Τα τρία έργα που θα είχαν περιορίσει σημαντικά το μέγεθος της καταστροφής και δεν έγιναν ποτέ, παρότι υπάρχουν ολοκληρωμένες μελέτες εδώ και χρόνια
Ο χαρακτηρισμός «εγκληματική αδιαφορία» μοιάζει φτωχός για να περιγράψει κανείς τις αιτίες που οδήγησαν τη Θεσσαλία στην ολοκληρωτική καταστροφή.
- Από τους Μαρία Παναγιώτου & Νίκο Τσακανίκα
Γιατί η πραγματικότητα είναι, όπως επισήμαναν στην «κυριακάτικη δημοκρατία» παράγοντες και κάτοικοι της περιοχής, πως τρία και μόνο φράγματα (Πύλης, Μουζακίου και Ενιπέα), το κόστος των οποίων μπορεί να μην ξεπερνά τα 600.000.000 ευρώ και για τα οποία υπάρχουν ολοκληρωμένες μελέτες εδώ και χρόνια που παρουσιάζουμε σήμερα, θα μπορούσαν να είχαν αποσοβήσει ή έστω περιορίσει καθοριστικά το εύρος της καταστροφής.
Μιας καταστροφής, οι οικονομικές συνέπειες της οποίας αποτιμώνται πλέον σε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ για όλη τη χώρα, εάν συνυπολογίσουμε τις απώλειες στον πρωτογενή και μεταποιητικό τομέα. Κι ας υποστήριξαν υπουργοί της κυβέρνησης πως για να θωρακιστεί η Θεσσαλία χρειάζονται φαραωνικά έργα τα οποία δεν είναι δυνατόν να σηκώσει η Ελληνική Δημοκρατία, ή πως δεν υπάρχουν έργα που θα μπορούσαν να μειώσουν έστω την καταστροφή.
Τα μεγάλα φράγματα, φυσικά, είναι αναπτυξιακά έργα για την υλοποίηση των οποίων αρμοδιότητα έχει η κυβέρνηση και όχι η Περιφέρεια. Από την άλλη, δεν είναι έργα που βρίσκονται σε κοινή θέα και μπορούν να αξιοποιηθούν πολιτικά, ούτε βγάζουν ωραίες φωτογραφίες εγκαινίων με κόκκινες κορδέλες. Λεφτά υπάρχουν, φυσικά, αλλά μόνο για άλλες δαπάνες. Από αυτά τα τρία φράγματα, πάντως, μόνο αυτό του Ενιπέα βρίσκεται σήμερα στη β’ φάση της δημοπράτησης.
Εκτός από τη δημιουργία των τριών φραγμάτων, σύμφωνα πάντα με την επιστημονική κοινότητα, υπάρχουν μια σειρά άλλες ενέργειες, χωρίς ιδιαίτερο κόστος, που θα ολοκλήρωναν -όσο αυτό είναι εφικτό- την αντιπλημμυρική προστασία του Κάμπου. Καταρχάς, το νερό «το πιάνεις», όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, από ψηλά (βουνό) προς τα χαμηλά (Κάμπος). Οπου είναι πολύ κατηφορικό το βουνό θα μπορούσαν να είχαν κατασκευαστεί κλιμακωτά μικροφράγματα για την ανάσχεση της ροής των χειμάρρων.
Ετσι, όταν τα νερά θα έφταναν στον Κάμπο, σε κομβικά σημεία θα δημιουργούνταν ταμιευτήρες όπου θα αποθηκευόταν και θα ελεγχόταν η ροή του νερού, το οποίο στη συνέχεια θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την άρδευση των καλλιεργειών, επιλύοντας και το αρδευτικό πρόβλημα του Κάμπου. Σε συνδυασμό με τον καθαρισμό -όπου χρειάζεται-, την εκβάθυνση και την οριοθέτηση της κοίτης, ολόκληρος ο Κάμπος θα θωρακιζόταν σημαντικά.
Χαρακτηριστικό των ολιγωριών της σημερινής κυβέρνησης είναι έγγραφο που δημοσιεύτηκε στη «Δι@ύγεια» στις 6 Σεπτεμβρίου, ενώ δηλαδή η καταιγίδα βρισκόταν σε εξέλιξη για δεύτερη μέρα, το οποίο… θεωρητικά έφερε ημερομηνία 30 Αυγούστου και με το οποίο ο νυν υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρήστος Σταϊκούρας ενέκρινε την ένταξη στο πρόγραμμα ανάπτυξης 2021-2025 79 έργων, μεταξύ των οποίων και «Αντιπλημμυρικά έργα ποταμών Καλέντζη και Καράμπαλη στο Τρίγωνο Καρδίτσας», όπου έγινε η μεγάλη καταστροφή. Πρόκειται για το σημείο το οποίο το τελευταίο διάστημα απασχολεί την επικαιρότητα, με επίκεντρο το ανάχωμα που ανοίχθηκε για να μην πλημμυρίσει η Καρδίτσα, με αποτέλεσμα, όπως υποστηρίζεται από τους κατοίκους, να πλημμυρίσουν τα γύρω χωριά. Δημοσιεύτηκε αυτό το έγγραφο ώστε να φανεί κάποια κινητικότητα μέσα στον χαμό; Μένει να απαντηθεί από το ίδιο το υπουργείο.
Φράγματα φτιαγμένα στα χαρτιά
Για την ασφάλεια του θεσσαλικού κάμπου, εκτός από το φράγμα του Σμοκόβου και το φράγμα στη λίμνη Πλαστήρα, υπάρχουν μελέτες από την επιστημονική κοινότητα της χώρας εδώ και δεκαετίες (από το 1960), που κάνουν λόγο για ανάγκη τριών φραγμάτων σε μεγάλο σχετικά υψόμετρο. Αφορούν τα φράγματα στη Σκοπιά – Ενιπέα στα Φάρσαλα, στο Μουζάκι στον νομό Καρδίτσας και στην Πύλη στον νομό Τρικάλων.
Φράγμα Μουζακίου
Λίγες μέρες μετά τις καταστροφικές πλημμύρες του «Ιανού», ο Κυριάκος Μητσοτάκης, σε επίσκεψή του στο Μουζάκι, ανέφερε σε σύσκεψη που έγινε στο δημαρχείο Μουζακίου: «Εφόσον το φράγμα στο Μουζάκι για το οποίο και εγώ ακούω να γίνεται πολύς λόγος είναι επιβεβλημένο και σωστά μελετημένο και θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα, να κινηθούμε σε αυτή την κατεύθυνση». Και η πραγματικότητα είναι πως εάν πράγματι η κυβέρνηση δεν είχε επιδείξει εγκληματική ολιγωρία και το φράγμα στο Μουζάκι είχε ολοκληρωθεί, η Καρδίτσα δεν θα μετρούσε τις πληγές της σε απώλειες ανθρώπινων ζωών και περιουσιών.
Το φράγμα Μουζακίου, όπως αρχικά σχεδιάστηκε (από τη ΔΕΗ), έχει επιφάνεια απορροής 142 τ. χλμ., καθαρή χωρητικότητα 530 εκατ. κυβικά μέτρα νερού (στο μέγιστο ύψος της τεχνητής Λίμνης), μέγιστο ύψος 133 μέτρα και όγκο φράγματος 11 εκ. κυβικά μέτρα (προβλέπεται ακόμα σήραγγα προσαγωγής 3,9 χλμ. διαμέτρου 6,8 μ. προς αναρρυθμιστική δεξαμενή Μαυρομματίου επιφάνειας 0,5 τ. χλμ.). Ο προϋπολογισμός του έργου, συμπεριλαμβανομένου και του ΥΗΣ Μουζακίου, που θα παράγει σε πλήρη ανάπτυξη 578 εκατ. κιλοβατώρες τον χρόνο, εκτιμήθηκε από τη ΔΕΗ σε 31,4 δισ. δραχμές, σε τιμές 1987.
Αυτό το έργο, λοιπόν, που είναι τόσο απαραίτητο και ήταν να δρομολογηθεί από το… μακρινό 1987, βρίσκεται στα συρτάρια εδώ και 46 χρόνια. Είναι τέτοια η αθλιότητα των κυβερνώντων, όλα αυτά τα χρόνια, που κάθε φορά που πλημμυρίζει η περιοχή δεσμεύονται στους κατοίκους για την υλοποίησή του. Ο δήμαρχος Μουζακίου Θεοφάνης Στάθης, σε άρθρο του στη σελίδα του δήμου, μόλις τον περασμένο Ιούλιο, με τίτλο «Απολύτως αναγκαία η γρήγορη κατασκευή του φράγματος Μουζακίου… Αν όχι τώρα, πότε;», έγραφε, μεταξύ άλλων, πως «το φράγμα Μουζακίου μπορεί να κατασκευαστεί και να λειτουργήσει ως αυτόνομο έργο ανεξάρτητα από τη μεταφορά υδάτων του Αχελώου, αρκεί η κεντρική διοίκηση να πάρει επιτέλους τις απαιτούμενες αποφάσεις» και καλούσε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να εκπληρώσει τη δέσμευσή του. Την οποία, φυσικά, δεν εκπλήρωσε ποτέ.
Φράγμα Πύλης
Υπάρχει από το 2009 οριστική μελέτη κατασκευής φράγματος Πύλης και συναφών εργασιών από τη Διεύθυνση Δημοσίων Εργων της ίδιας της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Σύμφωνα με αυτήν, το φράγμα της Πύλης θα θωρακίσει αντιπλημμυρικά την περιοχή και ταυτόχρονα θα είναι ικανό να διαθέσει για ύδρευση περίπου 10 εκατομμύρια κυβικά νερό. Το έργο είχε κοστολογηθεί τότε στα 105.000.000 ευρώ. Η μελέτη βρίσκεται επίσης στα συρτάρια…
Φράγμα Σκοπιάς – Ενιπέας
Βρίσκεται ακόμη στη β’ φάση των προβλεπόμενων διαδικασιών, καθώς την περασμένη άνοιξη «πέρασαν» τρεις ενδιαφερόμενοι μνηστήρες για τον διαγωνισμό. Σε αυτή τη φάση θα καθοριστεί το ακριβές αντικείμενο του έργου (διάλογος) και θα δοθούν οι δεσμευτικές προσφορές, από όπου θα προκύψει ο ανάδοχος του έργου.
Η διάρκεια της ΣΔΙΤ έχει οριστεί σε 360 μήνες (30 χρόνια). Τα τέσσερα πρώτα έτη αφορούν την κατασκευή/αναβάθμιση των υποδομών και η υπόλοιπη διάρκεια αφορά την περίοδο λειτουργίας και συντήρησης. Το κόστος με ΦΠΑ για το φράγμα Ενιπέα ορίστηκε σε 230.070.000 ευρώ. Η υλοποίηση του εν λόγω έργου θεωρείται κομβική και αναγκαία για την εξασφάλιση: α) της αντιπλημμυρικής προστασίας της περιοχής, β) της άρδευσης περίπου 110.000 στρεμμάτων, γ) της ύδρευσης ελλειμματικών περιοχών, και δ) της προστασίας του περιβάλλοντος μέσω του εμπλουτισμού των υπόγειων υδροφορέων. Παρά το στάδιο που βρίσκεται, μένει να δούμε αν θα υλοποιηθεί.
Ο σκοτεινός ρόλος της Περιφέρειας και του Αγοραστού
Εναν χρόνο μετά τον «Ιανό», στις 29/08/2021, ο υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ Χρήστος Τριαντόπουλος, σε επίσκεψή του στη Θεσσαλία, έπειτα από σύσκεψη με τον κ. Αγοραστό κι άλλα στελέχη της Περιφέρειας, απευθύνθηκε στον περιφερειάρχη με τα πλέον κολακευτικά λόγια για την αξία του και τις ικανότητές του.
Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά: «Είναι μεγάλη τύχη για τη Θεσσαλία που έχει περιφερειάρχη τον Κώστα Αγοραστό, να ηγείται τόσο αποτελεσματικά της διαχείρισης του “Ιανού” αλλά και του σεισμού. Ο περιφερειάρχης κατάφερε μέσα από πολύ δύσκολες συνθήκες να βάλει μπροστά όλα τα έργα, να τρέξουν με ταχύτητα και σοβαρότητα οι διαδικασίες αποκατάστασης και αποζημίωσης και σήμερα να φτάνουμε στην παραγωγή αποτελέσματος».
Πραγματικά «μεγάλη τύχη» βρήκε τους Θεσσαλούς… Οι ισχυρισμοί του περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστού ότι όχι μόνο έγιναν όλα τα απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα στην περιοχή, αλλά και ότι λειτούργησαν, είναι, σύμφωνα με πολλούς και διαφορετικούς παράγοντες της περιοχής, κούφια λόγια. Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν πως όχι μόνο δεν έγιναν, αλλά κι όσα έγιναν ήταν έργα βιτρίνας -που προηγουμένως βαφτίστηκαν αντιπλημμυρικά- κι αφορούσαν κυρίως ασφαλτοστρώσεις δρόμων. Και, μάλιστα, στη συντριπτική τους πλειονότητα δόθηκαν με απευθείας αναθέσεις.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, τα τελευταία χρόνια δίνονται 5.000.000-6.000.000 ευρώ ετησίως από την Περιφέρεια Θεσσαλίας για «αντιπλημμυρικά» έργα. Ωστόσο περίπου το 90% πάει για αποκατάσταση ζημιών και καθαρισμό των ποταμιών. Επιπρόσθετα, πολλά έργα που εντάσσονται στον αντιπλημμυρικό σχεδιασμό είτε γίνονται ημιτελή είτε είναι γεμάτα κακοτεχνίες. Για παράδειγμα, η γέφυρα της Διάβας (κομβική γιατί συνδέει τα χωριά με την Καλαμπάκα) καταστράφηκε σε προηγούμενη πλημμύρα. Φτιάχτηκε το 2017 και ξεχαρβαλώθηκε. Βασική αιτία της κακοτεχνίας ήταν πως τα θεμέλια ήταν επιφανειακά.
Πολλά ερωτήματα δημιουργούνται για το πώς παραδόθηκε η εν λόγω γέφυρα… Πάνω κάτω το ίδιο συμβαίνει και με τις υπόλοιπες γέφυρες που κατέρρευσαν. Οπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, σχεδόν όλοι οι επαρχιακοί δρόμοι που καταστράφηκαν από προηγούμενες πλημμύρες ασφαλτοστρώθηκαν και ασφαλτοστρώνονται με τέτοιο τρόπο που σε κάθε νεροποντή ξηλώνονται από τα νερά. Αλλα κομμάτια του δρόμου, από τη στιγμή που δεν πέφτει πίσσα, μετατρέπονται σε χωματόδρομο γεμάτο λακκούβες και ενίοτε με επικίνδυνη κλίση.
Ολη αυτή η θλιβερή κατάσταση που έχει δημιουργηθεί από τον κ. Αγοραστό δεν είναι απλά σε γνώση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, αφού ενεργούσαν με αγαστή συνεργασία. Η κυβέρνηση τώρα κάνει πως δεν ξέρει τίποτα για τον «φόνο» και προσπαθεί να πάρει αποστάσεις (αν όχι κάτι παραπάνω) από τον κ. Αγοραστό και να τα φορτώσει όλα σε εκείνον για να βγει «λάδι». Αλλα έλεγε, όμως, το προηγούμενο διάστημα.
Οι απευθείας αναθέσεις που ακύρωσε το Ελεγκτικό Συνέδριο στην κρίσιμη περιοχή
Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί ο Κώστας Αγοραστός, ωσάν να είναι τσιφλίκι του η Θεσσαλία, προκάλεσε και την αντίδραση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για ένα από τα πολλά έργα τα οποία έδωσε με απευθείας ανάθεση με τίτλο «Καθαρισμός τάφρων και ανακατασκευή τεχνικού στην περιοχή ποταμού Ενιπέα Δ. Παλαμά Καρδίτσας», ύψους 750.000 ευρώ, το οποίο και ακύρωσε υποχρεώνοντάς τον να το προχωρήσει με διαγωνισμό. Το έργο ακόμη δεν έχει δημοπρατηθεί.
Το παράδειγμα στον νομό Καρδίτσας είναι χαρακτηριστικό και ενδεικτικό του πώς λειτουργεί ο περιφερειάρχης και στους υπόλοιπους νομούς. Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν πως μετά την καταστροφή που προκάλεσε ο «Ιανός» εντάχθηκαν στον νομό Καρδίτσας 67 έργα, ύψους 32.000.000 ευρώ. Από αυτά, μόλις 4.000.000 ευρώ είναι αμιγώς αντιπλημμυρικά έργα, ενώ δεν ξεπερνούν στο σύνολό τους τα 5.000.000. Ολα τα έργα έγιναν με απευθείας ανάθεση με το πρόσχημα του κατεπείγοντος. Πέραν αυτών, η Περιφέρεια έδωσε 6.000.000 σε μισθώσεις μηχανημάτων πάλι με απευθείας ανάθεση.
Με τον μανδύα της αποκατάστασης στον τίτλο των έργων έγιναν μόνο ασφαλτικοί τάπητες για ψηφοθηρικούς λόγους. Επί της ουσίας, πρόκειται για βελτίωση κάποιων υποδομών και όχι αποκατάσταση από τον «Ιανό», ασχέτως με τους παραπλανητικούς τίτλους.
Οπως καταγγέλλουν οι αντιπολιτευόμενες παρατάξεις στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, από αυτά τα έργα ένα μεγάλο μέρος έχει ολοκληρωθεί, άλλα κανένα δεν έχει έρθει στο Περιφερειακό Συμβούλιο για οριστική παραλαβή! Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν είναι πως τα μέλη της επιτροπής μόλις θα παραλάβουν τα έργα θα διαπιστώσουν ότι οι τίτλοι ήταν ψευδεπίγραφοι και αντί για αντιπλημμυρικά έργα, έγιναν έργα βιτρίνας εν όψει και των περιφερειακών εκλογών που έρχονται.
