όμως, κάνει τις μελέτες που εγκρίνει το Δ.Σ. του (χωρίς να έχει προηγηθεί ΚΑΣ και χωρίς προδιαγραφές) και στη συνέχεια, προκειμένου να νομιμοποιεί τις ενέργειές του, απαιτεί από το ΥΠΠΟΑ την αποδοχή μελετών τις οποίες είχε ήδη ολοκληρώσει, ως δωρεά. Στη συνέχεια η αποδοχή της δωρεάς προωθείται στο αναρμόδιο Τεχνικό Συμβούλιο, χωρίς ακόμη να έχει γνωμοδοτήσει το ΚΑΣ, για το αν η συγκεκριμένη μελέτη είναι μελέτη ή προμελέτη ή έκθεση ιδεών και, τελικά, η «αποδοχή δωρεάς» προωθείται στην ιεραρχία ώστε να λάβει και υπουργική απόφαση από διάφορους υπουργούς με τους οποίους είχε και έχει αρμονική συνεργασία το «Διάζωμα». Ετσι, κάθε μελέτη κατευθύνεται στο ΚΑΣ προς έγκριση, του οποίου η κρίση είναι… ναρκοθετημένη από το γεγονός της υπουργικής υπογραφής που είχε προηγηθεί.
Ερώτημα παραμένει μέχρι σήμερα με ποιες άδειες έμπαιναν και μπαίνουν οι επιστήμονες στους αρχαιολογικούς χώρους για να εκπονήσουν μελέτες του «Διαζώματος», όταν το ΥΠΠΟΑ δεν είχε εκδώσει τις σχετικές άδειες κατά τα προβλεπόμενα. Η αποδοχή, δε, μελετών προτού ανακοινώσει τις ανάγκες του το ΥΠΠΟΑ σημαίνει στην πραγματικότητα πως οι δημόσιοι πόροι κατευθύνονται εκεί που επιθυμεί το «Διάζωμα» και όχι εκεί όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη παρέμβασης, όπως για παράδειγμα σε μνημεία που μπορεί ακόμη και να καταρρέουν.
Και όσο οι μελέτες έτρεχαν από «πλάγιες οδούς» και ο κ. Μπένος ήταν ο μαέστρος σε μια «συμφωνία» με υπαλλήλους του ΥΠΠΟΑ, το «Διάζωμα» οργάνωνε και μία άλλη, παράλληλη δράση, αυτή της ψηφιακής αποτύπωσης των μνημείων μέσω φωτογράφισης, κινηματογράφησης και βιντεοσκόπησής τους. Δημιουργούσε, δηλαδή, οπτικές απεικονίσεις και αναπαραστάσεις των μεγαλύτερων αρχαιολογικών θησαυρών της χώρας μέσα από μία σειρά δήθεν ενημερωτικών και εκπαιδευτικών δράσεων πολιτιστικού χαρακτήρα (π.χ. ντοκιμαντέρ), λαμβάνοντας με αυτήν την πρόφαση άδειες παραγωγής και χρήσης εκατοντάδων απεικονίσεων ακόμα και ατελώς. Η ζημία για το Δημόσιο; Τεράστια, αφού ένας ιδιωτικός φορέας απέκτησε και κατέχει πολύτιμα δεδομένα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς για αρχαιολογικούς χώρους:
-Ακρόπολης Αθηνών, νομού Ηλείας, νομού Αχαΐας, νομού Κορινθίας, νομού Μεσσηνίας, νομού Θεσπρωτίας, νομού Ημαθίας, νομού Πιερίας, νομού Πέλλας, της πόλης της Θεσσαλονίκης, Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων, Ελευσίνας, Αρτας, Νικόπολης, Νομού Πρέβεζας, Νομού Ιωαννίνων, Νομού Λάρισας.
Αξίζει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε πως ο πρώην πρόεδρος και νυν μέλος του Δ.Σ. του ΟΔΑΠ (πρώην ΤΑΠ) Παναγιώτης Νταής είναι και ταμίας και πρώην αντιπρόεδρος του «Διαζώματος». Μέλος επίσης του Δ.Σ. του ΟΔΑΠ είναι και ο Ιωάννης Ζηρίνης, ο οποίος είναι κι αυτός μέλος του «Διαζώματος», αλλά και αναπληρωτής πρόεδρος του σχεδίου ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας και φίλος του Σταύρου Μπένου. Να υπενθυμίσουμε ακόμη πως ο ΟΔΑΠ είναι ο οργανισμός που διαχειρίζεται τους πολιτιστικούς πόρους, άρα το αρμόδιο όργανο για τα εν λόγω τέλη. Δεν ξέρουμε εάν είναι τυχαίο, αλλά τόσο ο κύριος Νταής όσο και ο κύριος Μπένος και η κυρία Μενδώνη προέρχονται από το πολιτικό περιβάλλον του Ευάγγελου Βενιζέλου, όπως επίσης και ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκος Πιερρακάκης, ο οποίος θα συνεργαστεί με το «Διάζωμα» για το έργο των 30.000.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Μέχρι να αναλάβει υπουργός η κυρία Μενδώνη οι απεικονίσεις, τα αντίγραφα και οι αναπαραστάσεις των μνημείων προστατεύονταν από τον νόμο, ο οποίος απαγόρευε την παραγωγή και την εκμετάλλευσή τους χωρίς την άδεια από το ΥΠΠΟΑ και χωρίς την καταβολή των νόμιμων τελών στο Ελληνικό Δημόσιο. Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν με τροπολογία στο νομοσχέδιο Ακροπόλ (ν.4708/2020), με την οποία η κυρία Μενδώνη τροποποίησε τα άρθρα 2 και 46 του αρχαιολογικού νόμου 3028/2002, έτσι ώστε μόνο οι «πιστές απεικονίσεις» των μνημείων να χρήζουν άδειας.
Αν κάποιος, δηλαδή, θελήσει να αλλάξει ανεπαίσθητα το μέγεθος της Ακρόπολης σε μια απεικόνισή της, τότε αυτό δεν θα αποτελεί πιστό αντίγραφο και μπορεί νόμιμα να χρησιμοποιηθεί ελεύθερα. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η καταβολή τελών προς το Δημόσιο έγινε υποχρεωτική μόνο για όσους «αποσκοπούν στο κέρδος», φωτογραφίζοντας έτσι -όπως ο κ. Μπένος τα μνημεία- πολλούς μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς σαν τον δικό του.
Φυσικά, η εκμετάλλευση αυτών των ανυπολόγιστης αξίας πόρων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς έχει ήδη εκκινήσει μια τεράστια παραοικονομία, αλλά κι έναν διεθνή μαυραγοριτισμό κάτω από τη μύτη μας. «Φανταστικές» εταιρίες offshore με πολυπλόκαμες διασυνδέσεις που κλείνουν απροκάλυπτα το μάτι στο υπουργείο είναι όσα θα περιγράψουμε στη συνέχεια. Και τα οποία αποδεικνύουν πως πίσω από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς μπορεί τελικά να κρύβονται κερδοσκόποι.
✔ Διαβάστε αύριο: Τα ελληνικά αρχαία μνημεία συναντούν τα Paradise Papers.
