Βενζινοκίνητο αυτοκίνητο, ηλεκτρική κουζίνα, ασύρματα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, ατμόπλοια, διαστημόπλοια.
Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν φαίνεται παράλογο ή ασυνήθιστο. Κι όμως, πριν από χρόνια, κάποιοι δαιμόνιοι εφευρέτες έβαλαν το… λιθαράκι της πρωτοποριακής σκέψης τους για να πάρουν σάρκα και οστά όσα σήμερα θεωρούνται δεδομένα. Τότε, έπρεπε όχι μόνο να «παλέψουν» με τους δαίμονες της δημιουργικής σκέψης, αλλά και να πείσουν τους σύγχρονούς τους ότι η εξεζητημένη σύλληψή τους αξίζει τον κόπο. Τελικά, κάποιες ιδέες έφτασαν έως τη γραμμή παραγωγής και κέρδισαν το κοινό, διαμορφώνοντας τη σύγχρονη εποχή.
Τι γίνεται όμως με τις ιδέες που… δεν τα κατάφεραν κι έμειναν στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας ως εκκεντρικές απόπειρες, κάποιες φορές μάλιστα από διακεκριμένους εφευρέτες; Γνωρίζατε, για παράδειγμα, ότι ο Τόμας Εντισον, εμπνευστής του ηλεκτρικού λαμπτήρα, του μικροφώνου και του φωνογράφου είχε επίσης την αποτυχημένη ιδέα να φτιάξει προκατασκευασμένα σπίτια και έπιπλα από μπετόν; Και πως η διάσημη αυτοκινητοβιομηχανία που ίδρυσε ο Χέρνι Φορντ είχε κάποτε στα σκαριά ένα αυτοκίνητο που θα έκαιγε… ατομική ενέργεια; Τις ιδέες που δεν έγραψαν Ιστορία συγκέντρωσαν οι συγγραφείς Τζέιμς Μουρ και Πολ Νίρο, στο νέο τους βιβλίο με τον εκκεντρικό τίτλο «Pigeon-guided missiles and 49 other ideas that never took off» («Πύραυλοι καθοδηγούμενοι από περιστέρια και 49 ακόμη ιδέες που δεν απογειώθηκαν ποτέ»).
Ανάμεσα σε αυτές, το αυτοκίνητο που πετά, το σπίτι που… καθαρίζεται μόνο του, το πλοίο που δεν προκαλεί ναυτία και οι ταινίες που όχι μόνο τις βλέπεις, αλλά και τις μυρίζεις! Κάποιες, μάλλον παράλογες. Γιατί, όπως είχε πει κάποτε ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, «αν μία ιδέα δεν είναι εξ αρχής παράλογη, τότε δεν έχει καμία ελπίδα».
1. Ατμοαεροπλάνο
Πιστοί στο καινοτόμο πνεύμα της βικτοριανής εποχής, οι αεροναυπηγοί Ουίλιαμ Χένσον και Τζον Στρινγκφέλοου σκέφτηκαν ότι η δύναμη του ατμού μπορεί να κατακτήσει και τους αιθέρες. Ονόμασαν το ατμομονοπλάνο που δημιούργησαν Aerial steam carriage (Εναέριο όχημα ατμού) ή Αριελ και κατοχύρωσαν την ευρεσιτεχνία το 1842. Ιδρυσαν μάλιστα αεροπορική εταιρία και ξεκίνησαν μία μεγαλεπίβολη διαφημιστική εκστρατεία που υποσχόταν άνετα αεροπορικά ταξίδια στις πυραμίδες της Αιγύπτου, στην Ινδία και στην Κίνα.
Τελικά, το μάλλον βαρύ όχημα κατάφερε να απογειωθεί, αλλά πέταξε μόλις 50 χιλιόμετρα, εκθέτοντας τους εφευρέτες και όσους ήλπιζαν να αποκτήσουν ένα εισιτήριο για το πρώτο ατμόπλοιο του αέρα.
2. Πλοίο χωρίς ναυτία
Ο Βρετανός βιομήχανος και εφευρέτης σερ Χένρι Μπέσεμερ υπέφερε από ναυτία. Ετσι, συνέλαβε την ιδέα ενός επιβατικού πλοίου, στο οποίο η καμπίνα των επιβατών θα στηριζόταν πάνω σε αντίζυγα και επομένως θα έμενε σταθερή, ανεξάρτητα από την κίνησή του. Το επονομαζόμενο Bessemer saloon όμως, που προοριζόταν για να καλύπτει τις μετακινήσεις επιβατών στο Στενό της Μάγχης, δεν λειτούργησε ποτέ σωστά.
Στο πρώτο δοκιμαστικό ταξίδι, το 1875, συγκρούστηκε στα βράχια του Καλέ, κάτι που επαναλήφθηκε και στο πρώτο εμπορικό ταξίδι, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως το πλοίο διαθέτει σοβαρά προβλήματα αξιοπλοΐας. Ο Μπέσεμερ το εγκατέλειψε δωρίζοντας την περίφημη καμπίνα, που χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως αίθουσα διαλέξεων και… μπιλιάρδου.
3. Προκάτ σπίτια του Εντισον
Ο πατέρας του ηλεκτρικού λαμπτήρα θα μπορούσε να είναι σήμερα γνωστός και ως ο άνθρωπος που εισήγαγε την επανάσταση του μπετόν στην πολεοδομία. Στα τέλη του 19ου αιώνα όμως, δεν είχε ανατείλει ακόμη η εποχή των τσιμεντουπόλεων. Ο διάσημος εφευρέτης στην ουσία θέλησε να προσφέρει προοπτικές κέρδους στο ιδιόκτητο εργοστάσιο παραγωγής μπετόν, όταν συνέλαβε την ιδέα ενός προκάτ σπιτιού από σκυρόδεμα που θα είναι «πυρασφαλές, εύκολο στο καθάρισμα και φτηνό». Στην πράξη, η κατασκευή αποδείχτηκε πανάκριβη. Ο Εντισον δεν το έβαλε κάτω, προσπαθώντας να πουλήσει έπιπλα από μπετόν – π.χ., κρεβάτια, ακόμη και πιάνα. Προσπάθειες που στέφθηκαν με παρόμοια αποτυχία.
4. Πουλιά της ειρήνης για πόλεμο
Το «Σχέδιο Περιστέρι» υπήρξε μάλλον μία από τις πιο αμφιλεγόμενες ιδέες που έλαβαν χρηματοδότηση από την αμερικανική κυβέρνηση, στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Μόνον η διακαής επιθυμία των ΗΠΑ να βελτιώσουν την απόδοση των πυραύλων τους μπορεί να εξηγήσει το γεγονός ότι το 1941 η Επιτροπή Εθνικής Ερευνας για την Αμυνα έδωσε 25.000 δολάρια στον συμπεριφοριστή ψυχολόγο, καθηγητή του Χάρβαρντ, Μπέρους Φρέντερικ Σκίνερ, για να τελειοποιήσει πυραυλικές κεφαλές με ειδικές θέσεις για… περιστέρια. Τα πτηνά, που διακρίνονται για την εξαιρετική ακρίβεια των τσιμπημάτων τους, θα κατεύθυναν τον πύραυλο… τσιμπώντας τον στόχο σε μία οθόνη τοποθετημένη μπροστά τους. Κατόπιν ώριμης σκέψης, η επιτροπή αποφάσισε τελικά να μην εμπιστευθεί τα περιστέρια-καμικάζι.
5. Πετάει, πετάει το αυτοκίνητο;
Το 1940 ο μεγαλοβιομήχανος Χένρι Φορντ ήταν πεπεισμένος πως το μέλλον της αυτοκίνησης βρίσκεται στα οχήματα που μπορούν να απογειωθούν. «Θυμηθείτε αυτό που λέω», είπε, «ο συνδυασμός αεροπλάνου και αυτοκινήτου δεν αργεί». Τα λόγια του πίστεψαν αρκετοί εφευρέτες της εποχής. Το 1947 ο Αμερικανός φυσικός και φερόμενος πυρηνικός κατάσκοπος της Σοβιετικής Ενωσης, Τεντ Χολ, δημιούργησε το Convair 116, ένα αυτοκίνητο με κινητήρα στην οροφή. Και το 1949 οι Γουόλντο Ντιν Γουότερμαν και Μούλτον Τέιλορ τα δικά τους Aerocar, με αποσπώμενα φτερά. Το κόστος παραγωγής, όμως, δεν τους επέτρεψε να… απογειωθούν. Αν και η εταιρία του Φορντ δεν ενεπλάκη στα σχετικά πρότζεκτ, το 1958 οι επιστήμονές της είχαν μία άλλη ιδέα: Σχεδίασαν ένα μοντέλο με έναν μικρό… πυρηνικό αντιδραστήρα στη μηχανή του! Η ανατριχιαστική σύλληψη δεν υλοποιήθηκε λόγω υπέρμετρης επικινδυνότητας. Το μοντέλο Ford Nucleon υπάρχει ακόμη και σήμερα στο Μουσείο Χένρι Φορντ στο Μίσιγκαν.
6. Οικίες χωρίς νοικοκυρές
Πρόκειται αναμφίβολα για το όνειρο κάθε νοικοκυράς. Πάντως, η εφευρέτριά του, αν και γυναίκα, δεν ήταν μία απλή νοικοκυρά. Παιδί-θαύμα, που τελείωνε δυο δυο τις τάξεις του Πολυτεχνείου, εργάστηκε ως κατασκευάστρια σπιτιών και αφιέρωνε όλο τον ελεύθερο χρόνο της στο αυτοκαθαριζόμενο σπίτι, το οποίο και ολοκλήρωσε τελικά έπειτα από 40 χρόνια. Στο σπίτι αυτό, που έμοιαζε με γιγάντιο πλυντήριο, κάθε δωμάτιο διέθετε ένα κουτί με τρία κουμπιά, όπου αναγράφονταν απλές εντολές: «πλύνε», «ξέβγαλε», «στέγνωσε». Το νερό έτρεχε σε κάθε δωμάτιο από ειδικό υδραυλικό σύστημα στις γωνίες, τα έπιπλα ήταν από αδιάβροχο υλικό και τα πατώματα καλυμμένα με ρητίνη. Τα ντουλάπια της κουζίνας έπλεναν κι εκείνα τα πιάτα, και οι ντουλάπες των δωματίων, τα ρούχα που ήταν κρεμασμένα σε αυτές. Ηταν το μοναδικό τέτοιο σπίτι που κατασκευάστηκε ποτέ, εξαιτίας των μεγάλων πρακτικών δυσκολιών του εγχειρήματος.
7. Η στέγη του Μανχάταν
Πολλές δεκαετίες προτού βρουν εφαρμογή οι αρχές της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, στη δεκαετία του ’50 ο Αμερικανός εφευρέτης Ρίτσαρντ Μπάκμινστερ Φούλερ -μετέπειτα πρόεδρος του οργανισμού ανθρώπων με υψηλή νοημοσύνη Mensa- οραματίστηκε μία γεωδαιτική στέγη από πολύεδρα, που θα κάλυπτε 3,5 χιλιόμετρα από τον ουρανό του Μανχάταν. Ο στόχος ήταν να προφυλαχτούν οι Νεοϋορκέζοι από τον βαρύ χειμώνα, αλλά το κόστος κατασκευής των 200 εκατ. δολαρίων είχε ως αποτέλεσμα η ιδέα να μείνει στα χαρτιά.
8. Ο «Πύργος του Αϊφελ» του… Λονδίνου
Μισό αιώνα νωρίτερα, το 1907, και στην αντίπερα πλευρά του Ατλαντικού, είχε απορριφθεί μία άλλη κατασκευή που θα άλλαζε επίσης ριζικά τη φυσιογνωμία του Λονδίνου. Υποκινούμενος όχι από οικολογικές ανησυχίες, αλλά από… βρετανική υπερηφάνεια, ο σερ Εντουαρντ Ουάτκιν ζήλεψε τη δόξα του νεόδμητου Πύργου του Αϊφελ και πρότεινε να αποκτήσει και το Λονδίνο τον δικό του. Μάλιστα, προχώρησε η κατασκευή του πρώτου επιπέδου, χαρακτηρίστηκε όμως ιδιαιτέρως «άσχημο» και γκρεμίστηκε το 1907.
9. Σινεμά με άρωμα
Ο Μάικλ Τοντ Τζούνιορ, θετός γιος της Ελίζαμπεθ Τέιλορ από τον τρίτο σύζυγό της, Μάικλ Τοντ, ήταν σαν τον πατέρα του, ένας παραγωγός του Χόλιγουντ. Αλλά ένα ιδιόρρυθμο κινηματογραφικό εγχείρημα που θέλησε να υλοποιήσει δεν είχε… άρωμα επιτυχίας. Θέλοντας όμως να φέρει τον θεατή με τον δικό του τρόπο πιο κοντά στην πραγματικότητα, ο Μάικλ Τοντ παρουσίασε το 1960 το σύστημα Smell-O-Vision, που κάνει τις ταινίες να «μυρίζουν»! Ειδικοί σωλήνες κάτω από τα καθίσματα των θεατών απελευθέρωναν μυρωδιές που σχετίζονταν με την υπόθεση, από τσιγάρο έως… σκόρδο. Το σύστημα δεν ενθουσίασε το κοινό. Την ιδέα είχε παλιότερα και ο Γουόλτ Ντίσνεϊ, αλλά δεν την υλοποίησε ποτέ λόγω κόστους.
Μυρτώ Μπούτση
Μ.Η.Τ. 232120