Ολοκληρώνεται σήμερα η επικοινωνία μας, αγαπητές και αγαπητοί αναγνώστες της «δημοκρατίας», με τον Γέροντα της Ιεράς Μονής Καρακάλλου Αρχιμανδρίτη Φιλόθεο, εδώ στο Μοναστήρι του. Στο πλαίσιο των συνομιλιών, ο σεπτός Αγιορείτης μάς χειραγώγησε στις πνευματικές αναζητήσεις μας, με τον άλατι ηρτυμένο λόγο του, γι’ αυτό και τον ευγνωμονούμε.
– Μανώλης Μελινός: Αγιε Καθηγούμενε, νομίζω ότι στο τέλος της επικοινωνίας μας -για την οποίαν εκφράζω και πάλι τις θερμές ευχαριστίες μου- καλόν είναι να μας μιλήσετε για τη σημερινή εικόνα του Αγίου Ορους, το οποίο διαχρονικώς συγκινεί, θέλγει και παρηγορεί τους ανθρώπους.
– Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Καρακαλληνός: Βλέπετε, σήμερα είναι παρήγορον ότι το Αγιον Ορος χαριτώθηκε με νέον αίμα. Νέες αδελφότητες, νέοι ζηλωταί -με «ζήλον κατ’ επίγνωσιν»- μοναχοί. Αλλά και στον κόσμον οι ανδρικές -πολύ περισσότερον οι γυναικείες- μονές γνωρίζουν ημέρες δόξης με νέους μοναχούς και μοναχές, που έχουν ως κύριον έργο τους την προσευχήν. Εχει ανάγκη προσευχής ο λαός μας και τα μοναστήρια μας παίζουν σπουδαίο ρόλο προς την κατεύθυνσιν αυτήν. Η κάθε μονή -εντός κι εκτός του Αγίου Ορους- έχει έναν κύκλον ανθρώπων που στηρίζει, ένα περιβάλλον ευρύ. Οι προσκυνηματικές επισκέψεις κι εκδρομές που γίνονται στα μοναστήρια καλλιεργούν πλήθος κόσμου. Βλέπετε, κ. Μελινέ, πόσοι άνθρωποι επισκέπτονται σήμερα το Αγιον Ορος… Ολ’ αυτά είναι παρήγορα στοιχεία, καταδεικνύοντα τις αναζητήσεις του λαού μας. Η ευχή, η προσευχή, η ελπίδα μας είναι να ζεσταίνονται όλο και περισσότερο οι καρδιές, συνειδητώς να στρέφονται προς την κιβωτό της σωτηρίας μας, την Εκκλησίαν. Αυτός είναι ο πόθος και η χαρά ημών των Αγιορειτών. Οι ακολουθίες μας εμπεριέχουν ευχές για να στηρίζεται ο κόσμος. Κάθε νύκτα στο κελλί μας, στον προσωπικό κανόνα μας -οι μοναχοί του Ορους και οι αδελφοί μας μοναχοί κι οι αδελφές μας μοναχές των εν τω κόσμω μονών- αφιερώνουμε μεγάλο μέρος της προσευχής μας για τη στήριξη του σύμπαντος κόσμου. Λέγοντας «σύμπαντος κόσμου», υπογραμμίζω την εκλεκτή παρουσία των απόδημων αδελφών μας στα πέρατα της Γης. Χαιρόμεθα διότι μαθαίνουμε ότι κρατούν τις παραδόσεις με τέτοια θέρμη, που μπορώ να πω ότι ξεπερνούν εμάς τους Ελληνες της μητροπολιτικής Ελλάδος! Χαιρόμεθα, είναι παρήγορο κι ελπιδοφόρο που τιμάται τόσο πολύ η Ορθοδοξία και η Ελλάς στο πρόσωπό τους. Ευχόμεθα εκ μέσης καρδίας να τους χαριτώνει ο Θεός, να τους στηρίζει -ιδίως τις νέες γενιές που γεννιούνται εκεί- για να μαθαίνουν τις αρχές και τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας και του γένους μας. Χαιρόμεθα που μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμά μας. Ευχόμεθα να έχουν υγεία, δύναμη και προκοπή να μένουν «εδραίοι και αμετακίνητοι», να μην ξεμακραίνουν από τα μετερίζια της Ορθοδοξίας και του γένους…
– Μ.Μ.: …Φθάνει, Γέροντα, να μη διατηρήσουν μόνον οι απόδημοι αδελφοί μας τα ζώπυρα αυτά και τα χάσουμε -ο μη γένοιτο- εμείς οι εν Ελλάδι διαβιούντες… «Μήποτε διασωθέντες εν τω πελάγει, ναυαγήσωμεν εν αυτώ τω λιμένι!..» Βλέπετε τον παντοειδή πόλεμο που υφίσταται η Εκκλησία, η γλώσσα, τα ιδανικά, οι αρχές και οι αξίες του ευλογημένου τόπου μας…
– Αρχιμ. Φ.Κς: Μα έχουμε πόλεμο λυσσαλέον, από τις σκοτεινές δυνάμεις οι οποίες είναι αδυσώπητες. Οπως και να το κάνουμε, η καρδιά της Ορθοδοξίας εδώ κτυπάει, στο Αγιον Ορος. Η μεθόδευση των σκοτεινών δυνάμεων είναι να πλήξουν τον Ελληνισμό, την Ελλάδα, την Ορθοδοξία, το Αγιον Ορος, τις παραδόσεις μας. Ολ’ αυτά είναι κατευθυνόμενα από τις σκοτεινές δυνάμεις· μεθοδεύονται απ’ όλ’ αυτά τα «κυκλώματα» για να πληγεί η καρδιά μας, η Ορθοδοξία. Πρέπει να στεκόμαστε όρθιοι, ακλόνητοι -ιερός κλήρος και πιστός λαός, μοναχοί και μοναχές-, «Θεός γαρ το κινδυνευόμενον!».
– Μ.Μ.: Γέροντα, αν θελήσει κάποιος από τους αναγνώστες μας να επικοινωνήσει μαζί σας, έχει ευλογίαν;
– Αρχιμ. Φ.Κς: Ηδη πολύς κόσμος επικοινωνεί. Πολλάκις της ημέρας απαντώ στο τηλέφωνο και στην αλληλογραφία. Δεν παύω βεβαίως να εξομολογώ κι εδώ και στον κόσμον, όταν πρέπει να βγω. Εχει ο Θεός στον αμπελώνα Του αξίους εργάτας του Ευαγγελίου Του, ανθρώπους χαρισματούχους. Οταν ο κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη και ζητήσει τη θεία βοήθεια, τον οδηγεί καταλλήλως ο Θεός.
– Μ.Μ.: Αγιε καθηγούμενε, γι’ άλλη μία φορά σας ευχαριστώ θερμώς για την καλοσύνη σας να με δεχθείτε εδώ στην Ιερά Μονή Καρακάλλου και να καταδεχθείτε να συνομιλήσουμε. Είναι πολύτιμος ο χρόνος που διαθέσατε, καθώς σας απησχόλησα από την ποιμαντικήν ευθύνη και μέριμνά σας. Γνωρίζω ότι το πράξατε προς δόξαν Θεού και εις τιμήν της Υπεραγίας Θεοτόκου, της Εφόρου και Καθηγουμένης του Αγίου Ορους· το πράξατε για τη σωτηρία των ψυχών πάντων ημών.
Παρακαλώ να μας έχετε σεις και οι περί υμάς Καρακαλληνοί πατέρες πάντοτε στην προσευχή σας, στην αγία πρόθεση, στην κατ’ ιδίαν προσευχή, στο κομποσχοίνι σας.
– Αρχιμ. Φ.Κς: Είναι η τιμή δική μου. Εχω χρέος να προσεύχομαι για σας. Σας είπα και προηγουμένως ότι είμαι ο ελάχιστος των Αγιορειτών. Αλλά, τέλος πάντων, αφού επιμένετε, ως ο έσχατος των μοναχών -που με διατηρεί η Κυρία Θεοτόκος… αγκάθι στο Περιβόλι Της- σας απευθύνω τον χαιρετισμό της αγάπης μου και την εγκάρδια ευχή να στηρίζει ο Θεός εσάς και την εκλεκτήν οικογένειά σας, καθώς και τους αγαπητούς αναγνώστες σας. Να σας εμπνέει και να σας χαριτώνει, κ. Μελινέ, να είσθε πάντοτε άξιος να διακονείτε αυτό το έργο που ωφελεί πάμπολλες ψυχές «υπέρ ων Χριστός απέθανεν»!
Ευχή μας ολόψυχη είναι να δίνει ο Κύριος τη χάρη Του πλουσίως στον λαό μας.
– Μ.Μ.: Ευλογείτε, Γέροντα.
– Αρχιμ. Φ.Κς: Ο Θεός να σας ευλογεί και μαζί με σας και όλους τους ανθρώπους. Αμήν.
– Μ.Μ.: Ο άγιος καθηγούμενος, αγαπητές και αγαπητοί μου φιλαγιορείτες αναγνώστες της «δ», μας έχει μιλήσει σε άλλην ευκαιρία για τις τρεις «γεννήσεις» του ανθρώπου. Αλατι ηρτυμένος ο λόγος του σεπτού Αγιορείτου. Καθώς κατακλείουμε την ιεράν επικοινωνία μας με την πανοσιολογιότητά του, λίγες σκέψεις θα τολμήσουμε να καταθέσουμε, ευθυγραμμιζόμενοι με τις θέσεις του Γέροντος Φιλοθέου.
Ο άγιος Ιερώνυμος εκφράζει τη γνώμη ότι ο μοναχικός βίος έχει την ίδια καθαρτική ιδιότητα που έχει το Βάπτισμα. Ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός διδάσκει ότι το πέμπτο κατά σειράν βάπτισμα είναι το βάπτισμα των δακρύων -της μετανοίας- του μοναχού. Το βάπτισμα αυτό το τοποθετεί μετά το τέταρτον είδος, εκείνο του μαρτυρίου και του αίματος. Η μετάνοια στον μοναχικόν βίον ονομάζεται «ανάκλησις βαπτίσματος» και «συνθήκη προς Θεόν δευτέρου βίου», η οποία -όπως και το Βάπτισμα- καθαρίζει και πάλι την ψυχή του μοναχού. Τα ευκατάνυκτα δάκρυα της μετανοίας του αποτελούν -σύμφωνα με τον άγιον Ισίδωρο τον Πηλουσιώτη- το «δεύτερον λουτρόν και την εκουσίαν κολυμβήθραν» μέσα στην οποία καθαρίζεται από τα στίγματα της αμαρτίας η συνείδησή του. Ολοκληρώνουμε τη σχετική αναφορά μας στους Πατέρας της Εκκλησίας μας με τους αγίους Διονύσιον Αρεοπαγίτην και Θεόδωρον Στουδίτην, οι οποίοι διεκήρυξαν ότι και η προσέλευση στον μοναχισμό θεωρείται μυστήριο!
Συσταυρούται, συνθάπτεται και συνανίσταται μετά του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού ο μοναχός! Η πολιτεία του είναι ο Σταυρός και η Ανάστασις… Η σταύρωσή του -με άλλα λόγια- θα ήτο μάταιη, αν δεν επραγματοποιείτο διά της συμμετοχής στον Σταυρό του Χριστού, εν προκειμένω διά της Θείας Λειτουργίας.
Ολόκληρη η ζωή των μοναχών είναι πορεία ανηφορική. Γι’ αυτό και ονομάζονται ασκηταί και αθληταί, αγωνισταί της ευσεβείας, στρατιώται της βασιλείας του Θεού. Η κάθε μέρα και -κυρίως- η κάθε νύκτα τους είναι χρόνος πάλης. Το μοναστήρι, το ασκητήριο, η καλύβη είναι παλαίστρα, σκάμμα αγώνων. Με την άσκηση και τη βία, με την εγκράτεια και τη νηστεία αγωνίζονται νυχθημερόν να κατακτήσουν τον Χριστό και τη βασιλεία Του! Οι ίδιοι εκφράζουν το πλήρωμα της εν Χριστώ ζωής. Η βιοτή των είναι τύπος ελευθέρας, υπευθύνου, ενσυνειδήτου, ηρωικής, αγωνιστικής, ωρίμου, γνησίας, χαρισματικής και προφητικής ζωής. Βιώνουν το γνήσιο, το ουσιώδες. Μοχθούν για την κατά Θεόν τελείωσιν. Αναπνέουν το οξυγόνο της χάριτος μέσα στην Τριαδικήν ατμόσφαιραν, ευλογημένοι υπό του Πατρός, διά Χριστού εν Αγίω Πνεύματι. Γι’ αυτό και η καθαρότητα της διανοίας των μοναχών θεωρείται και είναι ιδιαιτέρα δωρεά στον μοναχισμό. Η καθαρότητα αυτή επιτυγχάνεται διά της υπακοής, που είναι η βάση της μοναχικής ζωής. Χωρίς την υπακοή δεν υπάρχει μοναχισμός. Ο «παρήκοος» δεν είναι μοναχός. Η υπακοή θεμελιώνει τον μοναχισμό και συνθέτει και τις άλλες δύο βασικές υποσχέσεις του μοναχού. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος υπογραμμίζει: «Μήτηρ της καθαρότητος η ησυχία, μετά της υπακοής. Η απάθεια του σώματος -συχνά αποκτηθείσα εις την ησυχίαν- όταν έρχεται εις επικοινωνίαν με τον κόσμον, δεν μένει ασάλευτη. Αντιθέτως, η εκ της υπακοής γεννηθείσα είναι εις όλας τας περιστάσεις συνετή και ακλόνητος».
Ζώντας την παρουσία της θείας αληθείας, ο μοναχός πείθεται βαθιά για την ατέλεια, για την ευτέλεια του λογικού του. Αυτό -όπως είν’ ευνόητο- είναι σημαντικότατο για την πείρα του. Δυσπιστώντας στην όποια γνώση κι εμπειρία του, ελευθερώνεται από τον καταπιεστικόν εφιάλτη των πολυποίκιλων παθών και συμπλεγμάτων, μέσα στον οποίο ζει -συχνά δίχως να το αντιλαμβάνεται- ολόκληρος ο κόσμος.
Θα ολοκληρώσουμε το… τόλμημά μας παραθέτοντας αυτολεξεί τις δυναμικές-δυναμιτιστικές σκέψεις του αγίου Θεοδώρου του Ασκητού:
«Ούτος ο πρώτος αγών υπάρχει, μειώσαι τα πάθη και κατά κράτος νικήσαι. Δεύτερος δε άθλος το κτήσασθαι τας αρετάς και μη κενήν, μηδέ άκαρπον την ψυχήν ημών εάσαι. Τρίτος δε δίαυλος πνευματικής πορείας, το νηφαλίως φυλάττειν τους καρπούς των αρετών ημών και πόνων. Ουκ εργάζεσθαι μόνον εμπόνως, αλλά και φυλάττειν αγρύπνως προστετάγμεθα».
Μανώλης Μελινός
Θεολόγος – συγγραφέας, διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου
Μ.Η.Τ. 232120