Μήπως τελικά ζούμε σε έναν «ανάπηρο κόσμο»; Αυτό μοιάζουν να «φωτογραφίζουν» οι μαρτυρίες των ανθρώπων με ειδικές ανάγκες σε όλη την υφήλιο, οι οποίοι σπανίως συμπεριλαμβάνονται στα κυβερνητικά σχέδια ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων κρατών, παρ’ όλο που αποτελούν την «πλειονότητα του κόσμου».
Ανάπηρος κόσμος, λοιπόν, απ’ άκρου εις άκρον της υδρογείου. Και δεν αναφερόμαστε φυσικά μονάχα στις σωματικές ή διανοητικές δυσλειτουργίες των πολιτών με ειδικές ικανότητες, αλλά κατά κύριο λόγο στις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές και πολιτικές αναπηρίες των «φορέων γεμάτων ανικανότητες».
Αλλωστε το κοινωνικοπολιτικό έλλειμμα είναι αυτό που μεγεθύνει το όποιο φυσικό ή διανοητικό έλλειμμα των κατοίκων του κόσμου, παραχωρώντας τους λιγότερες αντί για περισσότερες ευκαιρίες, θέτοντάς τους στο περιθώριο αντί υπό διαρκή προστασία, προτάσσοντας τις όποιες ειδικές ανάγκες τους αντί για τις ειδικές τους αρετές… Κάποιες φορές συντελούνται και μικρά θαύματα χάρη στην ατσαλένια θέληση των «ελλειμματικών» ή χάρη στη χαρισματική και συνεπή υποστήριξη των συνοδοιπόρων. Οπως στην περίπτωση της κουφής και τυφλής Ελεν Κέλερ που δίδαξε τον τρόπο με τον οποίο μια γυναίκα με πολυ- αναπηρίες μπορεί να νικήσει τη μοίρα της και να μετεξελιχθεί σε συγγραφέα και ακτιβίστρια διεθνούς βεληνεκούς.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι με αναπηρίες ανά τον κόσμο, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 15% του παγκόσμιου πληθυσμού. Κι όμως η αναπηρία δεν φιγουράρει ανάμεσα στους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας (MDGs).
Αυτό προέκυψε από την πρώτη Παγκόσμια Εκθεση για την αναπηρία, την οποία δημοσίευσαν προ μηνών ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Παγκόσμια Τράπεζα. Η έκθεση-ορόσημο υποστηρίζει επιπλέον ότι σχεδόν το ένα πέμπτο όλων των ατόμων με αναπηρία, ποσοστό που κυμαίνεται μεταξύ 110.000.000-190.000.000, αντιμετωπίζει δυσκολίες στην καθημερινή ζωή και αποκλείεται συχνά από την εκπαίδευση, την εργασία, την κοινωνική ζωή, τα μέσα μαζικής μεταφοράς και παραδόξως και από την υγεία.
Μήπως λοιπόν τελικά οι παγκόσμιες κοινωνικές δομές δεν διαχειρίζονται με επάρκεια τις ειδικές δεξιότητες των ανθρώπων;
Εξαρτάται προφανώς από το σημείο του παγκόσμιου χάρτη που θα ακουμπήσει ο δείκτης στο γύρισμα της σφαίρας. Η αναπηρία πλέον χαρτογραφείται. Οπως και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πολίτες του κόσμου με ειδικές δεξιότητες.
Οι χώρες που διαθέτουν μηχανισμούς ικανούς να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία είναι ελάχιστες – γεγονός που λαμβάνει ιλαροτραγικές διαστάσεις αν λάβουμε υπόψη πως η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων της υφηλίου κάποια στιγμή αποκτά μια προσωρινή ή μόνιμη αναπηρία…
Σε ποιο βαθμό, λοιπόν, η αναπηρία είναι «κατασκευασμένη» από τις κοινωνίες του κόσμου; Αν λάβουμε υπόψη πως η παθολογικοποίηση και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι κυρίως κοινωνικοί όροι, τότε η αναπηρία δεν μπορεί να είναι παρά ένα ακόμα κοινωνικό σύμπτωμα που αφορά ανθρώπους με ειδικές αρετές και που φυσικά δεν μπορεί να μελετηθεί αποκομμένη από τον τρόπο οργάνωσης των σύγχρονων κοινωνιών.
Ο «άνθρωπος της βροχής», τον οποίο ενσάρκωσε ο Ντάστιν Χόφμαν στην ομώνυμη ταινία, απέδειξε ότι ένας άνθρωπος με μια μορφή νευροψυχιατρικής διαταραχής (σύνδρομο Asperger) εξελίχθηκε πολυμαθής αξιοποιώντας την πιο ζηλευτή φωτογραφική μνήμη της παγκόσμιας ιστορίας.
Η εικόνα δε του Βρετανού φυσικού Στίβεν Χόκινγκ να μεγαλουργεί καθηλωμένος σε αναπηρικό αμαξίδιο, δίχως να μπορεί να κινήσει κανένα σημείο του σώματός του εκτός από το χαρισματικό μυαλό του, είναι η ζωντανή απόδειξη ότι οι «οργανικές βλάβες» δεν οδηγούν πάντα σε αναπηρία – όρος ο οποίος προκύπτει ότι δεν είναι ιατρικός αλλά κοινωνικός.
Οι πολιτείες του κόσμου δεν νομιμοποιούνται λοιπόν να γυρίζουν το βλέμμα αλλού αρνούμενες των ευθυνών τους, δεδομένου ότι «η αναπηρία αποτελεί μέρος της ανθρώπινης κατάστασης» όπως επεσήμανε η διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, δρ Μάργκαρετ Τσαν.
ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ
Είδηση η πρώτη τυφλή δικηγόρος Αννα
Στη γη που έχει χαρακτηριστεί «εχθρικό έδαφος για γυναίκες», η Αννα Ρουθ Μερίδα κατόρθωσε να γίνει η πρώτη τυφλή γυναίκα δικηγόρος της χώρας. Οταν έχασε την όρασή της στα δώδεκά της χρόνια αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες στην εκπαίδευσή της. Μέχρι που κάποια στιγμή κατέκτησε τον τίτλο της συμβολαιογράφου παρ’ όλο που ο συμβολαιογραφικός κώδικας απαγόρευε στους τυφλούς ανθρώπους την πρόσβαση στο κλειστό επάγγελμα. Η 27χρονη Αννα Ρουθ Μερίδα ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο χάρη στη θερμή υποστήριξη της οικογένειάς της. Οχι όμως και του κράτους. «Η αναπηρία δεν υπάρχει στα προεκλογικά προγράμματα των κομμάτων. Το διαπιστώσαμε στις πρόσφατες εκλογές».
ΠΕΡΟΥ
Γολγοθάς η μόρφωση για τον Αντόνιο
Ο 66χρονος Αντόνιο Ρουπέρτο Μοντάλβαν Μιράντα ζει στη Λίμα του Περού καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι έπειτα από ένα ατύχημα που του άλλαξε τη ζωή. Τότε ήταν που για πρώτη φορά κατάλαβε πως η πόλη του δεν ήταν έτοιμη για ανθρώπους με ειδικές ανάγκες. Δρόμοι δίχως ράμπες που αποκλείουν την πρόσβαση σε εργασία, σχολείο αλλά και νοσοκομείο. «Η κίνηση μέσα στην πόλη ήταν ένα δράμα» σιγομουρμουρίζει. Το 90% των 3.000.000 Περουβιανών με αναπηρίες δεν μπορεί να μορφωθεί εξαιτίας της ιδιαίτερης κατάστασής τους.
ΒΟΛΙΒΙΑ
Είναι δύσκολο να ζει ο Κάρλος με το στίγμα
Είναι ένα από τα κράτη όπου οι άνθρωποι με αναπηρίες καταδικάζονται συχνά σε συνθήκες διαβίωσης χειρότερες των υπολοίπων. Ο 37χρονος Τέντι Χότο Κίσπε Βελάσκο ζει στο Ελ Αλτο στη Βολιβία. Μετά τον ακρωτηριασμό του ενός ποδιού του αποκλείστηκε από εργασία, φίλους, κοινωνική και οικογενειακή ζωή. «Είναι δύσκολο να ζεις στη Βολιβία αν έχεις μια αναπηρία». Το ίδιο υποστηρίζει και ο 42χρονος Κάρλος Μαριάκα Αλβάρεθ που ζει καθηλωμένος σε καροτσάκι τα τελευταία 30 χρόνια. «Yπάρχει στίγμα και περιθωριοποίηση. Και δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει πολλά από το παρελθόν. Ακόμα και ο Εβο Μοράλες που μιλά για τους διαφορετικούς, τους ιθαγενείς, τους ηλικιωμένους, δεν συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμα τους ανάπηρους. Ζητάμε τον σεβασμό των συμπολιτών μας. Τα δικαιώματά μας δεν είναι διαπραγματεύσιμα και η αξιοπρέπειά μας δεν έχει τιμή».
ΚΕΝΙΑ
Καμία μέριμνα για τον κωφό Ουάσινγκτον
Ο 31χρονος Ουάσινγκτον Οπίγιο Σάτι ζει στο Ναϊρόμπι. Η αναπηρία του συνοψίζεται στη λέξη κώφωση. Κι όμως ο αποκλεισμός του επεκτείνεται στους τομείς «εργασία, εκπαίδευση, ενημέρωση». Παρ’ όλο που το νέο σύνταγμα της χώρας έχει προβλέψει νόμους για την προστασία και την προώθηση των δικαιωμάτων των ανθρώπων με αναπηρίες, ο Ουάσινγκτον ζει κοινωνικά αποκλεισμένος. Η κυβέρνηση της Κένυας φιλοδοξεί να ενημερώσει όλους τους πολίτες μέσω κοινωνικών προγραμμάτων για την ένταξη και τον σεβασμό των ανθρώπων με αναπηρίες. Οσο για τις προσδοκίες του Ουάσινγκτον από τη διεθνή κοινότητα; «Να ασκήσει πιέσεις στην Κένια ώστε να εφαρμοστούν τουλάχιστον όσα έχουν προβλεφθεί».
ΙΝΔΙΑ
Τυφλή και καταδικασμένη στην ακινησία η 15χρονη Μανίσα
Η 15χρονη Μανίσα ζει στη Σαρούπε Κα Τάλα στην επαρχία Ραζαστάν. Είναι τυφλή αλλά και καταδικασμένη στην ακινησία, καθώς τα περισσότερα μέρη στην περιοχή της δεν είναι προσβάσιμα σε ανθρώπους με προβλήματα όρασης. «Πριν από την έλευση των Sightsavers, τα παιδιά σαν κι εμένα δεν γινόντουσαν δεκτά στα σχολεία» εξηγεί. Πλέον, όμως, η Μανίσα μπορεί να φοιτήσει στο κρατικό σχολείο. Παρ’ όλο όμως που η παιδεία είναι δικαίωμα όλων των παιδιών βάσει νόμου, η δασκάλα της δεν γνωρίζει πώς να τη διδάξει, αφού δεν ξέρει το σύστημα ανάγνωσης τυφλών. Αναμένεται ένας νέος ινδικός νόμος για τα προνόμια και τα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Οσο για τον τομέα που οφείλει να υποστηρίξει η διεθνής κοινότητα; «Η εκπαίδευση».
ΝΕΠΑΛ
Μικρά θαύματα με έναν ορειβάτη και μία συγγραφέα
Παρ’ όλο που το Νεπάλ είναι μία από τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, στο ορεινό βασίλειο του διαλογισμού συντελούνται μικρά θαύματα. Μια νεαρή Νεπαλέζα με εγκεφαλική παράλυση έγινε πριν από έναν χρόνο κάτοχος του σημαντικότερου λογοτεχνικού βραβείου του Νεπάλ. Αλλωστε η γραφή με τα πόδια είναι ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας της 30χρονης καταξιωμένης συγγραφέως – ποιήτριας, που δεν έχει χέρια ούτε φωνή. Δεν είναι ο μοναδικός άνθρωπος – θαύμα της μυστηριακής χώρας που εκτείνεται ανάμεσα στο Θιβέτ και την Ινδία. Ενας Νεπαλέζος ορειβάτης δίχως χέρια, που δεν σταμάτησε ποτέ τις αναρριχήσεις του στα μυθικά υψόμετρα του Νεπάλ, επαναλάμβανε: «Το να είσαι ανάπηρος δεν είναι αναπηρία, αλλά πρόκληση».
Δήμητρα Αθανασοπούλου
Μ.Η.Τ. 232120