Κύριο έργο του απεσταλμένου θα είναι η υπογραφή στρατιωτικού μνημονίου, στη βάση παραλλαγών του προσχεδίου που έχει ήδη παραδοθεί στις δύο χώρες
Ενδεχόμενο ορισμού ειδικού στρατιωτικού μεσολαβητή μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας εξετάζει το ΝΑΤΟ, με τη στήριξη της αμερικανικής και της γερμανικής διπλωματίας, μετά την προ ημερών αποτυχημένη πρωτοβουλία του γ.γ. της Συμμαχίας Γ. Στόλτενμπεργκ.
Όπως αποκαλύπτει σήμερα ο αρθρογράφος της «δημοκρατίας» Αλέξανδρος Τάρκας στην ιστοσελίδα amynanet.gr του περιοδικού «Άμυνα και Διπλωματία», κύριο έργο του απεσταλμένου θα είναι η υπογραφή Μνημονίου Αθήνας – Άγκυρας στη βάση διάφορων παραλλαγών του προσχεδίου που έχει ήδη παραδοθεί στις μόνιμες αντιπροσωπίες των δύο χωρών στην έδρα της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Κατά το «Βήμα της Κυριακής», το προσχέδιο έχει έκταση μόλις πέντε παραγράφων σε μία σελίδα, οπότε η πιθανή συμφωνία εκτιμάται ότι θα πρέπει να περιέχει πρόσθετες ρυθμίσεις αντιμετώπισης της παρούσας κατάστασης στη ΝΑ Μεσόγειο ή ρήτρες συνέχισης των συζητήσεων τις προσεχείς εβδομάδες.
Στόχος του ΝΑΤΟ είναι το ελληνοτουρκικό μνημόνιο να υπογραφεί το συντομότερο δυνατόν και, σε κάθε περίπτωση, πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης-25ης Σεπτεμβρίου, που -ανεξάρτητα από την υιοθέτηση ή μη κυρώσεων κατά της Άγκυρας- κρίνεται ως σημαντικότατο ορόσημο ειρηνικών ή ανεξέλεγκτων καταστάσεων.
Ως προς το πρόσωπο, το οποίο θα αναλάβει τον ρόλο του ειδικού μεσολαβητή, δεν έχει ληφθεί απόφαση, αλλά παρόμοιες σημαντικές αποστολές αναλαμβάνονται συνήθως είτε από τον εκάστοτε πρόεδρο της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ είτε από τον εκάστοτε ανώτατο διοικητή Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης (SACEUR). Οι δύο θέσεις κατέχονται σήμερα από τον Βρετανό πτέραρχο σερ Στιούαρτ Πιτς και από τον Αμερικανό πτέραρχο Τοντ Γουόλτερς αντίστοιχα.
Αμφότεροι γνωρίζουν άριστα τις ισορροπίες στο Αιγαίο και στη ΝΑ Μεσόγειο και, κυρίως, το διακύβευμα της ουσιαστικής διάλυσης της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ λόγω πιθανής ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. Τους τελευταίους μήνες η ελληνική πλευρά τούς έχει επανειλημμένα επιστήσει την προσοχή στους κινδύνους που προκαλούνται λόγω των υπερπτήσεων κατοικημένων νησιών από τουρκικά αεροσκάφη. Οι υπερπτήσεις αξιολογούνται και από την αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος ελληνοτουρκικής σύγκρουσης, ειδικά την τρέχουσα περίοδο.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν πεπειραμένοι διπλωμάτες και ανώτατοι στρατιωτικοί, ακόμα και αν η ειδική μεσολάβηση προβληθεί επικοινωνιακά ως πρώτη γεφύρωση των ελληνοτουρκικών διαφωνιών ή ακόμα και αν υπογραφεί κάποιο Μνημόνιο, η κατάσταση δεν πρόκειται να μεταβληθεί σημαντικά για τους εξής λόγους:
1. Επειδή οι -όποιας βαρύτητας- τεχνικές διευθετήσεις ή κι ένας «μηχανισμός αποτροπής συγκρούσεων», κατά τις δηλώσεις Στόλτενμπεργκ στις 27 Αυγούστου και τις 4 Σεπτεμβρίου, δεν λύνουν την ουσία του προβλήματος που έχει προκληθεί από την τουρκική επιθετικότητα και χαρακτηρίζεται πλέον «πολιτικό» από τους περισσότερους συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Παρά τις αμφιταλαντεύσεις του Μεγάρου Μαξίμου, διάλογος δεν μπορεί να διεξαχθεί χωρίς προηγούμενη αποχώρηση του τουρκικού στόλου και, από την πλευρά της, η Αγκυρα θα ήταν απίθανο να αναιρέσει τα σχέδια τρίμηνου πλου του «Oruc Reis».
2. Επειδή η ένταση μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας και η δυσπιστία της Αθήνας έναντι του ΝΑΤΟ (περισσότερο του υπουργείου Εξωτερικών και του ΓΕΕΘΑ και λιγότερο του Μεγάρου Μαξίμου) θα αυξηθούν, αν ο ειδικός μεσολαβητής επανακαταθέσει παλαιότερες ιδέες περί αποκλιμάκωσης που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Η ελληνική πλευρά δεν θα μπορούσε να δεχτεί νέο «κώδικα συμπεριφοράς» μεταξύ των μονάδων επιφανείας των πολεμικών ναυτικών των δύο χωρών (π.χ. με κλείσιμο ηλεκτρονικών συστημάτων) πέραν όσων προβλέπονται από τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που έχουν συμφωνηθεί από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80. Ούτε -πολύ περισσότερο- μπορεί να γίνει δεκτό τα ελληνικά μαχητικά να μη φέρουν πυραύλους και να βασίζονται μόνο στην αμυντική χρήση πυροβόλων τους σε αντάλλαγμα «λιγότερο επιθετικών» (less aggressive) παραβιάσεων από τα τουρκικά αεροσκάφη.
Η σχετική πρόταση έχει απορριφθεί ήδη από τον Ιούνιο του 1994, σε συνάντηση του τότε υπουργού Εξωτερικών Κ. Παπούλια με τον Αμερικανό ομόλογό του Γ. Κρίστοφερ σε σύνοδο του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου.
3. Επειδή η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του ΝΑΤΟ δεν έχει διευκρινίσει τη μορφή και τη βαρύτητα ενός «μηχανισμού αποτροπής» ή των ρυθμίσεων ενός μνημονίου συγκριτικά με τις λειτουργίες των -επίσημα θεσμοθετημένων- οργάνων με κορυφαίο το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο. Δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να λειτουργήσει ένας παραμηχανισμός δίπλα στους δοκιμασμένους και δημοκρατικά δομημένους συμμαχικούς θεσμούς.
Παράλληλα, όσο κι αν ληφθεί μέριμνα περιορισμού του ρόλου του ειδικού μεσολαβητή, η ελληνική πλευρά οφείλει να αποτρέψει την de facto διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του. Πρόσφατο αρνητικό παράδειγμα αποτελεί ο υψηλός εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ζ. Μπορέλ, που υπερέβη από τον Μάρτιο την εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για εξέταση μόνο του Μεταναστευτικού με την Τουρκία, συζητώντας εφ’ όλης της ύλης και μεροληπτώντας κατά ενός κράτους-μέλους.
