«Το Ισραήλ δεν ήταν ποτέ ένα κράτος υπέρμαχο της ισονομίας» σημειώνει ο Ισραηλινός συγγραφέας Αμος Οζ για την πατρίδα των κιμπούτς, που μέχρι πρότινος είχε καταχωριστεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως «κράτος-εμπόλεμη ζώνη». Οι εικόνες βίας μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων έδωσαν τη σκυτάλη σε εικόνες ειρηνικής διαμαρτυρίας με κοινωνικά αιτήματα που μοιάζουν να ενώνουν ένα διχασμένο έθνος. Για πρώτη φορά στην Ιστορία, το Ισραήλ βρέθηκε μπροστά στο κοινωνικό αδιέξοδο, με τους πολίτες να διαδηλώνουν κατά εκατοντάδες χιλιάδες ενάντια στην κυβέρνηση και όχι ενάντια σε κάποιον εξωτερικό εχθρό με αραβικό όνομα.
Οι Ισραηλινοί αμφισβητούν το οικονομικό δόγμα που εφαρμόζει η κυβέρνηση Νετανιάχου και ζητούν κοινωνική δικαιοσύνη. Η ισραηλινή εφημερίδα «Haaretz» καλεί για ένα «νέο κοινωνικό συμβόλαιο», επισημαίνοντας ότι το 87% των πολιτών είναι σύμφωνο με τις κινητοποιήσεις. Ο λόγος; Οι πληγές του Ισραήλ εξαιτίας κυρίως των μονοπωλίων των οικογενειακών επιχειρήσεων που ελέγχουν τόσο την ισραηλινή οικονομία, παράγοντας το ήμισυ του ΑΕΠ, όσο και την ισραηλινή πολιτική σκηνή.
Στο ισραηλινό πρόσωπο της αγανάκτησης δεν διαγράφεται ωστόσο η απελπισία των εξεγερμένων Αράβων του βορειοαφρικανικού Μαγκρέμπ ούτε όμως και η σπανιόλικη αλεγρία των «Indignados» της ιβηρικής χερσονήσου.
Εχουν περάσει περισσότερες από τρεις εβδομάδες κοινωνικής αμφισβήτησης στην αμφιλεγόμενη ισραηλινή γη και ολοένα και περισσότεροι πολίτες πιστεύουν στον «κοινωνικό δρόμο».
Οι «Ιndignados» του Ανοιξιάτικου Λόφου -αυτό σημαίνει «Τελ Αβίβ» στα εβραϊκά- δεν είναι άποροι, άστεγοι και άνεργοι. Στην πλειονότητά τους ανήκουν στη μεσαία τάξη της χώρας, που μοιάζει πλέον «εξαντλημένη» από την κοινωνική αδικία και την εκτίναξη των τιμών στέγασης και σίτισης.
Αν η αραβική άνοιξη ξεκίνησε στο όνομα «του λαδιού και της ζάχαρης», η ισραηλινή μάλλον άνοιξε αυλαία στο όνομα «του τυριού και της στέγασης» ενώ και οι δυο κοινωνικές επαναστάσεις συντονίστηκαν με όχημα το facebook.
Οι κατασκηνώσεις της αγανάκτησης δεν περιορίστηκαν στο Τελ Αβίβ, αλλά ταξίδεψαν και σε άλλες πόλεις του Ισραήλ, σχηματίζοντας μικρές κατασκηνώσεις-χωριά. Ολα ξεκίνησαν όταν η 25χρονη φοιτήτρια Δάφνη Λέεφ έστησε τη σκηνή της στη λεωφόρο Ρότσιλντ, διαμαρτυρόμενη για τα απρόσιτα ενοίκια που στερούν από τους νέους εργαζομένους το δικαίωμα στην ανεξάρτητη κατοικία και πολύ περισσότερο στην ιδιοκτησία.
Είχε ήδη προηγηθεί το μποϊκοτάζ του λευκού τυριού και η εκτόξευση της τιμής του, που είχε αναγκάσει τους Ισραηλινούς να το πληρώνουν σαν να είναι χρυσός. «Στο σούπερ μάρκετ οι τιμές είναι διπλάσιες από εκείνες που πληρώνει η αδελφή μου στο Παρίσι για τα ίδια προϊόντα» λέει ο 30χρονος Ρόνι, καθηγητής βιομηχανικού σχεδίου, που ονειρεύεται τη δημιουργία ενός νέου κόμματος μαζί με κάποιους φίλους. «Θέλουμε να μηδενίσουμε το κοντέρ και να ξεκινήσουμε από την αρχή, ώστε οι Ισραηλινοί να έχουν μια πιο αξιοπρεπή ζωή. Οι διαδηλώσεις είναι εξαιρετικές, αλλά δεν φτάνουν. Δεν πρέπει να ζητήσουμε πια τίποτα από τους σύγχρονους πολιτικούς, απλά να τους αντικαταστήσουμε! Οι πολιτικοί ξόδεψαν τον χρόνο τους να μιλούν για πόλεμο, για ασφάλεια. Αυτό που πέτυχαν ήταν να σπείρουν τον φόβο».
«Το Ισραήλ έγινε ένα κράτος τρίτης ζώνης Γι’ αυτό πιστεύω στον τρίτο δρόμο, τον κοινωνικό» προσθέτει ο ονειροπόλος διαδηλωτής. Είναι ένας από τους 300.000 Ισραηλινούς που κατέκλυσαν τους δρόμους, που έστησαν αυτοσχέδιες σκηνές σε πλατείες, που ζωγράφισαν πλακάτ, που σκάρωσαν συνθήματα-στιχάκια.
«Παραιτήσου, Νετανιάχου!», «H Ταχρίρ είναι εδώ. Οχι μόνο στο Κάιρο». Το ίδιο σύνθημα ακούγεται από τα χείλη τριών διαφορετικών γενεών κατασκηνωτών των «χωριών της αγανάκτησης». Στόχος τους είναι η αλλαγή των εθνικών προτεραιοτήτων. «Το κίνημά μας δεν είναι πολιτικό, αλλά κοινωνικό» αρέσκονται να επαναλαμβάνουν.
Ο ισχυρισμός τους δεν μοιάζει να είναι ψεύτικος. Οι φοιτητές συναντούν τα συνδικάτα, οι συνταξιούχοι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι καθηγητές τους γιατρούς και τις νοσοκόμες, και όλοι μαζί σχηματίζουν ένα απροσπέλαστο πλήθος-γροθιά στην πολυτελή λεωφόρο Ρότσιλντ, που απαιτεί ένα νέο κράτος πρόνοιας.
«Είναι ο δικός μας Μάης του ’68 και δεν θα σταματήσουμε μέχρι να μας ακούσουν!» σχολιάζει ο νεαρός Ισραηλινός συγγραφέας Ιτάι Ρούνερ τη στιγμή που βρισκόταν στην καρδιά της ισραηλινής διαμαρτυρίας στον δρόμο Καπλάν στο Τελ Αβίβ.
Πράγματι, η ισραηλινή αγανάκτηση έχει το άρωμα του γαλλικού Μάη, την αγανάκτηση του ισπανικού και την εξάντληση που μετεξελίσσεται σε οργή της αραβικής άνοιξης.
«Ποτέ στην Ιστορία της χώρας δεν είχαν βγει στον δρόμο τόσοι πολίτες για κοινωνικές και οικονομικές διεκδικήσεις» διαπιστώνει ο ιστορικός Ζεβ Στερνχέλερ. Ισως γιατί στο εύπορο κράτος του Ισραήλ η ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών δεν είχε ανοίξει ποτέ τόσο πολύ, ίσως γιατί ποτέ έως τώρα η παιδεία, η υγεία και η στέγαση δεν είχαν καταχωριστεί στα «είδη πολυτελείας».
«Οχι άλλες ιδιωτικοποιήσεις! Παιδεία για όλους!» Οσο για το κράτος-πρότυπο των Ισραηλινών; Μάλλον το γαλλικό, αν λάβουμε υπόψη το σύνθημα «εάν το Ισραήλ είναι τόσο πλούσιο όσο η Γαλλία, θέλουμε ένα κοινωνικό κράτος όπως το γαλλικό!»
Δεν λείπουν κι εκείνοι που προσπαθούν να αποδυναμώσουν την ισραηλινή αμφισβήτηση, αποκαλώντας τους διαδηλωτές «καπνιστές ναργιλέ, καταναλωτές σούσι και κιθαρίστες».
«Κάποτε στο Ισραήλ όποιος δούλευε μπορούσε να ζήσει αξιοπρεπώς την οικογένειά του. Θέλουμε πάλι την κοινωνική δικαιοσύνη που χαρακτήριζε το Ισραήλ ‘ αναφέρει ο Αμος Οζ στην ιστοσελίδα του, προσκαλώντας τους αναγνώστες του «να αγκαλιάσουν τις σκηνές των διαδηλωτών».
Οσο για την απάντηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου στις μαζικές κινητοποιήσεις; Εκτός, φυσικά, από τη μείωση των τιμών των γαλακτομικών προϊόντων και την αύξηση του νοσηλευτικού προσωπικού – μέτρα που δεν δείχνουν ωστόσο ικανά να μειώσουν τις ολοένα αυξανόμενες κοινωνικές αντιθέσεις μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ο Ισραηλινός ηγέτης δεσμεύτηκε ότι σε έξι εβδομάδες θα καταθέσει ένα σχέδιο που «θα αλλάξει το πρόσωπο της χώρας».
Πόσο εφικτό όμως είναι να αλλάξει πρόσωπο ένα κράτος που ξοδεύει 500.000.000 ευρώ ετησίως για την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών, τη στιγμή που το ένα πέμπτο των πολιτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας κι ας έχει εργασία; Εκτός κι αν η υπόσχεση Νετανιάχου αφορά και τη Λωρίδα της Γάζας…
Αραβική άνοιξη του Ισραήλ και παλαιστινιακό ζήτημα
«Μια νέα χώρα. Το Ισραήλ είναι στον δρόμο». Αυτός ήταν ο τίτλος της εφημερίδας «Yediot Ahronot», που δεν αφορούσε μονάχα τον πολυπόθητο αφανισμό των κοινωνικών ανισοτήτων, αλλά και τη σύζευξη των δυνάμεων Εβραίων και Αράβων Ισραηλινών στο όνομα της κοινωνικής επανάστασης.
Εχει ωστόσο η ισραηλινή διαμαρτυρία τη δύναμη να δρομολογήσει μια διαδικασία ειρήνης στο διχασμένο έθνος; Το παραπάνω ερώτημα αναπαράγεται στον διεθνή Τύπο, πυροδοτώντας πληθώρα απαντήσεων και διχογνωμιών.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της διαδικτυακής έκδοσης του αγγλόφωνου Spiegel, για πρώτη φορά υπάρχει ομοφωνία στο Ισραήλ. Για πρώτη φορά Αραβες και Εβραίοι συνυπάρχουν μέσα στο ίδιο αντίσκηνο, για πρώτη φορά ένας ορθόδοξος ραβίνος μοιράζεται την ίδια σκηνή μαζί με έναν Αραβα ποιητή, αποστέλλοντας κοινό μήνυμα το ετερόκλητο αλλά ενωμένο πλήθος. «Είμαστε όλοι ενωμένοι στον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα, ειρήνη αδελφότητα».
Δεν είναι όμως και λίγοι εκείνοι που αποφεύγουν να θίξουν το παλαιστινιακό ζήτημα είτε για να μην κατηγορηθούν για αριστερισμό είτε για να μη χάσουν τη συμπάθεια των υποστηρικτών του κινήματός τους. Ακόμα κι εκείνοι που υποστηρίζουν την αποχώρηση του Ισραήλ από τα κατεχόμενα και την ίδρυση ανεξάρτητου ισραηλινού κράτους συχνά επιλέγουν τη σιωπή, προσπαθώντας να μην ταυτίσουν την κοινωνική διεκδίκηση με το ισραηλοπαλαιστινιακό πρόβλημα. Κανείς όμως δεν διστάζει να διεκδικήσει την επίδραση της αραβικής άνοιξης – πράξη που παραπέμπει ενδεχομένως σε μια μεταστροφή όσον αφορά την αντίληψη της αραβικής ταυτότητας…
Οι πληγές του Ισραήλ σε νούμερα:
Από το 2005 οι τιμές των ενοικίων αυξήθηκαν κατά 49% στο Τελ Αβίβ,
32% στην Ιερουσαλήμ και 12% στη Χάιφα
12 οικογένειες του Ισραήλ ελέγχουν από το 60% έως το 100% των τραπεζών, των σούπερ μάκετ, των διυλιστηρίων, των ασφαλειών, των τσιμέντων και των καυσίμων
3 δισεκατομμυριούχοι ελέγχουν το 95% των δικτύων κινητής τηλεφωνίας
2 δισεκατομμυριούχοι μοιράζονται το 90% των διυλιστηρίων
4 δισεκατομμυριούχοι ελέγχουν το 68% των τραπεζών
και 1 δισεκατομμυριούχος, ο Νόχι Ντάνκερ, έχει το μονοπώλιο των τσιμέντων, καθώς και παρουσία σε κινητές τηλεφωνίες και σούπερ μάρκετ
13 δισεκατομμύρια ευρώ είναι ο προϋπολογισμός του υπουργείου Αμυνας – ποσό που αντιστοιχεί στο 1/6 του συνολικού ισραηλινού προϋπολογισμού
Δήμητρα Αθανασοπούλου
Μ.Η.Τ. 232120