Χαΐνης σημαίνει αντάρτης, φυγόδικος, αλλά για επαναστατικούς λόγους. Στη σύγχρονη Κρήτη θα πει και χαμένο κορμί. Επειτα από 23 χρόνια αξιοπρόσεκτης πορείας στα μουσικά πράγματα της Ελλάδας, τα εννέα μέλη του συγκροτήματος-κολεκτίβα είναι για τους πολυάριθμους ένθερμους υποστηρικτές τους κάτι σαν… αντάρτες της τέχνης.
«Τα ονόματα μας διαλέγουν, όπως και τα γεγονότα. Εξελισσόμαστε μαζί μ’ αυτά» λέει ο Δημήτρης Αποστολάκης, μπροστάρης του δημοφιλούς συγκροτήματος, λυράρης, τραγουδιστής και καθηγητής Φυσικής. «Στην ουσία οι ουτοπίες που εμπεριέχουν τα ονόματα είναι μακρινές σημαδούρες, που ελπίζεις κάποτε να φτάσεις με το καράβι της ζωής σου. Οπότε, θέτοντας τον προορισμό σου στο όνομα που σε διάλεξε, ακολουθείς τη ρότα σου. Ισως κάποια μέρα γίνουμε Χαΐνηδες, ακροβάτες, τίγρεις… Ισως οι ουτοπίες μας να είναι πορείες και όχι καταστάσεις». Κάθε συνέντευξη με τον Δημήτρη Αποστολάκη είναι εμπειρία. Με πανεπιστημιακό υπόβαθρο, ο άνθρωπος πίσω από τους Χαΐνηδες έχει έναν δικό του, ξεχωριστό και μοναδικό τρόπο να εκφράζει τις απόψεις του.
Είστε ένα πολυπληθές σχήμα, με πολλούς έξτρα συνεργάτες σε κάθε δισκογραφική δουλειά σας. Υπήρξαν καλλιτεχνικές συγκρούσεις μεταξύ σας όλα αυτά τα χρόνια;
Πάντοτε υπάρχουν συγκρούσεις, ευτυχώς. «Πόλεμος πατήρ πάντων» είχε πει ο Ηράκλειτος. Η σύγκρουση των αντιθέσεων οδηγεί σε σύνθεση. Οταν λοιπόν μια μπάντα βάλει από την αρχή σε προτεραιότητα την έρευνα και την ισότητα των αμοιβών, αμέσως οι διαφωνίες μεταξύ των μελών της δεν εντάσσονται στο υλικό κομμάτι, αλλά στο λεπτεπίλεπτο αισθητικό κομμάτι, το οποίο είναι συζητήσιμο, αφού καθένας έχει διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές. Μέσα από την έρευνα του αισθητικού κομματιού προκύπτει το ειδικό κριτήριο, που μας οδηγεί τελικά και στο πολιτικό κριτήριο. Από τις διαφωνίες μας, λοιπόν, χτίζεται η σύνθεση, είτε είναι σύνθεση διαφωνιών είτε μια εποικοδομητική σύγκρουση, από την οποία αναδύεται κάποιες φορές μια εντελώς άλλη, απρόσμενη λύση. Τα ανθρώπινα συστήματα είναι χαοτικά και, αν δεν υπάρχουν οι εισβολείς του «νέου» (που πυροδοτούν τη σύγκρουση), τείνουν να γίνουν κλειστοί οριακοί κύκλοι, με καταστροφικά αποτελέσματα.
Πότε γράψατε τους πρώτους σας στίχους;
Στο δημοτικό έγραφα κάτι στιχάκια, όπως όλα τα παιδιά, φαντάζομαι. Τότε άρχισα να παίζω και λύρα.
Παρά την καλλιτεχνική σας έφεση, όμως, ακολουθήσατε θετική κατεύθυνση στις σπουδές σας, γίνατε φυσικός.
Η ζωή με πήγε προς τα εκεί, η ζωή μου είναι πολυσχιδής. Πάντως για μένα όλες οι κατευθύνσεις του κόσμου θετικές είναι.
Ταιριάζει η Φυσική με τη μουσική;
Βεβαίως. Δεν είναι κάτι διαφορετικό. Απαιτούν και τα δύο ευφάνταστη αρχιτεκτονική, μαθηματική αυτοσυνέπεια και υψηλό ρίσκο. Ταξιδεύουν στο άγνωστο και αποτελούν δυο πανάρχαιους καθρέφτες, που αναπλαισιώνουν την εικόνα του εαυτού μας σαν άτομα και κοινωνικά σύνολα. Οι μεγάλες αλλαγές του κόσμου κυοφορήθηκαν μέσα από αυτές τις δυο μοναδικές συλλογικές αναπαραστάσεις.
Τι σημαίνει καλλιτέχνης για τον Δημήτρη Αποστολάκη;
Καλύτερα να σας πω τι θα ήθελα να σημαίνει… Θα ήθελα να είναι το αγκάλιασμα του Ομήρου και του Οδυσσέα, το αγκάλιασμα δηλαδή του αφηγητή και του μάρτυρα, θα ήθελα να είναι ο προφήτης ή ο μάγος, ο τρελός του χωριού ή ο αδιόρατος επινοητής μεγαλειωδών μικροστιγμών στην καθημερινότητα, εκείνος που μπορεί να αφηγηθεί τη ζωή του σαν παραμύθι, καλλιτέχνης είναι κι ένα εκατομμύριο άλλα πράγματα. Δεν μπορούμε να τα πούμε όλα μαζί αυτά που αισθανόμαστε. Ξέρετε, ο γλωσσικός κώδικας του ανθρώπου είναι ηλικίας μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ετών. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι δεν είναι ακόμη τόσο οξυμένος, ώστε να περιγράψει αυτές τις αρχέγονες κατηγορίες. Βασικά ο καλλιτέχνης είναι ο αφηγητής της Κοσμογονίας, όπως συνέβαινε και στην αρχαιότητα.
Πώς αισθάνεστε όταν βρίσκεστε πάνω στη σκηνή και παίζετε μουσική για τον κόσμο;
Οταν βγαίνω στη σκηνή, νομίζω ότι βγαίνω σε ρωμαϊκή αρένα. Αυτό είναι το κύριο συναίσθημά μου. Φυσικά όλα γίνονται καλώς, όπως γίνονται. Οι θεατές απαιτούν ασυνείδητα φρέσκο αίμα. Απαιτούν να τελεστεί για ακόμη μια φορά το πανάρχαιο δράμα της Θεοφαγίας – Θεογονίας. Για μένα αυτή η απαίτηση είναι η απαρχή μιας τελετουργίας κι εγώ νιώθω εκείνες τις στιγμές ότι είμαι μέρος αυτής της τελετουργίας, η οποία συντελείται μέσα σε μια κατάσταση μέθεξης. Σε καταστάσεις τέτοιου είδους, εκστατικές, υπάρχει χειμαρρώδης ροή συναισθημάτων. Αν προσπαθήσεις να τα περιγράψεις, το μόνο που θα καταφέρεις είναι να οδηγήσεις όλο το πράγμα σε έκπτωση.
Από το 2011, που κυκλοφόρησε ο διπλός δίσκος σας «Αγροκτηνοτροφικά και Μητροπολιτικά» δεν έχετε βγάλει άλλη δισκογραφική δουλειά. Εχετε κάτι στα σκαριά;
Αν μας ετοιμάζει κάτι άλλο, θα μας το πει. Ο πόλεμος χτυπάει ξαφνικά. Όταν γίνεται επιστράτευση, το μαθαίνεις την τελευταία στιγμή. Οπότε παίρνεις το όπλο σου στον ώμο και πας στον πόλεμο. Δεν ξέρουμε πότε θα μας καλέσει κάθε εργασία και αν. Κάθε δισκογραφική δουλειά μας πάντως είναι μια συλλογική προσπάθεια, ένα γεγονός το οποίο είναι πολύ παράξενο για όλους μας μας. Υπάρχει αλλαγή συνειδητότητας σε αυτό, από την υπερβολική προσήλωση και προσπάθειά μας. Ενα άλμπουμ σηματοδοτεί τις αλλαγές μας και φυσικά αυτοπραγματώνεται σε διεσταλμένο χρόνο, όταν φτάσει στην κρίσιμη ευρύτητα πλαισίου και ύψους ρίσκου.
Τι περιλαμβάνει η μουσική παράσταση με την οποία γυρίζετε αυτή την εποχή την ελληνική περιφέρεια;
Ταξιδεύουμε παίζοντας κυρίως τραγούδια που έχουμε ηχογραφήσει, πολύ πειραγμένα όμως, και διάφορα άλλα απ’ όλες τις παραδόσεις, οικουμενικές και μη, με τις οποίες έχουμε συναναστραφεί.
Info: Χαΐνηδες είναι οι: Δημήτρης Αποστολάκης (λύρα και τραγούδι), Δημήτρης Ζαχαριουδάκης (ακουστική κιθάρα και τραγούδι), Τάκης Κανέλλος (τύμπανα), Αλέξης Νόνης (παραδοσιακά κρουστά και πιάνο), Αντώνης Σκαμνάκης (κοντραμπάσο), Κλέων Αντωνίου (ηλεκτρική κιθάρα και τραγούδι), Δημήτρης Μπρέτας (γκάιντα, κλαρίνο και καβάλι), Μιχάλης Νικόπουλος (μπουζούκι, μαντολίνο, λαούτο και τραγούδι), Μαρία Κώτη (τραγούδι). Οι Χαΐνηδες θα εμφανιστούν στη Λέρο στις 21 Αυγούστου και στην Αθήνα, στο Θέατρο Βράχων «Μελίνα Μερκούρη», στις 6 Σεπτεμβρίου.
Κρίση είχαμε και πριν! Απλά τώρα αναδιατάσσεται το σύστημα αξιών
Η ελληνική δισκογραφία περνάει μεγάλη κρίση. Η ελληνική μουσική;
Γιατί η κρίση πρέπει να είναι κάτι κακό; Δεν υπάρχει παρθενογένεση πουθενά. Κρίση είχαμε και πριν. Απλά αυτό που εσείς ονομάζετε κρίση είναι ότι τώρα πια στο συνειδητό των ανθρώπων αναδιατάσσεται το σύστημα των αξιών τους. Θέλω να πω ότι οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν με υλικό τρόπο το ηθικό, αισθητικό και πολιτικό έλλειμμα. Οταν λιγόστεψαν τα λεφτά που ξόδευαν, όταν άρχισε να κατακρημνίζεται η καταναλωτική ζωή και η ψευδαίσθηση της ευμάρειας που είχαν, άρχισε να φαίνεται ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς έπειτα από αυτήν τη συνειδητοποίηση είναι να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με τους πάντες. Αν αρρωστήσεις ξαφνικά με το στομάχι σου, θα κοιτάξεις να δεις τι έφαγες και σε πείραξε. Ετσι γίνεται και με τη μουσική. Η μουσική είναι άκρως επικίνδυνη. Η κρατούσα μορφή της, τις τελευταίες δεκαετίες, αποτέλεσε το όχημα για την πολιτισμική μας καταβαράθρωση.
Ο κόσμος πώς αντιδράει στην ψυχαγωγία που του προσφέρετε; Είναι δύσκολοι καιροί και οι άνθρωποι επιλέγουν πλέον με αυστηρά κριτήρια που θα διαθέσουν χρήματα από το υστέρημά τους.
Γι’ αυτό λέω ότι η κρίση κάνει και καλό, επειδή επαναπροσδιορίζει το αναγκαίο. Σ’ αυτό νιώθω πολύ καλά με τους Χαΐνηδες, διότι έπειτα από δεκαετίες είδε ο κόσμος τη σημαντικότητα του διαφορετικού δρόμου που είχε πάρει το συγκρότημα, δηλαδή ζωή λιτή, χαρούμενη έρευνα, μη συναλλαγή με οποιαδήποτε εξουσία. Επίσης η ισότητα των αμοιβών μας από καταβολής του συγκροτήματος ήταν ακόμη ένα από τα χαρακτηριστικά που σήμερα αναζητούνται στον δρόμο της δημιουργίας αυτοθεσμιζόμενων κοινοτήτων. Ο κόσμος -οι πιο έξυπνοι καταρχάς- καταλαβαίνουν ότι το κοινωνικό πλαίσιο, η κοινωνική δόμηση των γονιών μας είναι τελείως ακατάλληλη για μας – και μάλιστα σε εποχές ραγδαίων αλλαγών. Αρχίζουν κάποιοι να κατανοούν ότι το υστέρημά τους -και, κυρίως, ο ιερός τους χρόνος- δεν μπορεί να πηγαίνει στον βούρκο της διασκέδασης, στο σοβαροφανές, στο κιτς, στο ακίνδυνο, στο στάσιμο, στο καιροσκοπικό, στο κολακευτικό, στο προβεβλημένο, στο μοδάτο, στο αναμενόμενο, στο αδούλευτο, στο αναίμακτο. Είμαστε ο απέναντί μας. Ο απέναντί μας είναι ο μόνος μας καθρέπτης.
Η παιδεία δεν μπορεί να είναι αυστηρά ιδρυματική
Αλήθεια, πώς σχηματίστηκαν οι Χαΐνηδες;
Σχηματίστηκαν στη διάρκεια των φοιτητικών μας χρόνων στον χώρο του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Ηταν ένας πολύ γόνιμος χώρος για κάτι τέτοιο, γιατί το εκπαιδευτικό ίδρυμα ήταν νεόδμητο, είχε ανθρώπους με ισχυρή πολιτική άποψη και ορεξάτους να φτιάξουν πράγματα και να δημιουργήσουν, ενώ πλανιόταν και μια έντονη αμφισβήτηση στους διαδρόμους, που θα τη χαιρόταν κι ο Καρτέσιος. Εκεί γεννήθηκε η ιδέα του συγκροτήματος Χαΐνηδες, του οποίου έχουμε την τιμή να είμαστε μέλη.
Ο πρώτος δίσκος σας κυκλοφόρησε το 1990 με σημείωμα στο οπισθόφυλλο του τότε πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργου Γραμματικάκη. Τα πράγματα στα πανεπιστήμια έχουν αλλάξει σε σχέση με εκείνα τα χρόνια. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η παιδεία μας σήμερα;
Η παιδεία είναι το κατεξοχήν στοίχημα μιας κοινότητας, διότι εκφράζει το όραμα της, αποκαθιστά τη δικαιοσύνη μέσω της αφήγησης του ιερού μύθου και απεικονίζει την υπαρξιακή της αναζήτηση. Μέσα από αυτήν εκφράζεται ο οραματικός δρόμος της πορείας της κάθε κοινότητας. Η παιδεία λοιπόν, ως τέτοια έννοια, δεν μπορεί να είναι αυστηρά ιδρυματική ούτε να απευθύνεται μόνο σε παιδιά. Αφορά όλους, όλη την κοινότητα. Και φυσικά δεν μπορεί να διαρκεί μερικά χρόνια. Η παιδεία πρέπει να είναι αέναη. Αν λοιπόν την επαναπροσδιορίσουμε από το αρχικό μέχρι το τελικό στάδιο, σ’ αυτές τις τρεις βάσεις (αέναη, περιρρέουσα, καθολική) θα μπορέσουμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι του προβλήματος και να καταστήσουμε την κοινότητα μήτρα μοναδικών δημιουργών κι όχι καλούπι αναπαραγωγής πειθήνιων παραγωγικών αντιτύπων.
Καλά τα ηλεκτρονικά μέσα, αλλά σαν το χάδι τίποτα
Το συγκρότημα έχει σελίδα στο facebook. Πώς τα πάτε με τα social media; Πιστεύετε στη δύναμή τους;
Πιστεύω ότι είναι πολύ ισχυρή η δύναμή τους και γι’ αυτό χρειάζεται μεγάλη συνειδητότητα και μεγάλη πνευματικότητα στη διαχείριση των εστιών αυτής της δύναμης, καθότι και πολύ επικίνδυνη. Φυσικά χαίρομαι να μπαίνω στο διαδίκτυο, να βλέπω τις ειδήσεις, ν’ ακούω μουσική, να βρίσκω πληροφορίες για διάφορα πράγματα, να ενημερώνομαι. Ομως κανένα ηλεκτρονικό μέσο δεν μπορεί να σου δώσει την πυκνότητα των συναισθημάτων που σου δίνει ένα ανθρώπινο χάδι ή ένα γέλιο. Κάθε αγαθό είναι εξαιρετικό, αλλά πρέπει να προσέχουμε πολύ τη χρήση του.
Ανάμεσα στην Αθήνα, που είναι ο τόπος της δράσης σας, και την Κρήτη, που είναι ο τόπος της καταγωγής σας, πού σας αρέσει περισσότερο να περνάτε τον χρόνο σας;
Η Αθήνα προσφέρει πεδίο πειραματισμού και ευρύ πεδίο συνεργασιών. Η ελληνική περιφέρεια είναι παραμελημένη. Τα δικά μου πειράματα γίνονται στην Αθήνα, όπως και το 99% των πειραμάτων της ελληνικής μουσικής. Ωστόσο εγώ θεωρώ τον εαυτό μου νομάδα. Μου αρέσει κάθε φορά εκεί που πειραματίζομαι, με τους ανθρώπους που πειραματίζομαι, με εκείνους που συνεργάζομαι, που δημιουργούμε μαζί κοινούς κόσμους. Είτε είναι στην Αθήνα είτε στο Κονγκό, μου κάνει το ίδιο… Για μένα ο τόπος μου δεν είναι οι ρίζες μου, είναι τα κλαδιά μου, δεν είναι ο τόπος μου από εκεί που ήρθα, είναι εκεί που πάω.
Ηλίας Μαραβέγιας
