Ηρθαν στον κόσμο μέσα από τις σελίδες της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου. Συγγραφείς και κινηματογραφιστές στις αρχές του 20ού αιώνα διερευνούσαν τις ελπίδες και τους φόβους σχετικά με την τεχνολογία. Από το «Metropolis» του Φριτζ Λανγκ έως το το «I, Robot» του Ισαάκ Ασίμοφ αλλά και το «WALL-E» και το «Terminator», ταινίες που προβλήθηκαν σε αμέτρητες επαναλήψεις πέτυχαν θαυμάσια το έργο τους. Από τότε όμως που μετακόμισαν από τις σελίδες των βιβλίων και τη μεγάλη οθόνη στην πραγματική ζωή, τα ρομπότ ήταν μάλλον μια απογοήτευση. Κάνουν κάποια πράγματα που οι άνθρωποι δεν μπορούν να κάνουν, όπως η εξερεύνηση του πλανήτη Αρη , και μια σειρά από πράγματα που οι άνθρωποι δεν πολυθέλουν να κάνουν, όπως η αντιμετώπιση των εκρηκτικών μηχανισμών ή το σκούπισμα των πατωμάτων με ηλεκτρική σκούπα (υπάρχουν περίπου 10.000.000 ηλεκτρικές σκούπες-ρομπότ που περιπλανώνται στα χαλιά του κόσμου). Εως εκεί όμως… Μέχρι σήμερα τα ρομπότ δεν έχουν καταφέρει να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο. Αυτό όμως φαίνεται να αλλάζει. Ο «Εconomist», σε ένα 14σέλιδο αφιέρωμα με τίτλο «Rise of the Robots», δίνει τη νέα οπτική της ρομποτικής. Τι συμβαίνει σήμερα στον τομέα της ρομποτικής τεχνολογίας, τι περιμένουμε, τι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια; Ο δημοσιογράφος του «Economist» Ολιβερ Μόρτον ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και συνέλεγε επί μήνες πληροφορίες.
Η ανάπτυξη της δύναμης των τσιπ, οι ψηφιακοί αισθητήρες και οι ευρωζωνικές επικοινωνίες βελτιώνουν τα ρομπότ, όπως ακριβώς βελτιώνουν όλα τα άλλα προϊόντα. Αλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο είναι οι εξής: Ο ένας είναι ότι η ρομποτική R & Α γίνεται όλο και πιο εύκολη. Νέα κοινά πρότυπα κάνουν καλές ιδέες εύκολα φορητές από τη μία πλατφόρμα στην άλλη. Πριν από 10 χρόνια ένα ρομπότ σαν το Baxter της Rethink Robotics με δύο χέρια θα ήταν αδιανόητο. Σήμερα μπορεί να το αγοράσει κανείς αντί 25.000 δολαρίων.
Ενας δεύτερος παράγοντας είναι η επένδυση. Η μεγαλύτερη είδηση για τη ρομποτική το 2013 ήταν ότι η Google αγόρασε οκτώ πολλά υποσχόμενες εταιρίες ρομποτικής. Η μία είναι εταιρία του Αντι Ρούμπιν, του ανθρώπου πίσω από το λειτουργικό Android, με πρόσβαση στο cloud computing και στην τεχνητή νοημοσύνη. Το πρόγραμμα ρομποτικής της Google υπόσχεται κάτι εντυπωσιακό, αν και κανείς έξω από την εταιρία δεν γνωρίζει μέχρι στιγμής τι μπορεί να είναι αυτό. Ομως και η Amazon στοιχηματίσει στα ρομπότ στον τομέα αυτοματισμών στις αποθήκες της, αλλά και στις παραδόσεις με ρομπότ. Στη Νότια Κορέα αλλά και σε άλλες περιοχές του κόσμου, εταιρίες εφαρμόζουν τη ρομποτική τεχνολογία σε νέα πεδία, όπως στον κατασκευαστικό τομέα.
Ο τρίτος παράγοντας είναι η φαντασία. Τα τελευταία χρόνια οι έξυπνες εταιρίες αναζήτησαν και βρήκαν τρόπους ώστε να κάνουν τα ρομπότ να δουλεύουν ακόμα και σε κινηματογραφικές ταινίες. Για παράδειγμα, το «Gravit»y δεν θα μπορούσε να γυριστεί χωρίς ρομπότ που κινούν τις κάμερες και τα φώτα. Ρομπότ εργάζονται ακόμη και στις εγκαταστάσεις πάνελ σε φωτοβολταϊκές μονάδες. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι στο μέλλον θα συλλάβουν τη σημασία της ρομποτικής και το πόσο πολλά μπορούν να προσφέρουν τα ρομπότ με τις δυνατότητες που τους δίνει η γρήγορη αντίδραση ή η υψηλή ακρίβεια, στοιχεία που μπορούν να μετατραπούν σε μια ιδιαίτερα επικερδή επιχείρηση. Εναέρια ρομπότ, ρομπότ που θα βοηθήσουν τους αγρότες στις καλλιέργειές τους, ρομπότ που θα δώσουν σε πολίτες, δημοσιογράφους και εκφωνητές νέα οπτική στα γεγονότα. Ρομπότ που θα παρακολουθούν την κυκλοφορία στους δρόμους, που θα κατασβήνουν τις πυρκαγιές, που θα αναλαμβάνουν την επισκευή υποδομών. Ρομπότ που θα σκουπίζουν, θα κάνουν όλες τις οικιακές δουλειές, θα φροντίζουν αρρώστους, αλλά θα κάνουν και παρέα στη γιαγιά ή τον παππού. Ρομπότ που θα κάνουν συντροφιά ακόμα και σε μικρά παιδιά.
Ως καταναλωτές και πολίτες, οι άνθρωποι θα ωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από την άνοδο των ρομπότ. Είναι λιγότερο σαφές εάν θα ωφεληθούν και οι εργαζόμενοι. Δεν αποκλείεται κάποια στιγμή η ανθρώπινη εργασία να είναι περιττή.
Θα μπορούν να μιμηθούν ζωντανούς οργανισμούς
Τα ρομπότ της Aetheon, που αναλαμβάνουν τους νοσοκομειακούς κάδους και τα απορρίμματα, όταν χρειάζεται, είναι έτοιμα να πάρουν ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς των εργαζομένων. Τα ρομπότ αποθήκης της Kiva έχουν καταστήσει ευκολότερη για την Amazon την αποστολή περισσότερων δεμάτων, με λιγότερα εργατικά χέρια. Τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς θα αντικαταστήσουν τα εκατομμύρια ανθρώπων που απασχολούνται σήμερα πίσω από το τιμόνι. Εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χαθούν, όπως χάθηκαν στον τομέα της καλλιέργειας. Σκεφτείτε:Τους περασμένους αιώνες η γεωργία προσέφερε σχεδόν όλες τις θέσεις εργασίας. Σήμερα,μόλιςτο 2%. Στη σημερινή αγορά της μεταποίησης και των υπηρεσιών πολλοί εργαζόμενοι μπορεί να αντικατασταθούν από τα ρομπότ. Τον Νοέμβριο του 2013 το αφεντικό της Amazon Τζεφ Μπέζος ανακοίνωσε ότι θα χρησιμοποιήσει ρομπότ στις παραδόσεις. Μέχρι στιγμής τα έχει χρησιμοποιήσει μόνο στις αποθήκες.
Τα ρομπότ SCHAFT προσπαθούν να μιμηθούν ζωντανούς οργανισμούς. Η DAPRA είναι η ερευνητική υπηρεσία του Πενταγώνου, η οποία διοργανώνει διαγωνισμούς με έπαθλο πάνω από 1.000.000 δολάρια. Το ρομπότ της ιαπωνικής Schaft κατέλαβε την πρώτη θέση στα DAPRA Robotics Challenge το 2013, πετυχαίνοντας την υψηλότερη βαθμολογία σε μία σειρά δοκιμών για την ευκινησία, την αντίληψη και τη δυνατότητα αυτόνομης λειτουργίας των διαγωνιζομένων. Τη δεύτερη θέση κατέλαβε το ρομπότ της IHMC Robotics και την τρίτη η ομάδα Tartan Rescue του Carnegie Mellon University. Οι δοκιμές του Robotics Challenge γίνονται κάθε χρόνο στο Homestead Miami Speedway, στη Φλόριντα. Τα διαγωνιζόμενα ρομπότ πέρασαν από οκτώ δοκιμασίες, που περιλάμβαναν την οδήγηση ενός αυτοκινήτου, την κίνηση σε ανώμαλο έδαφος, την απομάκρυνση όγκων συντριμμιών, το σκαρφάλωμα μιας σκάλας, το άνοιγμα πορτών, τη χρήση εργαλείων και άλλα. Οι μηχανικοί που δημιούργησαν το SCHAFT ξεκίνησαν την εταιρία τους όχι γιατί πίστευαν ότι θα γίνουν πλούσιοι, αλλά γιατί τους γοήτευε η ιδέα. Αυτή η γοητεία έχει δημιουργήσει ρομπότ διαφορετικών μεγεθών και σχημάτων, που μιμούνται σχεδόν τα πάντα.
Με τεχνητή νοημοσύνη που θα αναπτύσσεται όπως στα μικρά παιδιά
Οι ερευνητές εργάζονται πάνω στη δημιουργία σκεπτόμενων ρομπότ, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να εξελίξουν τις μαθησιακές δυνατότητές τους μέσω της συντροφιάς με ανθρώπους – όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα μικρά παιδιά. Το ρομπότ iCub εξερευνά τον κόσμο, δοκιμάζει νέα πράγματα και γίνεται πιο έξυπνο παίζοντας. Για παράδειγμα, μπορεί να δει μια μπάλα και να πάει προς το μέρος της, να την πιάσει, να την αγγίξει για να δει πώς είναι, να τη βάλει πάνω από μια άλλη μπάλα και να δει τι θα συμβεί. Η αρχή αυτή ονομάζεται «σωματική σκέψη» και βασίζεται στην ιδέα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι εξαρτημένος από πληροφορίες προερχόμενες από όλους τους μυς και όλες τις αισθήσεις, προκειμένου να εξελίσσεται και να μαθαίνει νέα πράγματα.
Ομως, τα ρομπότ δεν θα είναι μόνο κίνηση και άψυχο περιβάλλον. Θα κατοικούν μαζί με τους ιδιοκτήτες τους. Κάποια ρομπότ θα προσφέρουν ακόμα και συντροφιά. Ενα ιαπωνικό ρομπότ, που μοιάζει με μωρό φώκιας, ανταποκρίνεται φιλικά στα χάδια, διακρίνει τις φωνές και φαίνεται να βοηθά τους ηλικιωμένους ασθενείς με άνοια. Ηδη τα Paro χρησιμοποιούνται για συντροφιά σε ηλικιωμένους, ενώ στην τελική ευθεία βρίσκονται οι έρευνες για τα οικιακά ρομπότ που θα φροντίζουν τους ηλικιωμένους που μένουν μόνοι τους.
Ο KIRO-M5 είναι ένα αυτοκινούμενο ρομπότ που κατασκευάζεται και αναπτύσσεται από επιστήμονες στη Νότιο Κορέα για ιατρικούς σκοπούς και συγκεκριμένα για να βοηθάει υπέργηρους και ηλικιωμένους με προβλήματα κίνησης. Το KIRO-M5 έχει ύψος ένα μέτρο, βάρος 80 κιλά και ενημερώνει τον ασθενή που «φυλάει» ή και την νοσοκόμα του για την ώρα που πρέπει να πάρει τη φαρμακευτική αγωγή, να κάνει τις καθημερινές ασκήσεις του ή να τον βοηθήσει να περπατήσει προσφέροντάς του στήριξη.
Στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό ταξίδεψε και ο Kirobo, ρομπότ συντροφιάς για τους αστροναύτες. Το ρομπότ-αστροναύτης ήταν το ρομπότ συντροφιάς του Κοΐτσι Ουακάτα, του πρώτου επικεφαλής του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού.
Βρετανοί επιστήμονες κατασκεύασαν τον Erwin προκειμένου να κατανοήσουν και να αναπτύξουν καλύτερες και πιο ρεαλιστικές σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους και «ρομπότ συντροφιάς».
Οι ανίκητοι στρατοί από ατσάλι και η συζήτηση για τα παράσημα σε πιλότους των μη επανδρωμένων
Υπάρχουν όμως και πιο σκληρά ρομπότ. Αυτά του πολέμου. Οσο πιο ορατά είναι τα ρομπότ τόσο καλύτερα μπορούν να βοηθήσουν να απαντηθούν ερωτήματα όπως τα πρώτα που έθεσε η μυθοπλασία: Είναι απαραίτητο να δίνονται οι πόλεμοι από ανθρώπους που μπορούν να νιώσουν οίκτο ή ποιος μπορεί να είναι τόσο σκληρός που να ξεπερνά την φαντασία; Ηδη στην Αμερική συζητείται εάν οι πιλότοι ρομπότ πρέπει να παρασημοφορούνται… Τα ρομπότ μπορούν να αντικαταστήσουν τον στρατό; Είναι ένα από τα βασικά ερωτήματα. Οι πόλεμοι της Αμερικής στις αρχές του 21ου αιώνα θα μείνουν στην ιστορία για πολλούς λόγους. Οταν όμως πρόκειται για την τεχνολογία, αυτό που θα θυμόμαστε είναι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Το 2003, όταν ξεκίνησε η εισβολή στο Ιράκ, ήταν κάποιες εκατοντάδες. Οταν οι Αμερικανοί αποχώρησαν από το Ιράκ, ήταν σχεδόν 10.000. Εξυπηρέτησαν πολλούς σκοπούς. Πάνω από όλα την παροχή πληροφοριών και την προστασία του ίδιου του στρατού. Σήμερα οι στρατιωτικοί «βλέπουν» μέλλον στη χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών αλλά και των ρομπότ στις χερσαίες αλλά και στις θαλάσσιες επιχειρήσεις.
Κάποιοι πιστεύουν ότι ενώ αυτό θα ελαχιστοποιήσει τις ανθρώπινες απώλειες μεταξύ των στρατιωτών, θα προκαλέσει πολλά περισσότερα θύματα στις επιχειρήσεις σε ό,τι αφορά τους στόχους.
Το σημαντικότερο όμως από αυτά που έπρεπε να μας προβληματίζουν είναι ο αντίκτυπος που θα έχει η «άνοδος των ρομπότ» στους μισθούς και στην απασχόληση κατά τις επόμενες δεκαετίες. Για ορισμένες χώρες, αυτή η μακροπρόθεσμη προοπτική θα πρέπει να είναι πολύ κοντά. Τι θα κάνουν λοιπόν οι άνθρωποι, εάν οι μηχανές μπορούν να κάνουν όλη (ή την περισσότερη) τη δουλειά τους; Πρόσφατα, η αυτοματοποίηση στον τομέα της μεταποίησης έχει επεκταθεί ακόμη και σε περιοχές όπου η εργασία ήταν σχετικά φτηνή. Το 2011, οι κινεζικές εταιρίες δαπάνησαν 8 δισ. γεν (1,3 δισ. δολάρια) για βιομηχανικά ρομπότ. Η Foxconn, που φτιάχνει iPads για την Apple, ελπίζει να λειτουργήσει το πρώτο πλήρως αυτοματοποιημένο εργοστάσιό της κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα 5-10 χρόνια. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, σε «μία με δύο δεκαετίες, σχεδόν οι μισές δουλειές στις ΗΠΑ θα έχουν αυτοματοποιηθεί». Το ερώτημα που προκύπτει είναι το εξής: Ποιες είναι αυτές οι «μισές»; Τα ρομποτικά χέρια είναι σίγουρα πιο δυνατά και πιο ακούραστα από τους εργάτες στη γραμμή παραγωγής και συναρμολόγησης ενός εργοστασίου. Τα τελευταία περίπου 30 χρόνια, όμως, τα διάφορα λογισμικά που έχουν αναπτυχθεί χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας είχαν ως αποτέλεσμα τα ρομπότ και τα μηχανήματα να ξεπεράσουν και να παρακάμψουν έναν συγκεκριμένο τομέα απασχόλησης:
Εκείνον στον οποίο απασχολούνται εργαζόμενοι μεσαίων δεξιοτήτων, με μέσο μισθό, κυρίως στον μεταποιητικό ή στον διοικητικό τομέα, σε κάποιο γραφείο ή υπηρεσία. «Οι περισσότερες, εναπομείνασες θέσεις εργασίας στα εργοστάσια είναι πολύ πιθανό να εξαφανιστούν τις επόμενες δεκαετίες» γράφουν στη μελέτη τους. Κινδυνεύουν ακόμη οι ταμίες, οι υπάλληλοι στα γκισέ των τραπεζών, οι βιβλιοθηκάριοι, οι τηλεπωλητές κ.λπ. Στην άλλη πλευρά, των επαγγελμάτων που δεν φαίνεται ότι κινδυνεύουν και τόσο από την αυτοματοποίηση, βρίσκονται οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας (γιατροί διάφορων ειδικοτήτων, νοσηλευτές, θεραπευτές κ.ά.), οι πυροσβέστες και όσοι εντάσσονται στην πολιτική προστασία, καθώς επίσης και όσοι κατέχουν διευθυντικές θέσεις σε διάφορες υπηρεσίες.
Οι άνθρωποι, οι εταιρίες και οι κυβερνήσεις βρίσκουν ακόμη δύσκολο να συζητήσουν αφηρημένα για την εξέλιξη των ρομπότ, ακόμη κι αν πιστεύουν βαθιά ότι αυτή η νέα πραγματικότητα αφορά όλο τον κόσμο και δεν ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Τα ρομπότ βρίσκονται σε μια νέα πορεία κι αυτό κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Εάν θα γίνουν αρωγοί του ανθρώπου ή εάν θα τον απειλήσουν εξαρτάται από το πώς θα χρησιμοποιηθούν. Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για ένα ανθρώπινο δημιούργημα.
Στέλλα Θεοδώρου
Μ.Η.Τ. 232120