Τα βασικότερα σημεία της ιστορικής ομιλίας του Προκόπη Παυλόπουλου κατά την τελετή αναγόρευσής του ως επιτίμου διδάκτορος στα Ιεροσόλυμα! Πώς ο κανόνας δικαίου, η έννομη τάξη και οι θεσμοί μπορούν να πάρουν τη μορφή ενός «Θησέα»!
Η ομιλία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου κατά την τελετή αναγόρευσής του ως επιτίμου διδάκτορος Δικαίου στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο Ιεροσολύμων είναι η πιο εμπεριστατωμένη και εμπνευσμένη κριτική στον Μινώταυρο του νεοφιλελευθερισμού που κατατρώγει τα σωθικά της ανθρωπότητας. Ταυτόχρονα, ο κ. Παυλόπουλος προτείνει και λύσεις γι’ αυτό το φοβερό πρόβλημα. Ακολουθούν μερικά από τα βασικότερα σημεία αυτής της ιστορικής σημασίας ομιλίας.
«Ολο αυτό το οικονομικοθεσμικό τοπίο, μέσα στο οποίο το άκρως επιθετικό οικονομικό στοιχείο νεοφιλελεύθερης έμπνευσης και κοπής κυριαρχεί επί του θεσμικού, ανατρέποντας κάθε ισορροπία μεταξύ κοινωνικοοικονομικής υποδομής και κανονιστικού εποικοδομήματος, παραπέμπει σε συμβολισμούς που δεν απέχουν -φυσικά τηρουμένων των αναλογιών- πολύ από τις ρίζες του μύθου γύρω από τον Λαβύρινθο, τον Μινώταυρο και τον Θησέα: Ολοένα και περισσότερο η οικονομία, κατά τη φρενήρη παγκοσμιοποίησή της και τις αναρίθμητες “σκοτεινές” ατραπούς που δημιουργεί αενάως το σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα, θυμίζει τον μυθικό Λαβύρινθο. Ιδίως, μάλιστα, με την έννοια ότι η είσοδος είναι ορατή, αλλά η έξοδος μακρινή, δαιδαλώδης και τελικώς αδιευκρίνιστη.
Αυτός ο οικονομικός “Λαβύρινθος” έχει τον δικό του “Μινώταυρο”, ως αρχιτέκτονα αλλά και ως αμείλικτο φύλακα της εφιαλτικής χαοτικότητάς του. Πρόκειται για το “γνήσιο τέκνο” της νεοφιλελεύθερης οικονομικής αντίληψης, ήτοι για τις βουλιμικές “αγορές”, που γίνονται πολύ περισσότερο επικίνδυνες όταν δρουν υπό καθεστώς απειλής της υπόστασής τους.
Οι αγορές
Οπως ακριβώς συμβαίνει σήμερα, όταν δηλαδή οι “αγορές” ενεργούν υπό το κράτος του πανικού κατάρρευσης του οικοδομήματος που, “ακάθεκτες”, δημιούργησαν. Σ’ αυτόν τον “Λαβύρινθο” κι απέναντι σ’ αυτόν τον “Μινώταυρο” ο κανόνας δικαίου, η έννομη τάξη και οι θεσμοί παίρνουν τη μορφή ενός άλλου “Θησέα”.
Ο οποίος, με “ασπίδα” την παραδοσιακή του δημοκρατική νομιμοποίηση και “δόρυ” την πλήρη αίσθηση της θεσμικής του αποστολής, οφείλει ν’ αγωνισθεί για να εντοπίσει τον “Μινώταυρο” και να τον εξοντώσει. “Μίτο της Αριάδνης” έχει τα ίχνη της διαχρονικής εμπέδωσης των δημοκρατικών θεσμών, από τη γέννησή τους ως την καταξίωσή τους. Βεβαίως, εφόσον θελήσει να τους υπηρετήσει με αυταπάρνηση και με την ιστορική γνώση που αποδεικνύει ότι, όταν οι δημοκρατικοί θεσμοί συνδυάσθηκαν με την συνεπή υπεράσπισή τους, πάντοτε στο τέλος κατάφεραν να σώσουν το “οχυρό” του Ανθρώπου και των δικαιωμάτων του. Το κορυφαίο, λοιπόν, διακύβευμα του άμεσου μέλλοντος συμπυκνώνεται, περίπου, όχι στο αν ο θεσμικός “Θησέας” θα τα καταφέρει. Αλλά πολύ περισσότερο στο αν ο συγκεκριμένος “ήρωας” θα θελήσει ν’ αρθεί στο ύψος των περιστάσεων.
Ο ρόλος του θεσμικού “Θησέα” μέσα στον οικονομικό “Λαβύρινθο” κι απέναντι στο νεοφιλελεύθερο “Μινώταυρο”, είναι ήδη αρκετά ευδιάκριτος. Και ως προς την ουσία του και ως προς τη σημειολογία του. […] Ο “Μινώταυρος” δεν υπακούει σε κανόνες όταν ενεργεί. Και τούτο διότι η “απορύθμιση”, αφού προηγουμένως εξουδετερώνει το ρυθμιστικό πεδίο, το οποίο οριοθετούσαν οι κρατικοί κανόνες δικαίου συνήθως δημοκρατικής καταγωγής και νομιμοποίησης, απαξιώνει ν’ ασχοληθεί με το θεσμικό κενό που δημιουργείται αναποφεύκτως. Κατά τούτο ο “Μινώταυρος” εμφανίζεται ως “νεοφιλελεύθερος princeps legibus solutus”, για να θυμηθούμε τη διατύπωση του ρωμαϊκού δημόσιου δικαίου ως προς τους πολιτειακούς άρχοντες που δρούσαν πέρα κι έξω από νομικά και νόμιμα όρια. Γι’ αυτό και η αυθαιρεσία είναι σύμφυτη με τη γέννησή του αλλά και την εντεύθεν συμπεριφορά του έναντι των στόχων και των “θυμάτων” του. […]»
Η «αυτονόμηση»
«Τα “θηριώδη” αυτά οικονομικά ένστικτα γίνονται ακόμη πιο επικίνδυνα και διαλυτικά για την έννομη τάξη και τα δικαιώματα του ανθρώπου, επειδή ο “Μινώταυρος”, εξαιτίας της ανεξέλεγκτης πλέον πορείας του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος: Πρώτον, δρα αυτονομημένος ακόμη και έναντι των “δημιουργών” του σύμφωνα με τις δομικές του ιδιομορφίες που, όπως τονίσθηκε, δεν ανέχονται προκαθορισμένους κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας του. Με την έννοια ότι: α) από τη μια πλευρά, ο “Μινώταυρος” δημιουργήθηκε μέσα στο “νεοφιλελεύθερο” περιβάλλον του χωρίς στοιχειώδεις κανόνες, έστω και οικονομικούς, ως προς την οριοθέτηση του πεδίου δράσης του. β) Και, από την άλλη πλευρά -αλλά και συνακόλουθα- έτσι “ολοκληρώνεται” η φυσιογνωμία του ως οικονομικού μορφώματος που δεν μπορεί να υπακούσει σε “άνωθεν” εντολές.
Δεύτερον, δρα, ολοένα και συχνότερα, υπό το κράτος ενός ιδιότυπου πανικού. Διότι η ίδια η σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα αποδεικνύει ότι πολλές από τις αντιδράσεις των “αγορών” πρέπει να τις αποδώσει κανείς στον αντίστοιχο πανικό τους, μπροστά στη ραγδαία αποδόμηση του νεοφιλελεύθερου οικοδομήματος πάνω στο οποίο στηρίχθηκαν και την επίσης ραγδαίως επιδεινούμενη προοπτική και των κεφαλαίων τους αλλά και της αποδοτικότητας των μεθόδων, με τις οποίες “έχτισαν” την οικονομική “αυτοκρατορία” τους. Αυτός δε ο πανικός είναι εκείνος ο οποίος, σε μεγάλο τουλάχιστον βαθμό, είναι η αιτία της, με γεωμετρική πρόοδο ενισχυόμενης, “επιθετικότητας” του “Μινώταυρου”».
Η σημαντική αποστολή της Δικαιοσύνης
Μέσα σ’ αυτόν τον οικονομικό “Λαβύρινθο” κι αντιμέτωπος με τον “νεοφιλελεύθερο Μινώταυρο”, ο θεσμικός “Θησέας” καλείται, θα ‘λεγε κανείς, υπό όρους που παραπέμπουν στην ιστορία του Δαυίδ απέναντι στον Γολιάθ, να φέρει σε πέρας τη δική του αποστολή: Την επανίδρυση ενός κανονιστικού εποικοδομήματος, το οποίο θα μπορέσει να υπερασπισθεί τον Ανθρωπο και το κοινωνικό σύνολο κυρίως διά της αποκατάστασης του κανόνα δικαίου και της έννομης τάξης στον θεσμικό τους “θρόνο”, που πρέπει επιπλέον να στηρίζεται πάνω σε δημοκρατικό βάθρο. Τελικώς δε διά της αποκατάστασης του κράτους δικαίου μ’ έμφαση στον ανθρωπιστικό πυρήνα του, το κοινωνικό κράτος δικαίου. […]
Πραγματικός θεσμικός σύμμαχος του “Θησέα” απέναντι στον “Μινώταυρο” είναι εκείνος, στον οποίο μπορεί -και πρέπει- να επενδυθούν οι βάσιμες προσδοκίες ουσιαστικής και αποτελεσματικής συμπαράστασης. Πρόκειται για τον δικαστή, μέσ’ από την οργάνωση και τη λειτουργία της Δικαιοσύνης. Ισως το συμπέρασμα αυτό να φαίνεται, prima facie, αντιφατικό, αν αναλογισθεί κανείς αφενός ότι η ευθεία δημοκρατική νομιμοποίηση του δικαστή υπολείπεται σαφώς εκείνης του νομοθέτη. Και, αφετέρου, η δικαστική εξουσία εν γένει δεν έχει ως τώρα αναπτύξει, μέσα σ’ αυτή τη “σκοτεινή” οικονομική και κοινωνική συγκυρία, μεγάλες δυνάμεις αντίστασης έναντι των διαβρωτικών επιθέσεων που υφίσταται ο κανόνας δικαίου, η έννομη τάξη και το κράτος δικαίου. Αν όμως εμβαθύνει κανείς και στην παράδοση και στα θεσμικά αποθέματα που διαθέτει η Δικαιοσύνη και με τα οποία “οπλίζεται” ο δικαστής κατά την άσκηση της δικαιοδοτικής του λειτουργίας, θ’ αντιληφθεί ότι η “αφύπνισή” της, ώστε να δώσει στον “Θησέα” το κανονιστικό “ξίφος” άμυνας κι επίθεσης κατά του “Μινώταυρου”, είναι περισσότερο πιθανή ή και αναμενόμενη σε σχέση με την προσδοκία να “ξυπνήσει” κάποτε ο νομοθέτης από τη “χειμέρια νάρκη” του στη μέση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού “παγετώνα”. Αρκεί να το θελήσει, βεβαίως, με την ώθηση της επιστήμης και της ίδιας της κοινωνίας, σε μια κοινή πορεία υπεράσπισης των δημοκρατικών θεσμών».