Τι συζητά η κυβέρνηση πίσω από τις κλειστές πόρτες. Το «πακέτο» της δήθεν φιλόδοξης διπλωματικά πρωτοβουλίας «5×5»
- Νικ. Σταυρουλάκις
Η πρόταση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλή, κατά τη συζήτηση, εκτός ημερησίας διατάξεως, της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης για τη σύγκληση πενταμερούς διάσκεψης για τις θαλάσσιες ζώνες και άλλα σχετικά θέματα στην Ανατολική Μεσόγειο, προϊδεάζει και αποκαλύπτει την υπόγεια αποδοχή της Αθήνας, ώστε η Τουρκία να παρακαθίσει σε τραπέζι για τις θαλάσσιες ζώνες στην Ανατολική Μεσόγειο και να δοθεί στη σχεδιαζόμενη υποχώρηση από τα 12 μίλια «νομική ισχύς», που θα απορρέει από «περιφερειακή σύνοδο» και όχι από διμερή διάλογο.
Η πρωτοβουλία «5×5» του πρωθυπουργού, που ανακοινώθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2025 στη Βουλή και προωθήθηκε περαιτέρω στο MED9 Summit στη Σλοβενία, αφορά επίσημα ένα προτεινόμενο «πολυμερές πλαίσιο διαλόγου» για την Ανατολική Μεσόγειο. Στόχος είναι η συνεργασία σε «πέντε θεματικές πίστες» (migration, προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος, συνδεσιμότητα/ενεργειακή διασύνδεση, οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και πολιτική προστασία) μεταξύ πέντε χωρών της περιοχής, με έμφαση στη σταθερότητα, στο Διεθνές Δίκαιο (ιδίως στο Δίκαιο της Θάλασσας) και στην ειρήνη.
Εμπνέεται από παλαιότερες ιδέες, όπως η διάσκεψη με βάση μία ιδέα του Σαρλ Μισέλ το 2020, αλλά τώρα προσαρμοσμένη στις τρέχουσες εξελίξεις, όπως είναι οι συχνές εντάσεις με την Τουρκία. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε ότι η Ελλάδα «δεν φοβάται τον διάλογο» και είναι ανοιχτή σε επέκταση του σχήματος και με άλλες χώρες (π.χ. Ισραήλ, Ιταλία), αρκεί να γίνεται σεβαστή η αρχή του Διεθνούς Δικαίου.
Ουσιαστικά, στόχος είναι η ρύθμιση για τις θαλάσσιες ζώνες: να επιλυθούν διαφορές που αφορούν σΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, μέσω διαπραγματεύσεων, τερματίζοντας τις παράνομες διμερείς συμφωνίες, όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Υποτίθεται ότι θα ξεκινήσει με «εύκολα» θέματα, όπως μετανάστευση και περιβάλλον, πριν από τα «σκληρά». Εκεί είναι ακριβώς που κρύβονται οι σχεδιαζόμενες υποχωρήσεις.
Η εικόνα από την ανταπόκριση των υπόλοιπων τεσσάρων χωρών δεν είναι ευκρινής. Δεν έχει ακόμα εγκριθεί η πρόταση από όλους. Η Κύπρος παραμένει επιφυλακτική και μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη – Χριστοδουλίδη στην Αθήνα, η Τουρκία επίσης παραμένει σιωπηλή, παρότι η πρόταση έχει συζητηθεί στις συχνές συναντήσεις Γεραπετρίτη – Φιντάν, ενώ Ε.Ε. και ΗΠΑ τη βλέπουν θετικά για σταθερότητα (λόγω ενέργειας, π.χ. Chevron/ExxonMobil). Το ΥΠΕΞ ερευνά πώς θα γίνει μόνιμο format.
Σιγά σιγά, ωστόσο, αποκαλύπτεται τι συζητούν πίσω από τις κλειστές πόρτες οι Γεραπετρίτης – Φιντάν. Η «αφελής» ελληνική διπλωματία, κατευθυνόμενη από το Μαξίμου, συνεχίζει να πορεύεται με κουτοπονηριά, κυρίως απέναντι στην ελληνική πατριωτική κοινή γνώμη.
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος είπε «επιχαίρων» ότι ο Μητσοτάκης επανέφερε στο προσκήνιο την παλιότερη πρόταση Σαρλ Μισέλ, ορίζοντας τα «πέντε μέρη» με μόνο χαρακτηριστικό το να συνορεύουν από θαλάσσης με την Ελλάδα, δηλαδή όχι Λίβανος, Συρία και Ισραήλ (που είναι δουλειά της Κύπρου, άρα όχι Κύπρος, Τουρκία, Αίγυπτος και Ελλάδα).
Η κυβέρνηση «πουλάει» την ελληνική πρωτοβουλία «5×5» ως φιλοδοξία που δήθεν θα αναβαθμίσει τον περιφερειακό ρόλο της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο, αξιοποιώντας τη διαδικασία μιας άλλης «πενταμερούς», που τρέχει παράλληλα, αυτήν για το Κυπριακό, με αξιοποίηση και του χρόνου του επόμενου εξαμήνου που η Κύπρος θα ασκεί την προεδρία της Ε.Ε.
Στο «πακέτο» που έχουν επινοήσει από κοινού το ΕΛΙΑΜΕΠ και το Μαξίμου, η κυβέρνηση θεωρεί ότι θα επιτύχει αναγνώριση της Κύπρου από την Τουρκία με το Κυπριακό λυμένο, χωρίς να διευκρινίζει με ποια λύση…