«Ποτέ δεν είδα μια χώρα τόσο βαθιά διχασμένη ιδεολογικά, κοινωνικά και πολιτικά όσο είναι σήμερα η Αίγυπτος, οριζοντίως και καθέτως» λέει ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του London School of Economics Φαουάζ Γκέρτζες, βαθύς γνώστης της κατάστασης στον αραβικό κόσμο. Η άγρια μάχη για την ηγεμονία και τη μελλοντική ταυτότητα του αιγυπτιακού κράτους μετρά ήδη εκατοντάδες νεκρούς. Η πρόσφατη αιματοχυσία είναι το πιο βίαιο επεισόδιο της σύγχρονης αιγυπτιακής Ιστορίας και δείχνει μια ρήξη με το παρελθόν, λέει ο Γκέρτζες και επισημαίνει ότι, σε αντίθεση με γειτονικές χώρες του αραβικού κόσμου που είχαν βίαιο παρελθόν, όπως το Ιράκ και η Συρία, η Αίγυπτος μέχρι πρόσφατα αποτελούσε την εξαίρεση.
Οχι πια. Σήμερα το αίμα φέρνει κι άλλο αίμα, και η Αραβική Ανοιξη εξελίχθηκε σε έναν βαρύ Αραβικό Χειμώνα, κι ας πλανάται ακόμη το «φάντασμα» της πλατείας Ταχρίρ.
Με ανοιχτά το μέτωπο της Συρίας αλλά και τη σύγκρουση της Τουρκίας με το Ισραήλ, η κατάσταση προκαλεί ρίγος ανησυχίας για το τι θα ακολουθήσει όχι μόνο στην Αίγυπτο, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Οι εξελίξεις και οι επιπτώσεις τους δεν είναι μόνο πολιτικές και κοινωνικές, αλλά και οικονομικές.
Το τοξικό μείγμα της βίας έχει ήδη φέρει μεγάλες αλλαγές. Ο στρατός φαίνεται να επιχειρεί αλλαγές που θα πυροδοτήσουν νέο κύμα αιματοχυσίας. Οι ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας συλλαμβάνονται, ενώ εξετάζεται το ενδεχόμενο να τεθεί εκτός νόμου το κόμμα, κάτι που κατά τους αναλυτές θα έθετε εκτός ελέγχου τη «φωτιά» που μαίνεται στην Αίγυπτο. Αυτή την εβδομάδα συνελήφθησαν ο ηγέτης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Μοχάμεντ Μπαντί με ακόμη έναν ανώτερο ηγέτη του κινήματος σε ένα διαμέρισμα κοντά στην περιοχή Αλ-Ραμπαά Αντίγια, τον τόπο όπου είχαν σκοτωθεί εκατοντάδες υποστηρικτές του ανατραπέντος προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι. Αιγυπτιακό δικαστήριο διέταξε τη σύλληψή του Μπαντί, καθώς κατηγορείται για «υποκίνηση σε βία».
Με διαφορά ωρών, άλλο δικαστήριο έδινε εντολή για την αποφυλάκιση του Χόσνι Μουμπάρακ, ο οποίος θα τεθεί σε κατ’ οίκον κράτηση. Το δικαστήριο συνεδρίασε σχετικά με υπόθεση διαφθοράς σε βάρος του Μουμπάρακ, που αφορά την αποδοχή δώρων από κρατική εφημερίδα. Αυτή ήταν η τελευταία υπόθεση που έδινε τη νομική βάση για τη συνέχιση της κράτησης του πρώην προέδρου της Αιγύπτου. Ο 85χρονος Μουμπάρακ κρατούνταν στις φυλακές Τόρα, αφού πέρασε αρκετό διάστημα σε στρατιωτικό νοσοκομείο μετά την ανατροπή και τη σύλληψή του. Πέρυσι καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για τον θάνατο 800 διαδηλωτών, όμως το δικαστήριο έκανε δεκτή την έφεση που άσκησε και διέταξε την επανεκδίκαση της υπόθεσης. Η αποφυλάκιση του Μουμπάρακ θεωρείται ισχυρό όπλο για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στον αγώνα τους κατά του νέου καθεστώτος, το οποίο χαρακτηρίζουν «αντιεπαναστατικό».
Οι χειρισμοί του αιγυπτιακού στρατού, ωστόσο, προκαλούν αμηχανία στην Ουάσινγκτον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν την Τρίτη μια πιο σκληρή γραμμή απέναντι στην υποστηριζόμενη από τον στρατό κυβέρνηση της Αιγύπτου, τονίζοντας ότι η αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων θα μπορούσε να επηρεάσει την αποστολή της αμερικανικής βοήθειας προς το Κάιρο, αλλά διέψευσαν τις αναφορές περί διακοπής της οικονομικής ενίσχυσης.
Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα συγκάλεσε συνεδρίαση της εθνικής ομάδας ασφαλείας την Τρίτη, για να συζητηθούν σε ανώτατο επίπεδο το θέμα της Αιγύπτου και η πιθανή αναθεώρηση της αμερικανικής βοήθειας προς τη χώρα. Επί δεκαετίες οι ΗΠΑ καταβάλλουν ετησίως στο Κάιρο 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια και 250.000.000 δολάρια σε οικονομική ενίσχυση. Η κυβέρνηση Ομπάμα βρίσκεται υπό την πίεση ορισμένων γερουσιαστών, ώστε να τεθεί σε ισχύ η απενεργοποίηση της ενίσχυσης προς την Αίγυπτο για να αντιμετωπιστεί η αιματοχυσία.
Ο Ελιοτ Αμπραμς, αναπληρωτής σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Λευκού Οίκου επί προεδρίας Τζορτζ Μπους, είπε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να έχουν σταματήσει τη βοήθεια προς την Αίγυπτο μετά την αποπομπή του προέδρου Μόρσι στις 3 Ιουλίου. «Φαίνεται σαν να φοβόμαστε ότι θα προσβάλουμε τον αιγυπτιακό στρατό» είπε χαρακτηριστικά ο Αμπραμς.
Πάντως ο μεταβατικός πρωθυπουργός της Αιγύπτου Χαζέμ αλ Μπεμπλαουί προειδοποίησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κάνουν λάθος αν αναστείλουν τη στρατιωτική βοήθεια, καθώς το Κάιρο θα μπορούσε να ζήσει και χωρίς αυτήν.
Η αιγυπτιακή κρίση, όμως, δεν περιορίζεται εντός των αιγυπτιακών συνόρων. Αντιθέτως, προκαλεί τριγμούς στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Λάδι στη φωτιά έριξαν οι δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που κατηγόρησε ανοιχτά το Ισραήλ για το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Αίγυπτο. Ουάσινγκτον και Τελ Αβίβ αντέδρασαν έντονα. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Ισραηλινού πρώην υπουργού Εξωτερικών Αβιγκτορ Λίμπερμαν ότι ο Ερντογάν είναι «ιδεολογικός απόγονος του ναζιστή Τζόζεφ Γκέμπελς». Λίγο νωρίτερα, ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Τζος Ερνεστ είχε επίσης αποκηρύξει τις δηλώσεις Ερντογάν ως «προσβλητικές, ανυπόστατες και λάθος».
Επιφυλακτική και η Ε.Ε.
Πιο σθεναρή, αλλά και αυτή στη λογική της πίεσης, φαίνεται να είναι η αντίδραση της Ε.Ε. Οι υπουργοί Εξωτερικών των 28 αποφάσισαν σε έκτακτη σύνοδο στις Βρυξέλλες να παγώσουν προσωρινά τις εξαγωγές όπλων προς την Αίγυπτο, χωρίς ωστόσο να θέσουν θέμα για την οικονομική βοήθεια που δίνει η Ε.Ε. στη χώρα. Οι χώρες της Ε.Ε. «συμφώνησαν να αναστείλουν τις άδειες εξαγωγής για εξοπλισμούς που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της εσωτερικής καταστολής» επισημαίνεται στο σχετικό κείμενο, όπου διευκρινίζεται επίσης ότι η βοήθεια στον τομέα της ασφάλειας «θα επανεξεταστεί». Η επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής της Ε.Ε. Κάθριν Αστον δήλωσε ότι «η βοήθεια σε αυτούς που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη θα συνεχιστεί». «Καταδικάζουμε σθεναρά όλες τις πράξεις βίας και αποτιμούμε ότι οι ενέργειες που έγιναν πρόσφατα από τους στρατιωτικούς ήταν δυσανάλογες. Καλούμε όλες τις πλευρές να δώσουν ένα τέλος στη βία» πρόσθεσε. Δηλώσεις για το θέμα έκανε και ο αντιπρόεδρος της ελληνικής κυβέρνησης και ΥΠΕΞ Ευ. Βενιζέλος. «Το κείμενο των συμπερασμάτων επιτρέπει στην Ελλάδα να προωθήσει τις δικές της πρωτοβουλίες σε συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές χώρες» σημείωσε συγκεκριμένα.
Βουλιάζει η οικονομία
Μετά την απομάκρυνση του Μουμπάρακ από την εξουσία, η αιγυπτιακή οικονομία παρουσίασε σημάδια σοβαρής επιβράδυνσης. Χρόνια προβλήματα, όπως το υψηλό επίπεδο ανεργίας, επιδεινώθηκαν, ενώ διευρύνθηκε περαιτέρω το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών σε μια χώρα όπου το 40% των πολιτών ζει µε δύο δολάρια την ημέρα. Σήμερα οι εξελίξεις απειλούν τους δύο πυλώνες της αιγυπτιακής οικονομίας, τον τουρισμό και τις ξένες επενδύσεις. Η τουριστική βιομηχανία της Αιγύπτου απασχολεί περίπου το 12% του αιγυπτιακού εργατικού δυναμικού, και αποφέρει στην αιγυπτιακή οικονομία πάνω από 13 δισ. δολάρια τον χρόνο, περίπου το 11% του ΑΕΠ της χώρας. Το Κάιρο έχει μετατραπεί σε απαγορευμένη ζώνη, ενώ ακόμη και θέρετρα όπως το Σαρμ ελ Σέιχ έπαψαν να αποτελούν πόλο έλξης. Την ίδια ώρα μεγάλες εταιρίες που επενδύουν στην Αίγυπτο σταμάτησαν προσωρινά τη δραστηριότητά τους. Ο κατάλογος είναι μακρύς και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις General Motors, Toyota, Suzuki, BASF, Electrolux και Heineken. Την πενταετία 2005-2010 οι ξένες επενδύσεις στην Αίγυπτο ανήλθαν σε 49,2 δισ. δολ. Τα δύο τελευταία χρόνια οι ξένες επενδύσεις δεν ξεπερνούν τα 4,9 δισ. δολ.
Στέλλα Θεοδώρου
