Η Ουκρανία έμεινε «παράλυτη» και πολιτικά ευάλωτη στις ορέξεις της Μόσχας. Τι προηγήθηκε πριν φτάσουμε στην εισβολή
Από τον Γιώργο Τραπεζιώτη
Ο παλιός κόσμος πεθαίνει, ο καινούργιος παλεύει να γεννηθεί. Ζούμε την εποχή των τεράτων». Διαχρονικά επίκαιρη η φράση του Ιταλού φιλοσόφου Αντόνιο Γκράμσι, χθες ερχόταν -ξανά- να περιγράψει ακριβώς εκείνη την «ανάσα» της Ιστορίας, στο γύρισμα της σελίδας της οποίας ο τοκετός των γεγονότων είναι πάντα οδυνηρός και το αποτέλεσμά του αβέβαιο.
Η 24η Φεβρουαρίου 2022 δεν ξημέρωσε ποτέ για τους Ουκρανούς, οι οποίοι μέσα σε μόλις λίγες ώρες είδαν τη χώρα τους να μετατρέπεται από διαχρονικό πεδίο διαγκωνισμού των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη σε ανοιχτό… πεδίο βολής για τις ρωσικές δυνάμεις, που πραγματοποιούσαν, παραβιάζοντας την εθνική κυριαρχία χώρας, μια πρωτοφανή, ευρείας κλίμακας επίθεση στην Ουκρανία.
Ποιοι ήταν, όμως, οι λόγοι που οδήγησαν τον Βλαντιμίρ Πούτιν να αποφασίσει να επιτεθεί; Οι κινήσεις του μπορούν να προκαλέσουν έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο; Για ποιον λόγο η Δύση (ΗΠΑ – Ε.Ε.) άφησε (;) τα πράγματα να εξελιχθούν με αυτόν τον τρόπο; Ποιες ισορροπίες πρόκειται να διαμορφωθούν την επόμενη ημέρα και, κυρίως, τι θα αφήσει πίσω της η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία; Αυτά δεν είναι παρά μερικά μόνο από τα δεκάδες αναπάντητα ερωτήματα τις τελευταίες ώρες.
Ηταν το 2008, όταν η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι υποσχόταν ένταξη στην Ουκρανία και τη Γεωργία. Ηταν και η εποχή, όμως, που ο Βλαντιμίρ Πούτιν έλεγε με νόημα στον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους: «Καταλαβαίνεις, Τζορτζ, ότι η Ουκρανία δεν είναι καν κράτος!» Η παρέμβαση των ΗΠΑ στις διεθνείς εξελίξεις δεν ήταν βέβαια κάτι καινούργιο την περίοδο εκείνη – όπως άλλωστε και τα εργαλεία επιβολής της Pax Americana, στρατιωτικά ή διπλωματικά, ανάλογα με την περίσταση. Και η ρωσική ματιά όμως απέναντι στους Ουκρανούς φάνηκε, μαζί με τις επιδιώξεις της Μόσχας, τα χρόνια που ακολούθησαν και κυρίως με τα γεγονότα που σημάδεψαν το 2014.
Η προσάρτηση της Κριμαίας, οι συγκρούσεις στο Ντονμπάς, από τη μια πλευρά, όπως και η εξέγερση της πλατείας Μεϊντάν, από την άλλη, αποτέλεσαν το ιδιότυπο σχοινί στη γεωπολιτική διελκυστίνδα. Από τη μια, η Δύση, που διά της Ε.Ε. επιχειρούσε να βάλει «χέρι» σε μια ανεξάρτητη χώρα, ώστε να την εργαλειοποιήσει στην περιοχή, και, από την άλλη, η Ρωσία, που ένιωθε έτοιμη να τραβήξει τα πράγματα στα άκρα για να πετύχει τους σκοπούς της – αλλά μέχρι πού;
Το «μέχρι πού;» απαντήθηκε χθες. «Έως εκεί που θα χρειαστεί» είπε ουσιαστικά η Μόσχα με την επίθεσή της σε βάρος της Ουκρανίας, μια επίθεση ευρείας κλίμακας, όσο όμως και… θεαματική, καθώς στέλνει με σαφήνεια μήνυμα στρατιωτικής ισχύος. Σε καμιά περίπτωση της σύγχρονης Ιστορίας τους, άλλωστε, οι Ρώσοι δεν έκαναν «μικρές, προσεκτικές κινήσεις». Πάντα περίμεναν την κατάλληλη στιγμή, αξιοποιούσαν το κεφάλαιο «χρόνος» και δρούσαν.
Η Ρωσία ήταν σαφές από την πρώτη στιγμή πως αυτό που επεδίωκε δεν ήταν απαραιτήτως νέα εδάφη, αλλά «ζωτικό χώρο». Οπως άλλωστε έκαναν με άλλους όρους και οι ΗΠΑ τα προηγούμενα χρόνια. Ηταν η Ουάσινγκτον που μιλούσε τότε για «ειρήνη», προστασία λαών που τους διαφέντευαν τύραννοι και επικαλούνταν την τρομοκρατική απειλή. Είναι σήμερα η Μόσχα που μιλά για την προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών, για αποναζιστικοποίηση της γείτονος.
Η ρωσική εκδοχή του «Blitzkrieg» (ξαφνικός πόλεμος), λοιπόν, αποτυπώθηκε χθες επί ουκρανικού εδάφους, πιάνοντας τη Δύση στον ύπνο – ίσως γιατί δεν περίμενε πως οι Ρώσοι τελικά «θα το κάνουν». Μια γενικευμένη σύρραξη, τουλάχιστον στη φάση αυτή, ενδεχομένως να μην εξυπηρετεί κανενός τα συμφέροντα.
Τα νέα δεδομένα βρίσκουν την επόμενη ημέρα μια Ουκρανία παράλυτη μετά τις επιθέσεις, πολιτικά ευάλωτη στις ρωσικές ορέξεις, και μια Δύση ψυχρό παρατηρητή, που απειλεί με «βαριές κυρώσεις» τη Μόσχα. Το μήνυμα, λοιπόν, εστάλη από τη Ρωσία του Πούτιν – και ήταν εμφατικό. Γιατί απευθυνόταν όχι μόνο στους «επιπόλαιους» Ουκρανούς», αλλά και σε χώρες όπως η Γεωργία, η Πολωνία, η Μολδαβία και η Ρουμανία, που «απαγορεύεται» να λοξοκοιτάζουν προς τη Δύση με οποιονδήποτε τρόπο.
Το μήνυμα ήταν σαφές και προς τη Δύση, που πλέον γνωρίζει πως η ρωσική επιθετικότητα και χωρίς όρια είναι και εκφράζεται δίχως κανόνες. Οπως άλλωστε έκανε και η Δύση τα προηγούμενα χρόνια, όταν είχε το πάνω χέρι στα άλλα θέατρα του πολέμου.
Όσο για το ποιοι την πληρώνουν από όσα συμβαίνουν; Πρωτίστως ο λαός της Ουκρανίας. Δευτερευόντως οι λαοί της Ευρώπης, που θα πληρώσουν το μάρμαρο της έντασης σε οικονομικό επίπεδο την επόμενη ημέρα.
Έτσι έγινε το ρωσικό «σφυροκόπημα»
Το πρωινό της Πέμπτης βρήκε τους κατοίκους του Κιέβου στους δρόμους, να προσπαθούν να φύγουν μαζικά με τα αυτοκίνητά τους από την ουκρανική πρωτεύουσα κινούμενοι προς τα δυτικά. Το μποτιλιάρισμα στους κεντρικούς οδικούς άξονες ήταν μεγάλο, ενώ οι ουρές στα βενζινάδικα μεγάλωναν διαρκώς.
Συνωστισμός υπήρχε όμως και στα ATM των τραπεζών, όπου πολίτες έσπευδαν άμεσα για να σηκώσουν χρήματα. Οι σειρήνες την ίδια ώρα ούρλιαζαν. Το μήνυμα, σαφές: «Σε δεκαπέντε λεπτά το πολύ πρέπει να βρισκόμαστε στα καταφύγια», είτε σε αυτό της πλατείας Μεϊντάν είτε στον κεντρικό σταθμό του μετρό του Κιέβου, έλεγαν πολίτες στους ξένους δημοσιογράφους – που και αυτοί βρίσκονταν πια στην «πρώτη γραμμή», σε ένα από τα μέτωπα της σφοδρής ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία. Μια επίθεση που στο τέλος της ημέρας άφηνε πίσω της πάνω από 100 νεκρούς και από τις δύο πλευρές και δεκάδες τραυματίες. Μια επίθεση μεγάλης κλίμακας, που περιελάμβανε όμως και την πόλη Χάρκοβο στα βορειοανατολικά, καθώς και πόλεις στόχους στην κεντρική και την ανατολική Ουκρανία. Ηδη από τα ξημερώματα υπήρχαν αναφορές για πυρά και εκρήξεις και στις πόλεις Οδησσός, Ντνίπρο, Μαριούπολη και Κραματόρσκ.
Η επίθεση
Οι πρώτες εικόνες καταστροφής άρχισαν να κάνουν τον γύρο του κόσμου μέσω των social media. Νωρίτερα πάντως οι Ρώσοι επιχειρούσαν να καθησυχάσουν τους Ουκρανούς λέγοντας πως στοχοθετούνται ουκρανικές στρατιωτικές υποδομές με τη χρήση όπλων «υψηλής ακρίβειας». Αναφορές, ωστόσο, τόνιζαν χθες πως οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν ένα ευρύ φάσμα όπλων στη διάρκεια της επίθεσής τους, όπως αεροσκάφη, ελικόπτερα, άρματα μάχης και βέβαια το πυροβολικό τους.
Από τον Βορρά τα ρωσικά στρατεύματα πιστεύεται ότι πέρασαν τα σύνορα με την Ουκρανία στην τριμερή διασταύρωση μεταξύ Ουκρανίας – Ρωσίας – Λευκορωσίας. Τεθωρακισμένες φάλαγγες λέγεται πως χθες κινήθηκαν προς το Τσερνίχοφ, έχοντας απευθείας πορεία προς το Κίεβο, με τους Ουκρανούς αξιωματούχους να λένε πως ρωσικά ελικόπτερα επιτέθηκαν σε στρατιωτικό αεροδρόμιο στο Γκόστομελ, δυτικά της πρωτεύουσας. Και από τα ανατολικά, όμως, υπήρχαν πληροφορίες ότι ρωσικά άρματα μάχης είχαν φτάσει στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, στο Χάρκοβο. Νωρίτερα, στη διάρκεια της νύχτας σημειώθηκαν μεγάλες εκρήξεις στο Ντόνετσκ, ενώ την Πέμπτη το Interfax μετέδωσε ισχυρισμούς των αυτονομιστών που υποστηρίζονται από τη Ρωσία ότι εξαπέλυσαν επίθεση στην ελεγχόμενη από την Ουκρανία πόλη Στσάστια στο Λουχάνσκ.
Η ουκρανική επικράτεια όμως παραβιάστηκε χθες και από τον Νότο, όπου ο στρατός πέρασε από την Κριμαία στην ηπειρωτική χώρα, καταλαμβάνοντας το Τσονγκάρ και τη Νόβο Αλεξέγιεβκα, ενώ ώρες πριν είχαν ακουστεί εκρήξεις σε πόλεις της ευρύτερης περιοχής, όπως στην Οδησσό, στη Μαριούπολη και τη Χερσώνα. Ειδικότερα δε για τις περιπτώσεις της Οδησσού και της Μαριούπολης οι Ουκρανοί έλεγαν πως μονάδες του ρωσικού στρατού είχαν αποβιβαστεί στα δύο λιμάνια.
