Η κυβέρνηση επεξεργάζεται την απαγόρευσή τους από τον Οκτώβριο, με το μπλόκο να αφορά και τους νέους έως 18 ετών, όταν επιχειρήσουν να παίξουν online τυχερά παιχνίδια ή να μπουν σε σελίδες πορνό
Στην κινούμενη άμμο των σκανδάλων, στην οποία βυθίζεται ολοένα περισσότερο η κυβέρνηση Μητσοτάκη, επιχειρεί με κάθε τρόπο να καταπνίξει όποια επικριτική φωνή προσπαθεί να εισακουστεί, αλλά και τη μαζική οργή που διογκώνεται επικίνδυνα για τον ένοικο του Μαξίμου και τους αυλικούς του.
- Της Μαρίας Δεναξά
Ετσι, συγχέοντας πλήρως την προστασία των παιδιών με έναν χονδροειδή κρατικό πατερναλισμό, η κυβέρνηση ανακοίνωσε πως επεξεργάζεται την απαγόρευση των κοινωνικών δικτύων για παιδιά ηλικίας μέχρι 15 ετών από τον Οκτώβριο, με το μπλόκο να αφορά και τους νέους έως 18 ετών, όταν επιχειρήσουν να παίξουν online τυχερά παιχνίδια ή να μπουν σε σελίδες για προϊόντα και υπηρεσίες που απευθύνονται σε ενήλικες (τσιγάρα, ποτά, πορνό).
Η αλήθεια είναι πως η χρήση των κοινωνικών δικτύων από παιδιά και εφήβους έχει προκαλέσει ανησυχία τα τελευταία χρόνια, κυρίως σε σχέση με τον χρόνο που περνούν μπροστά στην οθόνη και την έλλειψη εποπτείας σε ορισμένες πλατφόρμες. Ωστόσο, εκείνο που προκαλεί βαθύτερο φόβο στις συντηρητικές κυβερνήσεις διεθνώς -και βεβαίως στην κυβέρνηση Μητσοτάκη- είναι η δυναμική των ίδιων των δικτύων: η ικανότητά τους να τροφοδοτούν νεανικά κινήματα και να μετατρέπουν τη δυσαρέσκεια σε μαζικές κινητοποιήσεις, ικανές να ξεφύγουν από κάθε έλεγχο.
Οσο κι αν ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει να παρουσιάσει την απαγόρευση των κοινωνικών δικτύων στους νέους σαν δική του πρωτοβουλία, στην πραγματικότητα πρόκειται για εισαγόμενο μέτρο, αντιγραφή ξένων συντηρητικών προτύπων τα οποία αναμένεται να προσαρμοστούν πρόχειρα στην ελληνική πραγματικότητα. Η Αυστραλία έκανε πρώτη την κίνηση, ψηφίζοντας δραστικά μέτρα στα τέλη του 2024: την απαγόρευση πρόσβασης στα κοινωνικά δίκτυα για τους κάτω των 16 ετών, που θα εφαρμοστεί έως το τέλος της χρονιάς. Ο νέος νόμος, όμως, δεν δίνει σχεδόν καμία λεπτομέρεια για τον τρόπο εφαρμογής του, με αποτέλεσμα ορισμένοι ειδικοί να αμφισβητούν την τεχνική σκοπιμότητα αυτής της απαγόρευσης.
Η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας πρότεινε τον περασμένο Μάιο έναν παρόμοιο νόμο, ενώ στην Ισπανία αντίστοιχο μέτρο περιλαμβάνεται σε ένα νομοσχέδιο που θα εξεταστεί από τους βουλευτές, χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Στη Νορβηγία η κυβέρνηση έχει θέσει στόχο το όριο πρόσβασης να είναι τα 15 έτη, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει ούτε προθεσμία ούτε συγκεκριμένος τρόπος υλοποίησης. Στη Γαλλία νόμος που ψηφίστηκε τον Ιούνιο του 2023 καθιέρωσε την «ψηφιακή ενηλικίωση» στα 15, αλλά δεν έχει τεθεί ακόμη σε ισχύ, εν αναμονή απάντησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το αν συνάδει με το ευρωπαϊκό Δίκαιο.
Η Γαλλίδα υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής Κλάρα Σαπάζ δήλωσε τον περασμένο Ιούνιο στην πλατφόρμα Χ ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο «επτά χώρες έχουν δεσμευτεί για την απαίτηση πραγματικής επαλήθευσης ηλικίας» για την πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα: η Γαλλία, η Ελλάδα, η Δανία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Κύπρος και η Σλοβενία. Η Κίνα, η οποία έχει θεσπίσει μέτρα περιορισμού για ανηλίκους από το 2021, απαιτεί ταυτοποίηση μέσω επίσημου εγγράφου. Οι κάτω των 14 ετών δεν μπορούν να περνούν περισσότερα από 40 λεπτά την ημέρα στο Douyin, την κινεζική εκδοχή του TikTok, ενώ ο χρόνος διαδικτυακού παιχνιδιού παιδιών και εφήβων είναι περιορισμένος.
Δούρειος ίππος
Η Γαλλική Αρχή Προστασίας Δεδομένων (CNIL) επισημαίνει ότι ο έλεγχος της ηλικίας -αναμένεται να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς- οδηγεί «σε συλλογή προσωπικών δεδομένων και παρουσιάζει κινδύνους για την ιδιωτικότητα». Κατά συνέπεια, η δήθεν «προστασία» των παιδιών είναι ο δούρειος ίππος για την προοδευτική άρση κάθε μορφής ανωνυμίας και της ελευθερίας του λόγου στο διαδίκτυο. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πού οδηγεί ένα τέτοιο μέτρο: για παράδειγμα, στην απαίτηση αποστολής αντιγράφου ταυτότητας (σύντομα ψηφιακής, με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται μακροπρόθεσμα) για να δημιουργήσεις ή να διατηρήσεις λογαριασμό στο facebook ή το X. Η ανωνυμία, όμως, δεν είναι εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί, αλλά θεμελιώδες δικαίωμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την ελευθερία της έκφρασης και της επικοινωνίας, καθώς και με το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή· δικαίωμα που αναγνωρίζεται ρητά σε διεθνές επίπεδο, ιδίως από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECHR).
Μια πολιτική ασφάλειας και περιορισμού των ελευθεριών λοιπόν, επεκτεινόμενη στα κοινωνικά δίκτυα με πρόφαση την προστασία των παιδιών και των εφήβων από τη λογαριθμική χειραγώγηση και μεταξύ άλλων τα φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης, δεν θα είναι σε καμία περίπτωση αποτελεσματική για την αντιμετώπισή τους. Θα είναι, όμως, για την ελληνική κυβέρνηση ένα εξαιρετικό εργαλείο παρακολούθησης και μελλοντικής καταστολής της πλειονότητας του ελληνικού πληθυσμού.
Μ.Η.Τ. 232120