Σε κατάσταση «συναγερμού» βρίσκονται περίπου 450.000 ιδιοκτήτες ακινήτων, που υπέβαλαν αίτηση για να υπαχθούν στη ρύθμιση αυθαιρέτων, λόγω της απόφασης της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας να κρίνει αντισυνταγματικό τον νόμο Παπακωνσταντίνου (ν. 4014/2011). Μπορεί η ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος να επιδίωξε να καθησυχάσει όσους έχουν πληρώσει είτε ένα μέρος είτε το σύνολο του προστίμου και έχουν τακτοποιήσει το ακίνητό τους για 30 χρόνια, εντούτοις ο κίνδυνος να ακυρωθεί η διαδικασία είναι υπαρκτός. Το κρίσιμο σημείο είναι η προσφυγή που μπορεί να κάνει οποιοσδήποτε κατά της τακτοποίησης ενός ακινήτου. Πατώντας νομικά στην απόφαση του ΣτΕ, μπορεί να ισχυριστεί ένας γείτονας ή ένας περιβαλλοντικός οργανισμός ότι η τακτοποίηση ενός αυθαιρέτου προκαλεί επιδείνωση στο οικιστικό περιβάλλον μιας περιοχής. Ετσι, σε μια τέτοια περίπτωση, όπως υποστηρίζουν κύκλοι του ΣτΕ, το ανώτατο δικαστήριο θα αναγκαστεί να εκδώσει ακυρωτική απόφαση της διαδικασίας. Αντίστοιχο πρόβλημα είναι πιθανό να δημιουργηθεί και με όσες περιπτώσεις αυθαιρέτων οι ιδιοκτήτες έχουν προχωρήσει στη διαδικασία μεταβίβασης του ακινήτου.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται ότι αντιμετωπίζουν όσοι έχουν ακίνητα που τα έχουν ήδη τακτοποιήσει ή πρόκειται να τα τακτοποιήσουν, εξοφλώντας το σύνολο του προστίμου, μέχρι να καθαρογραφεί και να δημοσιευτεί η απόφαση του ΣτΕ. Ας σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη απόφαση πάρθηκε κατά πλειοψηφία σε κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση της Ολομέλειας του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα.
Το σκεπτικό της απόφασης είναι ότι ο νόμος Παπακωνσταντίνου κρίνεται αντισυνταγματικός, επειδή παραβιάζει το άρθρο 24 του Συντάγματος, δηλαδή επιβαρύνει το οικιστικό περιβάλλον της χώρας. Η δημοσίευση της εν λόγω απόφασης πρόκειται να γίνει το αργότερο μέχρι τα μέσα καλοκαιριού.
Αφορμή για να εκδοθεί η συγκεκριμένη απόφαση στάθηκαν προσφυγές πολιτών, αλλά και του Δήμου Αμαρουσίου, κατά του νόμου Παπακωνσταντίνου. Τα ακίνητα που έχουν ολοκληρώσει την υπαγωγή τους στη ρύθμιση ή πρόκειται να την ολοκληρώσουν μέσω της καταβολής του συνόλου του προστίμου από τους ιδιοκτήτες τους εντός του επόμενου διμήνου θεωρητικά καλύπτονται από το λεγόμενο «τεκμήριο νομιμότητας».
Πρακτικά, όμως, έγκυροι νομικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι η απόφαση του ΣτΕ δίνει τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη ή φορέα που θεωρεί ότι θίγεται από τη διαδικασία να προσφύγει στη δικαιοσύνη και να κινηθεί δικαστικά εναντίον της τακτοποίησης ενός αυθαίρετου κτίσματος. Για εκείνα τα ακίνητα που δεν θα προλάβουν οι ιδιοκτήτες τους να αποπληρώσουν το σύνολο του προστίμου χρειάζεται να υπάρξει νομοθετική κάλυψη μέσω του νέου νόμου που ετοιμάζει το ΥΠΕΚΑ και πρόκειται να καταθέσει στη Βουλή έως το τέλος του μήνα.
Βέβαια, όσοι βρεθούν στη «δίνη του κυκλώνα», δηλαδή από τη μία να έχουν υπαχθεί στη ρύθμιση, να έχουν πληρώσει είτε ένα μέρος είτε το σύνολο του προστίμου και από την άλλη να έχουν υποστεί την ακύρωση της διαδικασίας, μπορούν και εκείνοι με τη σειρά τους να προσφύγουν στα αρμόδια δικαστήρια. Αυτή τη φορά θα βρίσκονται οι ίδιοι στη θέση εκείνου που καταγγέλλει, ενώ ως καταγγελλόμενο θα θεωρείται το Ελληνικό Δημόσιο. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι πιθανό να επιδικαστεί αποζημίωση στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων που προσέφυγαν στα δικαστήρια, χωρίς όμως να μπορεί να υπολογιστεί αν θα καλύπτει ένα μέρος ή το σύνολο του προστίμου που καταβλήθηκε.
Αμεσος κίνδυνος και για τις μεταβιβάσεις
Προβλήματα, όμως, αναμένεται ότι θα προκύψουν και για μεταβιβάσεις ή αγοραπωλησίες ακινήτων που τακτοποιήθηκαν. Με βάση τον νόμο Παπακωνσταντίνου, κάθε δικαιοπραξία εν ζωή που συντάσσεται και έχει ως αντικείμενό της τη μεταβίβαση ή τη σύσταση εμπράγματος δικαιώματος σε κάποιο ακίνητο, συνοδεύεται από βεβαίωση ότι οι όποιες αυθαιρεσίες έχουν τακτοποιηθεί. Σε περίπτωση που ακυρώνεται η ίδια η τακτοποίηση, μπορούν κάποιοι να το αξιοποιήσουν για να ακυρώσουν στη συνέχεια τυχόν μεταβίβαση του ακινήτου.Η απόφαση του ΣτΕ δημιουργεί δεδικασμένο και επί της ουσίας οδηγεί όλες τις προσφυγές που εκκρεμούν, είτε προς το ίδιο είτε προς τα διοικητικά δικαστήρια της χώρας κατά του επίμαχου νόμου, να γίνουν αναγκαστικά δεκτές. Θεωρείται κάτι παραπάνω από βέβαιο ότι μια μεγάλη μερίδα πολιτών που προσέφυγε στα δικαστήρια κατά του νόμου Παπακωνσταντίνου θα είναι εκείνη από την οποία θα προκύψουν και οι περισσότερες προσφυγές. Η προθεσμία για να προσφύγει ένας πολίτης ή ένας φορέας στα δικαστήρια κατά της τακτοποίησης ενός αυθαιρέτου ξεκινάει μόλις κάποιος που έχει έννομο συμφέρον πληροφορηθεί ότι δημοσιοποιήθηκε η απόφαση του ΣτΕ.
Το διάστημα υποβολής της προσφυγής δεν μπορεί να υπερβαίνει το ένα έτος. Σε διαφορετική περίπτωση είναι πιθανό να μην κάνουν δεκτή μια τέτοια προσφυγή. Το παραπάνω χρονικό διάστημα, όμως, είναι πιθανό να παραταθεί, ειδικά για τις περιπτώσεις εκείνες που αυτός που θέλει να υποβάλει προσφυγή είτε απουσιάζει για μεγάλο χρονικό διάστημα είτε ζει μόνιμα στο εξωτερικό.
Εσοδα 800.000.000 ευρώ
Πάντως, στον ενάμιση χρόνο που βρίσκεται σε ισχύ ο νόμος Παπακωνσταντίνου το Ελληνικό Δημόσιο κατάφερε να εισπράξει περίπου 800.000.000 ευρώ από τη διαδικασία τακτοποίησης. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ΤΕΕ, έως και πριν από λίγες ημέρες είχαν υποβληθεί 310.000 αιτήσεις, οι οποίες είχαν προχωρήσει σε δεύτερο στάδιο, δηλαδή είχε καταβληθεί το παράβολο και ένα μέρος από το πρόστιμο ή το σύνολό του. Αντίθετα, άλλες 140.000 αιτήσεις βρίσκονται σε διαδικασία επεξεργασίας, δηλαδή οι αιτούντες δεν είχαν ακόμα αποφασίσει αν επρόκειτο να υπαχθούν στη ρύθμιση ή όχι. Μάλιστα, το Ελληνικό Δημόσιο είχε υπολογίσει ότι από το σύνολο της καταβολής των προστίμων επρόκειτο να μπουν στα δημόσια ταμεία περίπου άλλα 600.000.000 ευρώ.