Ο Δημοσθένης μάς έχει μιλήσει από τον πρώτο «Ολυνθιακό» του για την αποτίμηση της διαπραγμάτευσης: «Προς γαρ το τελευταίον εκβάν, έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται». Ο Θουκυδίδης μάς δίδαξε με τις «Ιστορίες» του, πολύ πριν από τα… Euro Working Groups, την ανυποχώρητη δύναμη των συσχετισμών και την αποφασιστική σημασία τους για την εξέλιξη των σχέσεων ανάμεσα στα κράτη και σις συμμαχίες τους.
Τους ανακάλεσα προσπαθώντας να ξεπεράσω ένα θέμα ταμπού για πολλούς Ελληνες, όπως και για τον γράφοντα, τον Εμφύλιο Πόλεμο. Ενας λόγος, ο σεβασμός στη μνήμη των θυμάτων εκατέρωθεν και η συναίσθηση της ανάγκης όχι μόνο να κλείσουν αλλά και να γιατρευτούν οι πληγές του. Ενας δεύτερος, το βάρος που συνιστά η εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων και το θάρρος που απαιτεί η αναγνώριση της ιστορικής αλήθειας, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων.
Το ταμπού αυτό ενισχύει η αβάσταχτη ελαφρότητα με την οποία καταπιάνονται κατά καιρούς διάφοροι πολιτικοί, με την πιο δραματική, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, περίοδο της σύγχρονης Ιστορίας μας. Ομως οι ώρες που περνάμε είναι τόσο κρίσιμες, που ακόμη και τέτοια ταμπού μπορούν να υποχωρήσουν, με την ελπίδα να προσφέρουν τα διδάγματά τους σε όποιους θέλουν να καταλάβουν.
Το 1946 το ΚΚΕ πήρε μία απόφαση που αποδείχτηκε ολέθρια για την πατρίδα μας. Οδηγήθηκε στην επιλογή της πολεμικής σύρραξης για την κατάληψη της εξουσίας, βασιζόμενο σε δύο εντελώς λανθασμένες υποθέσεις. Μία διεθνή και μία εγχώρια.
Η πρώτη αφορούσε την ανάγνωση της Συμφωνίας της Γιάλτας, τον τρόπο, δηλαδή, που οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής μοίρασαν τον κόσμο. Δεν πείσθηκε ούτε από τα συντροφικά σοβιετικά χείλη ακόμη κι όταν του μεταφέρθηκε το ποσοστό που θα του αναλογούσε στη σφαίρα επιρροής όπου περιερχόταν η χώρα. Η δεύτερη, όταν θεώρησε ότι η απήχηση του εθνικοαπελευθερωτικού ιδεώδους, που γιγάντωσε τις γραμμές του ΕΑΜ και την Αντίσταση στους ναζί, ισοδυναμούσε με εντολή για την αλλαγή καθεστώτος μεταπολεμικά. Δεν πείστηκε ούτε από τις συνετές φωνές επαναστατών με περγαμηνές, όπως ο αείμνηστος Γιάννης Πασαλίδης, που διαφώνησαν εγκαίρως με την πορεία προς τον όλεθρο. Τι πικρή δικαίωση γι’ αυτόν, που στις εκλογές του ’58 θα οδηγούσε την ΕΔΑ και την Αριστερά στην αξιωματική αντιπολίτευση;
Από τις δραματικές συνέπειες αυτής της περιόδου ξεχωρίζω τρεις:
Την αιμορραγία όσων σκοτώθηκαν και όσων ξενιτεύτηκαν, την αναδιανομή του εθνικού πλούτου -κυρίως τον τρόπο που μοιράστηκε το Σχέδιο Μάρσαλ- και την τύχη των περιουσιών που δόθηκαν για έναν τενεκέ λάδι σε κάποιον μαυραγορίτη, τις δίκες των δοσιλόγων που έμειναν ημιτελείς, καθώς ο «αγών κατά του κομμουνισμού» προσέφερε καταπληκτικό αναδρομικό άλλοθι σε πολλούς συνεργάτες των κατακτητών.
Στην απευκταία περίπτωση που η κυβέρνηση επιλέξει τη ρήξη, θεωρώ τις καταστάσεις που θα την ακολουθήσουν, κατ’ επιτρεπτή αναλογία, παρεμφερείς με τις ανωτέρω συνέπειες. Οι αντιστοιχίες είναι τόσο προφανείς, που δεν χρειάζονται περαιτέρω επεξηγήσεις. Ποιοι χάνονται, ποιοι πλουτίζουν και ποιοι θα κρυφτούν μαζί με τις ευθύνες τους πίσω από τα ερείπια της έρημης χώρας μας.
Οι «πρώτη φορά Αριστερά» οφείλουν να μην κάνουν δεύτερη φορά τα ίδια λάθη. Για να μη χρειαστεί να επαναλάβουν μερικά από τα τελευταία λόγια του αείμνηστου Ηλία Ηλιού: «Είμαι πικραμένος. Οχι τόσο από τους αντιπάλους μου, που έκαναν στο κάτω κάτω τη δουλειά τους, αλλά από τους ομόφρονές μου. Δεν άφησαν πεπονόφλουδα που τους πετούσε η ντόπια ή η ξένη αντίδραση που να μην την πατήσουν… Δυστυχώς, οι γκάφες των ομοφρόνων μου κατέστρεψαν ένα πανίσχυρο προοδευτικό κίνημα και μας πήγαν πολλές δεκαετίες πίσω».
Γιώργος Κ. Στράτος
Μ.Η.Τ. 232120