Υπήρξε, μέχρι και τη δημιουργία του ξενοδοχείου «Hilton» και του Πύργου Αθηνών τη δεκαετία του ’60, το υψηλότερο κτίριο της Ελλάδας, ενώ για πολλούς αιώνες κατείχε το παγκόσμιο ρεκόρ για το μεγαλύτερο άνοιγμα στέγης, που έφτανε τα 50 μέτρα!
Το επιβλητικό Ηρώδειο, το ρωμαϊκό ωδείο που χτίστηκε με δαπάνες του περιώνυμου Αθηναίου ρήτορα Τιβέριου Κλαύδιου Αττικού Ηρώδη προς τιμήν της γυναίκας του Ρήγιλλας, «πρωταγωνιστεί» στο νέο λεύκωμα του καθηγητή αρχιτεκτονικής δρ Μανόλη Κορρέ, που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από τις εκδόσεις Μέλισσα. Μάλιστα, στις 12 Οκτωβρίου το βιβλίο, το οποίο εστιάζει με λεπτομερή τρόπο στην κατασκευή της στέγης του Ηρωδείου (κι όμως, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, διέθετε στέγη), θα παρουσιαστεί από τον ίδιο τον συγγραφέα του στο… φυσικό περιβάλλον του, κάτω δηλαδή από τη σκιά της Ακρόπολης.
Το λεύκωμα με τίτλο «Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις», που απευθύνεται στους λάτρεις της αρχιτεκτονικής, είναι χωρισμένο σε τρία μέρη: στο μέρος Α΄ επιχειρείται μια εξιστόρηση γύρω από τον τρόπο κατασκευής του μνημείου εν έτει 160 μ.Χ, στο μέρος Β΄ περιγράφονται χρήσιμες πληροφορίες που αφορούν τις τεχνικές λεπτομέρειές του, ενώ στο τρίτο και τελευταίο εξετάζονται γνωστά ιστορικά έργα που εμφανίζουν κατασκευαστικές ομοιότητες με εκείνες του Ηρωδείου. Οπως δηλαδή η γέφυρα του Τραΐανού στον Δούναβη, αλλά και η στέγη της αίθουσας ιππασίας της Μόσχας. Ακόμη, στην πολυτελή έκδοση περιλαμβάνονται τρία παραρτήματα. Το μεν πρώτο είναι αφιερωμένο στη Στοά του Ευμένους (που βρίσκεται στη νότια πλευρά της Ακρόπολης) και το δεύτερο περιλαμβάνει την προ 155 ετών έκθεση των ευρημάτων του Ηρωδείου από τον καθηγητή αρχαιολογίας Κυριάκο Πιττάκη. Το τρίτο παρουσιάζει την ιστορία και την μορφή της αρχαίας μουσικής από την αρχιτέκτονα και καθηγήτρια κ. Σύλβια Κουτρούλη.
Οπως αναφέρει ο γράφων του βιβλίου, ο καθηγητής και υπεύθυνος του έργου των αναστηλώσεων του Παρθενώνα για το διάστημα από το 1984 έως και το 1999 Μανόλης Κορρές, το Ηρώδειο χτίστηκε το διάστημα μεταξύ του 160-169 μ.Χ.
Αρχιτεκτονικό θαύμα της εποχής του, αλλά και ένα από τα ωραιότερα υπαίθρια θέατρα του πλανήτη μέχρι και σήμερα -πρόσφατα μάλιστα γνωστή καναδική εφημερίδα το συμπεριέλαβε στη λίστα με τα ωραιότερα μνημεία ανά την υφήλιο-, το Ηρώδειο φιλοξενούσε κατά κύριο λόγο μουσικές εκδηλώσεις.
Το επιβλητικό αυτό μνημείο, που συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά ενός ρωμαϊκού ωδείου -το όνομα του αρχιτέκτονα που το κατασκεύασε παραμένει άγνωστο-, το 267 μ.Χ δέχτηκε μια μεγάλη και καταστροφική επίθεση από την πολεμοχαρή βόρεια φυλή των Ερούλων. Εκείνη τη χρονιά καταστράφηκαν πολλά δημόσια κτίρια της Αθήνας. Το μνημείο υπέστη σημαντικές αλλαγές και την περίοδο του Μεσαίωνα μέχρι και την Τουρκοκρατία, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό!
Και αυτό αφού κατά τη διάρκεια διάφορων επιδρομών οι Αθηναίοι ταμπουρώνονταν στο εσωτερικό του!
Επειτα από μια μεγάλη περίοδο «σιωπής» το Ηρώδειο μπήκε σε τροχιά επαναλειτουργίας χάρη στις ανασκαφές του 1844, υπό τον έγκριτο καθηγητή και διευθυντή της Αρχαιολογικής Εταιρείας Κυριάκο Πιττάκη. Η δική του δουλειά τόσο στο Ηρώδειο όσο και στις υπώρειες της Ακρόπολης τον κατατάσσουν στους σημαντικότερες αρχαιολόγους της χώρας μας. Σε εκείνον χρωστάμε και την ίδρυση ενός μουσείου για την Ακρόπολη.
Οι μαρτυρίες του Πιττάκη για την ανασκαφή
Στο τέλος του λευκώματος παρουσιάζονται αυτούσιες οι μαρτυρίες του Πιττάκη για την περίοδο των ανασκαφών του στο Ηρώδειο αλλά και σπάνια στοιχεία που αποκαλύπτουν πληροφορίες για τη θλιβερή κατάσταση στην οποία βρήκαν οι αρχαιολόγοι το μνημείο στα μέσα του 19ου αιώνα.
«Τη 21η Ιανουαρίου 1857 ήρξατο η εκκένωσις του θεάτρου όσον ενέστι ταχέως και δραστηρίως, ημέρα τη ημέρα προέβαινον αι ανακαλύψεις, αι ως εν δέλτω γραπταί εν τοις ερειπίοις εμαρτύρουν τω θεατή την δυστυχή και τεθλιμένην κατάστασιν των ανθρώπων, των χρόνων εκείνων, οίτινες υπό της τρομερής ανάγκης εβιάζοντο να ζώσιν εν τοις σπηλαίοις και μεταστρέφωσι και τα αριστοτεχνήματα αυτά της αρχαιότητας εις προφυλακτικά δι’ αυτούς μέρη» αναφέρεται χαρακτηριστικά στην «Αρχαιολογική εφημερίδα» του 1958, προσφέροντας στον αναγνώστη μια πλήρη εικόνα, ολότελα διαφορετική από αυτήν που έχουμε σήμερα για το μνημείο.
Οι αποδείξεις για την πλήρη στέγασή του
«Ανέθηκε δε Ηρώδης και το επί Ρηγίλλης θέατρον, κέδρου ξυνθείς τον όροφο, η δε ύλη και εν αγαλματοποιίαις σπουδαία» γράφει ο Φιλόστρατος στο έργο του «Βίοι σοφιστών Β» ,αποκαλύπτοντας με τη μαρτυρία του ότι πράγματι το μνημειακών αυτών διαστάσεων έργο διέθετε στέγη, παρά τις αντιρρήσεις και τις διχογνωμίες που έχουν εκφραστεί ανά τους αιώνες από μέλη της επιστημονικής κοινότητας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή αρχιτεκτονικής κ. Μανόλη Κορρέ, ο οποίος έχει μελετήσει ενδελεχώς το ζήτημα της πλήρους στέγασης, υπάρχουν πολλές ισχυρές αρχαιολογικές και τεχνικές ενδείξεις που συνηγορούν στην πεποίθηση ότι το Ηρώδειο ήταν καλυμμένο εξ ολοκλήρου από μια γιγαντιαία οροφή.
Οπως το γεγονός ότι οι τοίχοι του διέθεταν μεγάλο και εξαιρετικό πάχος που ξεπερνά εκείνο των αντίστοιχων τοίχων και μάλιστα σε μεγαλύτερα θέατρα. «Καθώς όμως για ένα τέτοιο πάχος δεν συντρέχει κανένας λόγος σχετικός με την αντοχή του εδάφους ή του δομικού υλικού, η οποία στην περίπτωση του Ηρωδείου είναι άριστη, το αίτιο του πρέπει να αναζητηθεί σε δυνάμεις πολύ πέραν του ιδίου βάρους, δηλαδή στα τεράστια φορτία μιας στέγης ανάλογης προς το μέγεθος του χώρου» υποστηρίζει ο κ. Κορρές.
Την ύπαρξη οροφής επιβεβαιώνουν ακόμη ο μεγάλος αριθμός των παραθύρων, αλλά και το παχύ στρώμα της στάχτης που βρέθηκε κατά τις ανασκαφές στο οποίο οι επιστήμονες εντόπισαν κεραμίδια αλλά και ογκώδη καρβουνιασμένα ξύλα. Εν ολίγοις, αυτό ήταν το αποτέλεσμα της επέλασης της βαρβαρικής φυλής των Ερούλων, αφού τότε υπολογίζεται ότι καταστράφηκε ολοσχερώς η στέγη του οικοδομήματος.
Τι άλλες πληροφορίες έχουμε όμως συλλέξει σχετικά με τη στέγη του Ηρωδείου;
Κατά τον Παυσανία, για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκε ξύλο κέδρου, ενώ δεν αποκλείεται σε κάποια μέρη αυτής να… επιστρατεύθηκαν και άλλα είδη ξύλων. Σύμφωνα πάντα με τους επιστημονικούς υπολογισμούς, για την ολοκλήρωσή της θα πρέπει να χρησιμοποιήθηκαν κοντά στα 3.000 δέντρα, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι, προτού τοποθετηθούν, θα έπρεπε να είχαν υποστεί και την ανάλογη ξήρανση, υπό φυσικές συνθήκες. Οσο θεαματικό και περίπλοκο ήταν το έργο της κατασκευής της στέγης -υποστηρίζεται ότι για τη δημιουργία της χρησιμοποιήθηκαν αρχαίες τεχνικές οδοποιίας- τόσο δύσκολες ήταν και οι εργασίες της στερέωσής της. Μάλιστα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, στο σημείο θα έπρεπε να υπάρχουν εγκατεστημένοι και κάποιοι γερανοί για μετακινήσεις, αλλά και διάφορα ανυψωτικά μέσα και εργάτες. Ενα μικρό εργοτάξιο με λίγα λόγια…
Info: Το λεύκωμα του Μανόλη Κορρέ με τίτλο «Η στέγη του Ηρωδείου και άλλες γιγάντιες γεφυρώσεις», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα, θα παρουσιαστεί στο Ηρώδειο, στις 12 Οκτωβρίου.
Μ.Η.Τ. 232120