Η περίοδος του εύκολου κέρδους μέσω των προθεσμιακών καταθέσεων έχει πλέον τελειώσει εδώ και καιρό. Το φράγμα του 2% έχει οριστικά εγκαταλειφθεί, ενώ και νέα μείωση αναμένεται εντός του τρέχοντος μηνός. Οι τράπεζες, σαν να έχουν σχηματίσει ένα καρτέλ, ακολουθούν πιστά και ευλαβικά τις εντολές της τρόικας για πολιτική υποχώρησης των επιτοκίων καταθέσεων, ανάλογη με αυτήν των υπόλοιπων ευρωπαϊκών τραπεζών, μειώνοντας έτσι το κόστος χρήματος. Ομως, ακόμη δεν ακολουθείται ανάλογη πορεία ταχείας αποκλιμάκωσης στα επιτόκια χορηγήσεων, με το περιθώριο κέρδους των τραπεζών στη χώρα μας να παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα λόγω και του κινδύνου αθέτησης πληρωμών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, τον Σεπτέμβριο η «ψαλίδα» επιτοκίων καταθέσεων – χορηγήσεων μειώθηκε οριακά, καθώς τα μεν πρώτα έμειναν σχεδόν αμετάβλητα, ενώ αυτά των δανείων μειώθηκαν. Το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο νέων καταθέσεων παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο στο 1,32%, ενώ το μέσο σταθμισμένο επιτόκιο νέων δανείων προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις υποχώρησε κατά 10 μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε σε 5,21%. Ετσι, το περιθώριο επιτοκίου μειώθηκε κατά 0,08% και διαμορφώθηκε σε 3,89%.
Τους δύο προηγούμενους μήνες, όχι μόνο δεν υπήρξε κλείσιμο της «ψαλίδας», αλλά αντίθετα είχαν καταγραφεί σημαντικές υποχωρήσεις στα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων και αυξήσεις στα επιτόκια χορηγήσεων. Αλλά και τον Ιούνιο του 2014 και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες είχαν προβεί σε σημαντικό «κούρεμα» των αποδόσεων των προθεσμιακών, που σε ορισμένες περιπτώσεις έφτασε ακόμη και τις 60 μονάδες βάσης.
«Πληρώνουν» πάνω από τα διπλά οι επιχειρήσεις
Παρά την οριακή υποχώρηση των επιτοκίων χορηγήσεων που σημειώθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, το μέσο επιτόκιο των στεγαστικών δανείων (τα οποία εξακολουθούν να δίνονται με το… σταγονόμετρο), με επιτόκιο κυμαινόμενο ή σταθερό έως ένα έτος, σημείωσε και νέα αύξηση 0,13% και διαμορφώθηκε σε 3,11%. Την ίδια στιγμή, το αντίστοιχο μέσο επιτόκιο είναι κατά μια ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερο στη Γερμανία και τη Σουηδία. Το μέσο επιτόκιο των χωρών της ευρωζώνης τον ίδιο μήνα διαμορφώθηκε σημαντικά χαμηλότερα, στο 2,5%.
Παράλληλα, περίπου το διπλάσιο στοιχίζει στις ελληνικές επιχειρήσεις -που ασφυκτιούν και περιμένουν σαν μάννα εξ ουρανού τη ρευστότητα- ο δανεισμός τους σε σχέση με τους Ευρωπαίους ανταγωνιστές τους. Το μέσο επιτόκιο των επιχειρηματικών δανείων συγκεκριμένης διάρκειας, με επιτόκιο κυμαινόμενο ή σταθερό έως ένα έτος, για δάνεια μέχρι 250.000 ευρώ, διαμορφώθηκε στο 6,06%, τη στιγμή που το αντίστοιχο μέσο επιτόκιο στις χώρες της ευρωζώνης για την ίδια περίοδο διαμορφώθηκε σε 3,14%.
Οσον αφορά τα δάνεια από 250.000 έως 1.000.000 ευρώ, το μέσο επιτόκιο διαμορφώθηκε τον Σεπτέμβριο στην Ελλάδα στο 5,12%, ενώ στην ευρωζώνη στο 2,5%.
Επιστροφή στα επίπεδα πριν από τα Μνημόνια!
Να σημειωθεί ότι τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο οι τράπεζες τηρούσαν στάση αναμονής εν όψει των αποτελεσμάτων των stress tests. Η ολοκλήρωσή τους άνοιξε τον δρόμο για κινήσεις αναπροσαρμογής προς τα κάτω στα επιτόκια προθεσμιακών, ώστε το κόστος χρήματος να επανέλθει σε επίπεδα ανάλογα των υπόλοιπων χωρών της ευρωζώνης.
Ηδη, πάντως, οι αποδόσεις κυμαίνονται αρκετά χαμηλότερα του 2% (γύρω στο 1,7%-1,8%) και μάλιστα ανεξάρτητα από το ποσό της κατάθεσης. Σε σχέση δε με τα ιστορικά υψηλά επίπεδα του Ιουνίου του 2012, έχει καταγραφεί πτώση των αποδόσεων άνω του 50%, ενώ έχουν επιστρέψει στα προ Μνημονίου επίπεδα. Παράλληλα, οι τράπεζες προσφέρουν πλέον ίδια ή σχεδόν ίδια επιτόκια, ανεξάρτητα από τη διάρκεια της προθεσμιακής – εάν είναι δηλαδή τρίμηνη, εξάμηνη ή ετήσια. Μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου αναμένονται νέες μειώσεις της τάξης των 20-30 μονάδων βάσης, με τις αποδόσεις να φτάνουν το 1,5%.
Μάλιστα, παρά τις σημαντικές υποχωρήσεις, οι αποδόσεις δεν έχουν φτάσει ακόμη στο επιθυμητό επίπεδο. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο, το μέσο επιτόκιο καταθέσεων από νοικοκυριά με συμφωνημένη διάρκεια έως ένα έτος μειώθηκε κατά 0,05% και διαμορφώθηκε σε 2,08%. Το αντίστοιχο μέσο επιτόκιο των χωρών της ευρωζώνης διαμορφώθηκε σε 1,2%.
Τα πιο σύνθετα (αλλά και πολύ πιο επικίνδυνα) νέα αποταμιευτικά προϊόντα
Οι προθεσμιακές μπορεί πλέον να μην ενδείκνυνται για σημαντικές αποδόσεις, οι τράπεζες όμως επαναλανσάρουν άλλα, πιο σύνθετα αποταμιευτικά προϊόντα, τα οποία όμως ενέχουν σημαντικό ρίσκο. Μόνο ένα τμήμα της αποταμίευσης τοποθετείται σε προθεσμιακή κατάθεση, ενώ το υπόλοιπο τοποθετείται σε αμοιβαία κεφάλαια.
Οσο μεγαλύτερο είναι το ρίσκο που αναλαμβάνει ο καταθέτης, τόσο υψηλότερο είναι το επιτόκιο της προθεσμιακής, με την απόδοση να ξεπερνά σε ορισμένες περιπτώσεις το 4%. Ενας πελάτης που θα επιλέξει να τοποθετήσει το 30% των χρημάτων του σε προθεσμιακή και το 70% σε αμοιβαίο θα έχει καλύτερη απόδοση από αυτόν που θα πράξει το αντίστροφο.
Ο καταθέτης-επενδυτής μπορεί να επιλέξει το είδος του αμοιβαίου στο οποίο θα τοποθετήσει τα χρήματά του: ομολογιακό, μετοχικό ή μεικτό. Φυσικά, θα πρέπει κανείς να λάβει υπόψη του ότι στο ποσό που τοποθετείται στο αμοιβαίο κεφάλαιο δεν υπάρχει εγγύηση. Ενώ, δηλαδή, το Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων εγγυάται για καταθέσεις έως 100.000 ευρώ, δεν ισχύει κάτι ανάλογο αν τα χρήματα τοποθετηθούν σε ένα σύνθετο προϊόν, που είναι συνδυασμός κατάθεσης και αμοιβαίου.
Σημαντικές αποδόσεις μπορούν ακόμη να προσφέρουν τα αποταμιευτικά προγράμματα των τραπεζών, υπό αυστηρούς όμως περιορισμούς και υποχρεώσεις. Ο καταθέτης μπορεί να επενδύσει σε ένα πρόγραμμα με υποχρεωτικές καταθέσεις. Οι δωδεκάμηνες αποδόσεις τους φθάνουν έως και το 4%, με την προϋπόθεση ότι ο πελάτης θα αποταμιεύει κάθε μήνα ένα ποσό. Κάποια προγράμματα απαιτούν συγκεκριμένο ύψος αποταμίευσης, ενώ σε άλλα δεν υφίστανται περιορισμοί. Αν δεν γίνει η κατάθεση, ως ποινή προβλέπεται η σημαντική μείωση του επιτοκίου.
Διαφορετικά, μπορεί κανείς να επιλέξει ένα αποταμιευτικό πρόγραμμα χωρίς δικαίωμα αναλήψεων. Σε αυτή την περίπτωση, δίνεται η δυνατότητα στον πελάτη να αποταμιεύει χρήματα όποτε εκείνος επιθυμεί. Υπάρχουν όμως περιορισμοί ως προς τις αναλήψεις, για τις οποίες υπάρχει συγκεκριμένο πλαφόν κατά τη διάρκεια κάθε περιόδου εκτοκισμού.
Πολυτίμη Οικονόμου
Μ.Η.Τ. 232120