Φουσκωμένα προγράμματα και απουσία επενδυτικού σχεδίου υπονομεύουν τη θέση της χώρας μας στο πρόγραμμα
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Ασάφεια, σύγχυση και αβεβαιότητα συνεχίζουν να επικρατούν μία εβδομάδα μετά τη λήξη της προθεσμίας, την περασμένη Κυριακή 30 Νοεμβρίου, για την υποβολή του ελληνικού σχεδίου για το SAFE, λόγω ολοκληρωτικής απουσίας επίσημης ενημέρωσης.
Προς το παρόν δεν είναι γνωστό αν έχει κατατεθεί το ελληνικό «επενδυτικό σχέδιο για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία», κατά τον κανονισμό SAFE ή το «Εθνικό Επενδυτικό Πλάνο», κατά το υπουργείο Εθνικής Αμυνας (ΥΠΕΘΑ), όπως ορίζει το άρθρο 7 του σχετικού κανονισμού. «Δεόντως αιτιολογημένο και τεκμηριωμένο», με «περιγραφή του αμυντικού προϊόντος και των άλλων προϊόντων για αμυντικούς σκοπούς» και «περιγραφή των σχεδιαζόμενων δραστηριοτήτων, εκτιμώμενων δαπανών και μέτρων». Απαιτήσεις που για να ικανοποιηθούν προϋποθέτουν τη θεσμική συνεργασία μεταξύ του ΥΠΕΘΑ και της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, που όμως ούτε κατ’ ελάχιστο δεν τεκμηριώνεται ότι έχει λάβει χώρα το προηγούμενο εξάμηνο (οι ενημερώσεις και οι παρουσιάσεις προφανώς δεν επαρκούν).
«Είναι εύκολα διακριτή η αδυναμία που δείχνουμε να κατανοήσουμε ότι το SAFE σχεδιάστηκε για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας και ασφάλειας με κύριο άξονα υλοποίησης και σκοπό την ενδυνάμωση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Η σχετική αναφορά στο άρθρο 4 του σχετικού Κανονισμού 2025/1106 του Συμβουλίου της Ε.Ε. της 27ης Μαΐου 2025 είναι απολύτως σαφής» σχολίασε τις ανωτέρω εξελίξεις βιομηχανική πηγή με βαθιά γνώση και δεκαετίες εμπειρίας σε εθνικά και ευρωπαϊκά βιομηχανικά προγράμματα.
Οι μέχρι στιγμής διαθέσιμες πληροφορίες συμφωνούν στην ύπαρξη διαδοχικών εκδόσεων ενός καταλόγου όπου περιέχονται προγράμματα υποψήφια προς ένταξη στον κανονισμό «Δράση ασφάλειας για την Ευρώπη» (SAFE: Security Action for Europe). Για παράδειγμα, ο συγκεκριμένος κατάλογος φέρεται στις 19 Νοεμβρίου 2025 ότι συμπεριλαμβάνει εννέα υποψήφια προς ένταξη προγράμματα, περίπου μία εβδομάδα αργότερα ο αριθμός τους ότι έχει αυξηθεί στα 22 και στις αρχές της περασμένης εβδομάδας στα 25!
Σε ό,τι αφορά το κόστος των υποψήφιων προς ένταξη προγραμμάτων, φέρεται πλέον ότι έχει εκτοξευθεί στα 2,950 δισ. ευρώ, μετά την προσθήκη κάποιων προγραμμάτων του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης (ΥΨΗΔ). Ποσό σχεδόν τετραπλάσιο των 787.669.283 ευρώ που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε προσδιορίσει για τη χώρα μας στην προσωρινή κατανομή της χρηματοδοτικής χορήγησης της 9ης Σεπτεμβρίου 2025. Υπενθυμίζεται ότι στις 29 Ιουλίου 2025 η χώρα μας είχε αιτηθεί κατ’ ελάχιστο 550 εκατ. ευρώ και μέγιστο 1,15 δισ. ευρώ ως χρηματοδότηση από το SAFE. Οπότε είναι εύκολα διακριτό το δυσανάλογο, σε σχέση με την προσωρινή κατανομή, ύψος των υποψήφιων προς ένταξη προγραμμάτων.
«Θεωρώ ότι μπορεί να αποδοθεί στη θέση που είχε διατυπώσει σε ημερίδα της Ενωσης Ελληνικών Εταιριών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας και Αμυνας (ΕΕΛΕΑΑ) για ενημέρωση των μελών της ο γενικός διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ)» σημείωσε η πηγή. «Οτι ένα κράτος (Ελλάδα) μπορεί να δηλώσει συμμετοχή σε έργο του SAFE για κοινή προμήθεια οπλικού συστήματος που θα εγκριθεί κατόπιν αιτήματος άλλου κράτους, χωρίς να αιτηθεί τη χρηματοδοτική συνδρομή του κανονισμού -δηλαδή καταβάλλοντας το κόστος συμμετοχής του από εθνικούς πόρους- εκμεταλλευόμενο τα πλεονεκτήματα του μηδενικού ΦΠΑ αλλά και του μειωμένου κόστους κλίμακος λόγω της κοινής προμήθειας» συμπλήρωσε.
Ομως αυτή η προσέγγιση έχει σημαντικά μειονεκτήματα. Στην περίπτωση του ΦΠΑ, ενώ είναι δεδομένο ότι στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται μέσω SAFE επιβάλλεται μηδενικός φόρος, η τυχόν επέκταση του ίδιου καθεστώτος και στο μέρος των προγραμμάτων όπου το κόστος συμμετοχής καταβάλλεται από εθνικούς πόρους δεν μπορεί να θεωρηθεί το ίδιο δεδομένη, αλλά θα αποτελέσει αντικείμενο απόφασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ομως ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι ότι η συμμετοχή σε κοινά προγράμματα με χρηματοδότηση από εθνικούς πόρους στην πράξη ισοδυναμεί με αυτοαποκλεισμό της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.
«Το ΥΠΕΘΑ λησμονεί ότι οι προτάσεις που θα εγκριθούν για ένταξη στο SAFE έχουν ήδη συνοδευτεί από επενδυτικό σχέδιο για τη βιομηχανία των κρατών που συμμετέχουν στο έργο. Δηλαδή, η πίτα της παραγωγής και υποστήριξης των προς προμήθεια συστημάτων έχει ήδη μοιραστεί σε συγκεκριμένες βιομηχανίες τους και πρακτικά η εκ των υστέρων εμφανιζόμενη εγχώρια αμυντική βιομηχανία έχει αποκλειστεί» επισημαίνει η πηγή.
Στο ερώτημα εάν υφίσταται δυνατότητα συμμετοχής μιας ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας σε τέτοιες περιπτώσεις, η πηγή απάντησε… αινιγματικά.
«Ναι, υπό συμπτώσεις. Η πρώτη (σύμπτωση) είναι να υπάρχει προσυμφωνία μεταξύ της ενδιαφερόμενης ελληνικής βιομηχανίας και του κύριου αναδόχου (prime contractor) του κράτους που υπέβαλε τη πρόταση. Εάν, για παράδειγμα, κατατεθεί στο SAFE και εγκριθεί πρόταση της Γερμανίας για κοινή προμήθεια στρατιωτικών οχημάτων γενικής χρήσης (φορτηγών) π.χ. τύπου Mercedes, μια ελληνική βιομηχανία θα συμμετάσχει μόνο στην περίπτωση που σε ανύποπτο χρόνο είχε την προνοητικότητα να συμφωνήσει τη συμπαραγωγή των συγκεκριμένων φορτηγών με τη γερμανική εταιρία. Η δεύτερη (σύμπτωση) είναι το ΥΠΕΘΑ να συμπεριλάβει στο αίτημά του και την προμήθεια στρατιωτικών φορτηγών μέσω του SAFE».
«Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η συμμετοχή σε κοινή προμήθεια χωρίς χρήση του χρηματοδοτικού μηχανισμού SAFE, πλην μίας ή ελαχίστων εξαιρέσεων, αποκλείει την εγχώρια βιομηχανία από τα οφέλη του SAFE» συμπλήρωσε. Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τις αμιγώς ελληνικές προτάσεις, επισήμανε ότι η μη κατάθεση ελληνικού «επενδυτικού σχεδίου για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία» είναι καταδικαστική.
Επίσης την εξαιρεί από τη χαμηλού κόστους χρηματοδότηση για την αναβάθμιση και την επέκταση των παραγωγικών δυνατοτήτων. Μεταξύ των υποψήφιων προς ένταξη προγραμμάτων φέρεται ότι περιλαμβάνεται και η προμήθεια πυρομαχικών μάχης και ασκήσεων διαμετρήματος 120 χλστ. για τα άρματα μάχης Leopard 2HEL/-A4 του Ελληνικού Στρατού, ύψους 40 εκατ. ευρώ. Προκειμένου να συμμετάσχει η κρατική Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) στην παραγωγή της μεταλλικής βάσης, στη γόμωση, συναρμολόγηση και συσκευασία (LAP: Loading, Assembly, and Packing) απαιτείται επένδυση 20-25 εκατ. ευρώ που θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στο κόστος του προγράμματος που προτείνεται στο SAFE.
