Η πολιτική ειρωνεία είναι μεγάλη. Θα ήταν και ξεκαρδιστική, αν δεν αφορούσε σημαντικές πτυχές της διπλωματικής και αμυντικής στρατηγικής της χώρας: Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ έχει «προγραμματικό στόχο τη διάλυση του ΝΑΤΟ», ο κυβερνητικός εκπρόσωπος επιβεβαίωσε ότι υφίσταται σκέψη-πρόταση του υπουργού Εθνικής Αμυνας Παν. Καμμένου για την ίδρυση αεροπορικής βάσης «σε κάποιο νησί του ανατολικού Αιγαίου», που θα χρησιμοποιείται και από την Ατλαντική Συμμαχία.
Το ευτύχημα είναι ότι η Ελλάδα μελετά κάποιου είδους εθνική στρατηγική εντός του ΝΑΤΟ, δηλαδή σε έναν οργανισμό που μόνο στη χώρα μας έχει δαιμονοποιηθεί, ενώ τα άλλα μέλη του πασχίζουν να αυξήσουν την επιρροή τους. Ταυτόχρονα, όμως, το δυστύχημα είναι ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν μπορεί να υλοποιήσει μια τόσο σημαντική πρωτοβουλία λόγω ιδεοληψιών και πλήθους πραγματικών προβλημάτων.
Πρώτα απ’ όλα, είναι εξαιρετικά αμφίβολο το ενδιαφέρον του ίδιου του ΝΑΤΟ για μια βάση κατά των ισλαμιστών. Εν όψει της Συνόδου Κορυφής της Βαρσοβίας το καλοκαίρι του 2016, προτεραιότητα δίδεται στο λεγόμενο «ανατολικό μέτωπο» (Ουκρανία και άλλες χώρες που κρίνεται ότι απειλούνται από τη Ρωσία) και λιγότερο στο νότιο μέτωπο της Μεσογείου.
Οι συμμαχικοί επιτελείς αναγνωρίζουν μεν ότι η Μεσόγειος επανήλθε στους σχεδιασμούς τους (όπως συμφέρει την Ελλάδα), αλλά υπογραμμίζουν ότι η ισλαμική απειλή αποτελεί «ζήτημα ασφάλειας» των κρατών-μελών και όχι «ζήτημα άμυνας» που καλύπτεται από το ΝΑΤΟ. Παραδέχονται ότι το ISIS και τα κύματα λαθρομεταναστών θα αποδειχθούν, μεσοπρόθεσμα, μεγάλη απειλή, αλλά η απάντησή τους είναι ότι «ο ρωσικός κίνδυνος είναι ορατός, κοντινός και άμεσος», σε αντίθεση με τον ισλαμικό, που χαρακτηρίζεται μακρινός και με ευθύνη «πρώτης ανταπόκρισης» (first response) από τα κράτη-μέλη, και αργότερα, αν και όποτε χρειαστεί, από τη Συμμαχία.
Επομένως, με δεδομένο ότι το ΝΑΤΟ δεν ενδιαφέρεται (άλλωστε, η Ελλάδα έχει αποκλειστεί από τη Συμμαχική Δομή Διοίκησης από τον Ιούνιο του 2011, με ευθύνη του τότε υπουργού Εθνικής Αμυνας Ευ. Βενιζέλου), οποιαδήποτε νέα βάση θα έχει, κυρίως, εθνικό ενδιαφέρον. Θα έχει και διμερές, αν (σύμφωνα με τις διαρροές) προσφερθεί για την υποστήριξη ή στάθμευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAVs) των ΗΠΑ.
Στο κεφάλαιο αυτό υπάρχει αλυσίδα προβλημάτων που εκκρεμούν από τον Αύγουστο του 2011, όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες πρότειναν την υπογραφή συμφωνίας για τις πτήσεις αναγνωριστικών UAVs στον ελληνικό εναέριο χώρο. Αν και η ειδική νομική υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών είχε (και έχει) επιφυλάξεις, επειδή η δράση των UAVs (συμπεριλαμβανομένου του ρόλου τους σε επιθετικές επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή) δεν καλύπτεται, ειδικά, από το διεθνές δίκαιο, οι συνομιλίες προχώρησαν σε κάποιον βαθμό. Τον Απρίλιο του 2012, οι ΗΠΑ διευκρίνισαν ότι τα UAVs θα είναι του τύπου RQ-4 Global Hawk και πρότειναν συμφωνία για την πραγματοποίηση υπερπτήσεων και τη δυνατότητα προσγειώσεων έκτακτης ανάγκης στη Σούδα.
Στα τέλη του 2013, οι συζητήσεις (αν και με τους -παραδοσιακούς- ελληνικούς αργούς ρυθμούς) διευρύνθηκαν, ώστε μια διμερής συμφωνία να καλύψει, επιπρόσθετα, και τη στάθμευση – υποστήριξη των UAVs. Επιθεωρήσεις από Αμερικανούς εμπειρογνώμονες έκριναν τις βάσεις της Καλαμάτας και της Κρήτης (Τυμπάκι και Καστέλι) ως καταρχήν κατάλληλες για τη στάθμευση UAVs επιτήρησης. Η αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας ενημέρωσε, επίσης, ότι χρειάζονται βελτιώσεις στις υποδομές και, κυρίως, η υπογραφή νέας «τεχνικής συμφωνίας Ελλάδας – ΗΠΑ», καθώς το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο δεν επαρκεί (Συμφωνία Αμυντικής Συνεργασίας του 1990 και Συνολική Τεχνική Συμφωνία του 2001).
Η νομική ανάγκη γεννά και εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα, το οποίο δεν έλυσε η προηγούμενη κυβέρνηση και, προφανώς, δεν θα τολμήσει να επιλύσει ούτε η σημερινή, καθώς η νέα τεχνική συμφωνία πρέπει να κυρωθεί από τη Βουλή. Ακόμα και με το επιχείρημα καταπολέμησης της ισλαμικής τρομοκρατίας, φαίνεται δύσκολο να προωθήσει τη συμφωνία ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, υπό τον φόβο μάλιστα της προέδρου της Εθνικής Αντιπροσωπίας Ζωής Κωνσταντοπούλου.
Φυσικά, εναλλακτικές ιδέες υπάρχουν. Η αμερικανική πλευρά, γνωρίζοντας το εσωτερικό πρόβλημα μιας συμφωνίας για το Τυμπάκι ή το Καστέλι, φέρεται ότι είναι πρόθυμη να δεχθεί στάθμευση των UAVs στη Σούδα, που ήδη καλύπτεται από το διμερές συμβατικό πλαίσιο. Μάλλον, όμως, η κυβέρνηση βρίσκεται σε σύγχυση, καθώς ο εκπρόσωπός της έκανε γκάφα ολκής, παρουσιάζοντας την εκδοχή της «μεταφοράς μιας σχεδιαζόμενης βάσης από το Τυμπάκι σε κάποιο νησί του ανατολικού Αιγαίου», όπου οι νομικές δυσχέρειες και οι ανάγκες υποδομών (και χρηματοδότησης) θα είναι πολλαπλάσιες.
Αλέξανδρος Τάρκας
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
Μ.Η.Τ. 232120