Απειλή για τη δημοκρατία τα «σκονάκια» της κυβέρνησης στα μίντια και η εικονική πραγματικότητα που δημιουργείται
Ο έλεγχος της ενημέρωσης και της ειδησεογραφίας είναι κύριο χαρακτηριστικό ολοκληρωτικών καθεστώτων, με πιο τρανό παράδειγμα αυτό της γειτονικής Τουρκίας, όπου ο Ερντογάν ελέγχει όλα τα ΜΜΕ, ακόμη και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτός ο έλεγχος γίνεται με δύο τρόπους: είτε με την εξαγορά είτε με τη βία.
Ο Ερντογάν προφανώς χρησιμοποίησε και τους δύο, οπότε η κεβέρνησή του φιλτράρει κάθε είδηση και δημιουργεί μια εικονική πραγματικότητα για τους πολίτες. Γιατί ασχολούμαστε με τον Ερντογάν και τον έλεγχο των ΜΜΕ στην Τουρκία; Γιατί, όπως αποδεικνύεται μέρα με τη μέρα, δεν απέχουμε πολύ από την πρακτική των γειτόνων. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, από την πρώτη στιγμή ανάληψης της εξουσίας, προσπάθησε να ελέγξει την ενημέρωση ή, μάλλον, να επιβάλει μια δική της ενημερωτική γραμμή, που φτάνει σε σημεία ακόμη και παραποίησης της πραγματικότητας. Σε μεγάλο βαθμό το έχει καταφέρει, αλλά της έχουν ξεφύγει αρκετές πηγές ενημέρωσης, που δεν είναι τόσο πρόθυμες να ακολουθήσουν με κλειστά τα μάτια τις εντολές του Μεγάρου Μαξίμου, από το οποίο ελέγχεται η πληροφορία που φτάνει στους Ελληνες.
Από την πρώτη στιγμή, το σύστημα ελέγχου της ενημέρωσης έχει προσλάβει όσους είναι κι όσους δηλώνουν δημοσιογράφοι σε όλα τα πόστα του Δημοσίου. Η αρχή έγινε από το Μέγαρο Μαξίμου, με έναν «στρατό» δημοσιογράφων, οι οποίοι λειτουργούν ως υποβολείς των συναδέλφων τους σε όλα τα ΜΜΕ. Και, για να μην παρεξηγηθούμε, δεν εννοούμε την πληροφορία που μοιράζεται για τα πεπραγμένα της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού, αλλά τις εντολές και τις οδηγίες παρουσίασης και των ειδήσεων, αλλά και των σχολίων.
Πάντα υπήρχαν τα non papers ή, για να γίνουμε πιο κατανοητοί, τα «σκονάκια», που δεν ήταν ακριβώς επίσημες ανακοινώσεις, αλλά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους δημοσιογράφους ως ανώνυμες πηγές ή για να ενσωματωθούν στα ρεπορτάζ. Το Δημόσιο «γέμισε» με δημοσιογράφους, οι οποίοι προωθήθηκαν είτε στην ΕΡΤ και στο ΑΠΕ-ΜΠΕ είτε στα γραφεία Τύπου των υπουργείων – και φυσικά, όπως προαναφέρθηκε, στο Μέγαρο Μαξίμου.
Ο ένας πυλώνας της ενημέρωσης, ο δημόσιος, σε όλες τις εκφάνσεις του, βρέθηκε υπό τον πλήρη κυβερνητικό έλεγχο. Απέμενε ο δεύτερος, του ιδιωτικού τομέα. Όσο κι αν μοιάζει μακιαβελικό, η εξουσία εκμεταλλεύθηκε πλήρως την πανδημία του κορονοϊού για να ελέγξει την ενημέρωση στον ιδιωτικό τομέα. Και αυτό έγινε μέσω των χρημάτων που μοίρασε, αλλά και μέσω της αβεβαιότητας και των πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο Τύπος.
Με το πρόσχημα του κορονοϊού, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος «μπούκωσε» τα αρεστά και πρόθυμα ΜΜΕ με τα εκατομμύρια από τις δύο λίστες που θα φέρουν για πάντα το όνομά του – τις «λίστες Πέτσα» 1 και 2. Και όχι μόνο αυτό… Οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών σταθμών, οι οποίοι στήριξαν την εκλογή Μητσοτάκη, δέχθηκαν κι άλλα δώρα, όπως η διευκόλυνση να μην πληρώσουν τη δόση για τις άδειες πανελλαδικής εμβέλειας. Είναι κάτι εκατομμύρια κι αυτά, τα οποία μοιράστηκαν με… αντικαταβολή τη στήριξη όλων των κυβερνητικών επιλογών. Ολα αυτά μέσα σε 15 μήνες. Τόσο χρειάστηκε το επιτελείο του Μαξίμου για να ελέγξει το τοπίο της ενημέρωσης.
Όλοι το λέγαμε, όλοι το υπονοούσαμε, με αποτέλεσμα να υπάρχει σε εξέλιξη και το παιχνίδι της δολοφονίας χαρακτήρων, καθώς όσοι μιλούσαν για το πιο αδίστακτο κέντρο προπαγάνδας φορτώνονταν τη ρετσινιά του συνωμοσιολόγου και του «ψεκασμένου», και υπέμεναν τη χλεύη «πρόθυμων δημοσιογράφων».
Το παραμύθι, όμως, είχε και… δράκο. Και αυτός είχε το όνομα «copy paste». Είναι, δυστυχώς, η πιο μαύρη περίοδος της ενημέρωσης στην Ελλάδα, και αποδείχθηκε πέραν πάσης αμφιβολίας την Πέμπτη, από την «γκάφα» δύο φιλοκυβερνητικών ιστοσελίδων, του protothema.gr και του liberal.gr, οι οποίες δημοσίευσαν ατόφιες και χωρίς καμία περικοπή (το copy paste, ο δράκος του παραμυθιού) τις εντολές του Μαξίμου για τα ρεπορτάζ και τα μέτρα για την πανδημία. Και τι έλεγαν οι οδηγίες από το πρωθυπουργικό γραφείο; «Πέραν των προφανών ειδήσεων δίνουμε μεγάλη έμφαση στη στήριξη του Τσιόδρα έναντι των επιθέσεων από τον Τσίπρα. Δίνουμε ξεχωριστή έμφαση σε αυτό, διότι την ώρα της μεγάλης συστράτευσης στην Ελλάδα και στην Ευρώπη το γεγονός ότι επιλέγουν να στοχοποιούν τους επιστήμονες, και ο Τσίπρας στοχοποιεί τον Τσιόδρα, είναι απαράδεκτο».
Έδωσαν μόνοι τους τις αποδείξεις ότι το Μαξίμου ελέγχει την πληροφόρηση μέσω της χρηματοδότησης από τον κ. Πέτσα, ο οποίος, αντί να ζητήσει συγγνώμη ή, τουλάχιστον, να σιγήσει, επιτέθηκε στον Αλ. Τσίπρα, ο οποίος είχε αντιδράσει για την αποκάλυψη της επίθεσης που του ετοίμαζε το Μαξίμου.
Είπε λοιπόν ο πλέον αφερέγγυος κυβερνητικός εκπρόσωπος ότι αυτό που εμφανίζει ως δήθεν γραμμή ο κ. Τσίπρας είναι όσα είπε δημόσια ο πρωθυπουργός στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου… Τον κ. Πέτσα, όμως, «άδειασαν» και οι δύο ιστοσελίδες με τις κινήσεις τους, μόλις πιάστηκαν με τη… γίδα στην πλάτη. Το protothema.gr απέσυρε άρον άρον το επίμαχο κομμάτι και το liberal.gr ζήτησε δημόσια συγγνώμη από τον Τσίπρα και τους αναγνώστες του. Πώς ακριβώς έπρεπε να γραφτεί το ρεπορτάζ-παραγγελιά του Μαξίμου το έδειξαν με τα κείμενα που ανέβασαν άλλες «μπουκωμένες» ιστοσελίδες, οι οποίες ακολούθησαν τις υποδείξεις, αλλά δεν έκαναν το λάθος του copy paste.
Εν τω μεταξύ, την ίδια μέρα με την γκάφα είχαμε τις έντονες αντιδράσεις για τη «λίστα Πέτσα 2», με την επισημοποίηση της προκλητικής απόφασης του κυβερνητικού εκπροσώπου Στέλιου Πέτσα να μοιράσει χρήμα στα φίλια ΜΜΕ, αντί να τα διαθέσει εκεί όπου πραγματικά θα μπορούσαν να πιάσουν τόπο.
Αλλά τι χρειάζονται οι ΜΕΘ, όταν κανείς δεν γνωρίζει αν υπάρχουν ή όχι; Πώς θα αντιδράσει ο ελληνικός λαός στις συνεχιζόμενες υποχωρήσεις της ελληνικής κυβέρνησης στις απαιτήσεις της Τουρκίας, όταν τα ελεγχόμενα μέσα δεν θα τις παρουσιάσουν ποτέ, αλλά, αντιθέτως, θα του κουνάνε το δάχτυλο για την… ατομική ευθύνη;
Ειδήσεις εικονικής πραγματικότητας με χορηγό
Μέτωπο κατά του «πέπλου της σιωπής», το οποίο, όπως υποστηρίζει με πάθος, έχει απλωθεί στα μίντια, χτίζει η αντιπολίτευση, η οποία και καταγγέλλει τον αποκλεισμό της από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κυρίως τα τηλεοπτικά, όπως και τα ηλεκτρονικά. Ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τα κόμματα της ελάσσονος αντιπολίτευσης μιλούν εδώ και αρκετούς μήνες, ειδικά μετά την επιδημία του κορονοϊού, για πλήγμα του δικαιώματος των πολιτών στην ολόπλευρη και ισότιμη πληροφόρηση, υποστηρίζοντας ότι εν μέσω της πανδημίας το φαινόμενο συνεχών αποκλεισμών από τα μέσα ενημέρωσης είναι πλέον καθημερινό.
Η αντιπολίτευση επισημαίνει μάλιστα πως το θέμα αφορά κυρίως τα μεγάλα ιδιωτικά κανάλια και τις ενημερωτικές ιστοσελίδες, αλλά και τα κρατικά, τα οποία είθισται, όπως καταγγέλλει, να κρατούν τα προσχήματα. Ωστόσο, σύμφωνα με τις ίδιες καταγγελίες, κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, και τα δημόσια ΜΜΕ ακολουθούν εσχάτως αυτές τις πρακτικές με ευθύνη της κυβέρνησης.
Μετά τις έντονες διαμαρτυρίες του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της Ελληνικής Λύσης το θέμα έρχεται στη Βουλή, καθώς εντός των ημερών ο καθ’ ύλην αρμόδιος πρόεδρος του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου Αθανάσιος Κουτρουμάνος θα περάσει το κατώφλι της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, προκειμένου να δώσει εξηγήσεις για τη στάση του συμβουλίου, αλλά και να ανακοινώσει σε ποια μέτρα θα προβεί ώστε να αρθεί ο αποκλεισμός των κομμάτων από τα μίντια.
Η κλήση του κ. Κουτρουμάνου προγραμματίστηκε λόγω του επίσημου αιτήματος που υπέβαλε ο ΣΥΡΙΖΑ. Ειδικότερα, τα μέλη του, που μετέχουν στην Επιτροπή Θεσμών, απέστειλαν σχετική επιστολή στον πρόεδρο της Επιτροπής, μιλώντας για «μονομερή και στρεβλή πληροφόρηση μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης, στα όρια της παραπληροφόρησης», επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι η πρακτική αυτή έγινε ακόμη εντονότερη, λόγω της αδιαφανούς χρηματοδότησης των ΜΜΕ από την κυβέρνηση την περίοδο της πανδημίας. Μάλιστα, βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ανέφεραν στα κοινοβουλευτικά πηγαδάκια ότι πλέον ο κόμπος έφτασε στο χτένι, επικαλούμενοι τη συζήτηση του νέου Πτωχευτικού Κώδικα.
Αρχικά, σύμφωνα με τους βουλευτές, το νομοσχέδιο ήταν «άφαντο» από τα ΜΜΕ, παρόλο που αφορά χιλιάδες πολίτες, ακόμη όμως κι όταν κατατέθηκε πρόταση δυσπιστίας από τον ΣΥΡΙΖΑ, η συζήτηση «πέρασε στα ψιλά, φτάνοντας στο σημείο να παίζει πριν από το δελτίο καιρού». Στο θέμα, άλλωστε, αναφέρθηκε από το κοινοβουλευτικό βήμα και ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας, στην ομιλία του επί του νέου Πτωχευτικού, καθώς, απευθυνόμενος στην κυβέρνηση, μίλησε για αυτό «το απόλυτο που έχετε πετύχει», δηλαδή, όπως είπε, «να έχετε δημιουργήσει συνθήκες ΥΕΝΕΔ, αλλά όχι με ένα κανάλι, όπως τότε, αλλά με πολλά». Μιλάμε για την «ΥΕΝΕΔοποίηση» της ενημέρωσης. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ μίλησε επίσης και για έναν αόρατο αρχισυντάκτη, ο οποίος αναπαράγει διαρκώς την εικονική πραγματικότητα της κυβέρνησης.
Πηγές του ΣΥΡΙΖΑ, πάντως, επισημαίνουν πως ο κ. Κουτρουμάνος θα κληθεί να δώσει εξηγήσεις και στο ερώτημα γιατί το ΕΣΡ δεν έχει εκδώσει μετά το 2018 έκθεση πολυφωνίας για τα δελτία ειδήσεων των καναλιών. Να σημειωθεί πως πριν από λίγες μέρες ο εκπρόσωπος Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ Νάσος Ηλιόπουλος συναντήθηκε με τον επικεφαλής του ΕΣΡ και του έθεσε το συγκεκριμένο ζήτημα της καταγραφής της πολυφωνίας στα δελτία ειδήσεων.
Πάντως, δεν είναι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ «στα κάγκελα» με το ΕΣΡ, τα κανάλια και φυσικά την κυβέρνηση. Και η Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου καταγγέλλει πως η κατάσταση έχει πλέον εκτραχυνθεί. «Το ΕΣΡ δεν λειτουργεί. Στο ΕΣΡ υπάρχουν ένας τηλεκριτικός, ένας διανοητής, δύο δημοσιογράφοι, μία νομικός. Είναι δυνατόν;» διερωτήθηκε ο Κυριάκος Βελόπουλος πριν από λίγες ημέρες από το βήμα, ζητώντας το ΕΣΡ να αποπεμφθεί.
Η Ελληνική Λύση εξαπολύει την ίδια ώρα δριμύ «κατηγορώ» και στην κυβέρνηση, με αφορμή και τη νέα λίστα Πέτσα. «Αλλα 2.000.000 δίνετε στα ΜΜΕ. Ολη μέρα θα σας λιβανίζουν! Έχουμε φτάσει τα 41.000.000 ευρώ, αν συνυπολογίσουμε τα χρήματα που δώσατε στο προηγούμενο lockdown, τη δόση που τους χαρίσατε από την άδεια και αυτά που θα δώσετε τώρα» κατήγγειλε ο Κυριάκος Βελόπουλος, επισημαίνοντας πως «δεν γίνεται όλα τα κανάλια να παίζουν όλη την ημέρα Ν.Δ.», καλώντας και τον ίδιο τον πρωθυπουργό να αναλάβει πρωτοβουλίες για την πολυφωνία, καθώς το ΕΣΡ δεν τηρεί τους σχετικούς κανόνες.
Ιδιαίτερα ενοχλημένοι, πάντως, είναι και στη Χαριλάου Τρικούπη, κυρίως από την απουσία στελεχών του Κινήματος Αλλαγής από τα τηλεοπτικά πάνελ. Την ίδια ώρα, τον αποκλεισμό τους έχουν καταγγείλει και τα μικρότερα κόμματα, με το ΜέΡΑ25, μάλιστα, να κατηγορεί την κυβέρνηση πως μέσω της σκανδαλώδους πριμοδότησης στα μίντια αποσκοπεί στην ακόμη πιο ασφυκτικά ελεγχόμενη ειδησεογραφία, με έμφαση στα θέματα που θέλει η κυβέρνηση να προβάλει και με πλήρη συσκότιση οποιουδήποτε θέματος ή φωνής που θα μπορούσε δυνητικά να βλάψει την εικόνα της. Ο πρόεδρος του ΕΣΡ Αθανάσιος Κουτρουμάνος αναμένεται να τοποθετηθεί στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής εντός του επόμενου δεκαημέρου, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να προαναγγέλλουν… μάχη. Πάντως, αρκετοί είναι εκείνοι που έχουν θέσει χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών, υπενθυμίζοντας πως την περασμένη άνοιξη ο πρόεδρος του ΕΣΡ είχε τοποθετηθεί στη Βουλή και αναφερόμενος στα ζητήματα του ελέγχου της πολυφωνίας, είχε υποστηρίξει πως, αν και υπάρχει σχετική νομοθεσία, είναι εξαιρετικά δυσχερής η εφαρμογή της για λόγους πρακτικούς, όπως η υποστελέχωση του ΕΣΡ, αλλά και νομικούς.
