Τρία αρχαία νομίσματα (δύο αργυρά και ένα χάλκινο) θεωρούνται τα πιο σημαντικά ευρήματα της νέας υποβρύχιας αρχαιολογικής έρευνας που έγινε στο ιστορικό ναυάγιο του «Μέντορα», του πλοίου με το οποίο ο Ελγιν μετέφερε το κλεμμένο φορτίο των γλυπτών του Παρθενώνα. Παρά το γεγονός ότι οι αρχαιολόγοι περίμεναν να εντοπίσουν περισσότερα ίχνη που να σχετίζονται με τα πολύπαθα μάρμαρα του Παρθενώνα, θεώρησαν εξίσου σημαντικά και τα κομμάτια του υποβρύχιου θησαυρού που έφεραν στο φως από την εποχή του ταξιδιού του Αγγλου λόρδου.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου στα νοτιοανατολικά των Κυθήρων, κοντά στον Αβλέμονα, όπου βυθίστηκε το πλοίο τον Σεπτέμβριο του 1802. Το κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων που την ανέλαβε, υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Δημήτρη Κουρκουμέλη, δεν εντόπισε ωστόσο ούτε αυτή τη φορά θραύσματα μαρμάρων ή γλυπτών στο ναυάγιο. Το ίδιο αρνητικό αποτέλεσμα είχαν φέρει και οι τρεις προηγούμενες έρευνες, οι οποίες έλαβαν χώρα στο παρελθόν. Η πρώτη είχε πραγματοποιηθεί από τον πλοίαρχο Κουστό το 1975, τη δεύτερη την είχε κάνει το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών το 1980 και η επόμενη έγινε μόλις πρόπερσι, πάλι από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.
Η φετινή εξερεύνηση του «Μέντορα», που βρίσκεται σε βάθος 22-24 μέτρων (σχεδόν θαμμένος μέσα στην άμμο), επικεντρώθηκε στην περιοχή της πρύμνης του πλοίου, όπου, πλην των αρχαίων νομισμάτων που ανακαλύφθηκαν ανάμεσα σε πέτρες του έρματος, εντοπίστηκε κι ένα πλήθος αντικειμένων, τα οποία ανήκαν στο δεκαμελές πλήρωμα. Συγκεκριμένα, δύο πιστόλες, η διακόσμηση ενός ντουφεκιού, βόλια τριών διαφορετικών διαμετρημάτων, λίθινα τσακμάκια για τα όπλα και μία οβίδα μικρού κανονιού. Ακόμη ανελκύθηκαν όργανα ναυσιπλοΐας, μια μικρή πυξίδα χειρός με χρυσή αλυσίδα, καθώς και η πυξίδα του πλοίου. Η λίστα των ευρημάτων συμπληρώθηκε με σκεύη διαφόρων τύπων (γυάλινα, πήλινα ή πορσελάνινα), φιάλες, διακοσμητικά στοιχεία, που βρίσκονταν προφανώς στον χώρο ενδιαίτησης των αξιωματικών, και νομίσματα της συγκεκριμένης περιόδου. Στο πλαίσιο της φετινής αρχαιολογικής έρευνας που χρηματοδότησε το αυστραλιανό ίδρυμα Kytherian Research Group καθαρίστηκε ένα μέρος του κελύφους του πλοίου, το οποίο είχε εντοπιστεί ήδη από εκείνη του 1980, και, όπως διαπιστώθηκε, σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση.
Γενικότερα, τα αποτελέσματα της φετινής έρευνας στον «Μέντορα» θεωρούνται ενδιαφέροντα και ενθαρρυντικά. Ο βασικός λόγος είναι ότι το ναυάγιο, που συνδέεται με τη μαύρη σελίδα στην ιστορία της συνεχιζόμενης περιπέτειας των γλυπτών του Παρθενώνα, έχει ακόμη πολλά κρυμμένα μυστικά που ίσως αποκαλυφθούν στο μέλλον. Πολύ σημαντικό είναι, ωστόσο, και το γεγονός ότι τα ευρήματα που ανασύρθηκαν αποτελούν ενδείξεις για τη διαβίωση των πληρωμάτων των εμπορικών πλοίων στη διάρκεια μιας ταραγμένης ιστορικής περιόδου στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η «κατάρα» του αριθμού 17
Για την ιστορία, ο «Μέντωρ» ήταν ένα δικάταρτο πλοίο στο οποίο ο Ελγιν είχε φορτώσει 17 κιβώτια με γλυπτά από την Ακρόπολη, προερχόμενα κυρίως από τη ζωφόρο του Παρθενώνα και τον ναό της Αθηνάς Νίκης. Ο αριθμός των κιβωτίων αποδείχτηκε… προφητικός, αφού 17 είχε και ο μήνας Σεπτέμβριος το 1802, όταν το πλοίο παρασύρθηκε προς τα Κύθηρα από τον δυνατό άνεμο. Καθώς το πλήρωμά του προσπαθούσε να προφυλαχθεί στο λιμανάκι του Αβλέμονα, κόπηκαν τα σκοινιά από τις άγκυρες και η συνέχεια βρήκε το σκάφος να προσκρούει στα βράχια, να γέρνει και να βυθίζεται μέσα σε λίγες ώρες. Θύματα δεν υπήρξαν, ενώ για την ανέλκυση των γλυπτών από το σκάφος επιστρατεύτηκαν σφουγγαράδες από την Κάλυμνο. Αργότερα τα γλυπτά φορτώθηκαν σε άλλο πλοίο και μεταφέρθηκαν στην Αγγλία.
Μ.Η.Τ. 232120