Το σκάνδαλο των ΧΥΤΑ και ο «γκρίζος» Λώλος!

Ρεπορτάζ
Σωτήρης Καρράς

Την πρόσφατη ιστορία με τη φάμπρικα των μελετών επιλογής Χώρων Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ) από περιφέρειες ή δήμους φέρνει στην επιφάνεια το σκάνδαλο διαχείρισης απορριμμάτων στην Κύπρο. Για τη συγκεκριμένη υπόθεση είναι ήδη κατηγορούμενοι αρκετοί κρατικοί λειτουργοί, ενώ έχουν εκδοθεί εντάλματα σύλληψης κατά του επικεφαλής του ομίλου ΕΛΛΑΚΤΩΡ (και της θυγατρικής ΗΛΕΚΤΩΡ) Λεωνίδα Μπόμπολα και του επικεφαλής της ελληνικής εταιρίας μελετών Enviroplan Θεοφάνη Λώλου.

Στελέχη της αγοράς επισημαίνουν ότι η Enviroplan, που είχε προσληφθεί από το υπουργείο Εσωτερικών της Κύπρου για να ελέγχει τις συμβάσεις που είχε υπογράψει η ΗΛΕΚΤΩΡ σε Πάφο και Λάρνακα ενώ ταυτόχρονα ήταν συνεργάτες στην Ελλάδα, συμμετείχε σε σειρά μελετών για ΧΥΤΑ στη χώρα μας. Μάλιστα, και σε αυτά τα έργα (που χρηματοδοτήθηκαν από το πρόγραμμα «Θησέας» του προηγούμενου ΕΣΠΑ) ήταν πρώτα σύμβουλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για το πού πρέπει να γίνει ένας ΧΥΤΑ και στη συνέχεια συμμετείχε και στον διαγωνισμό για τη μελέτη του ΧΥΤΑ, τον χώρο για τον οποίο είχε η ίδια επιλέξει! Και στις δύο περιπτώσεις, αρκετοί αναρωτιούνται αν το νόμιμο είναι και ηθικό.

Ευτυχώς τα έργα κατασκευής ΧΥΤΑ ανά την Ελλάδα δεν προχώρησαν, επειδή η συγκεκριμένη μέθοδος θεωρείται παρωχημένη στην Ε.Ε. από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Μπορεί τα έργα να μην έγιναν, αλλά μελέτες έγιναν πολλές…
Το 2005 αρχίζει η εφαρμογή του κάθε Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) πενταετούς ισχύος. Περιφέρειες, δήμαρχοι, Φορείς Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΦΟΣΔΑ) από το 2006 ενημερώνονται ότι μετά το 2010 αυστηρά οι ΧΥΤΑ θα μετατραπούν σε ΧΥΤΥ (Υπολείμματος), δηλαδή θα έχει προηγηθεί διαλογή στην πηγή και ακολούθως επεξεργασία, ώστε μόνο ελάχιστη ποσότητα υπολείμματος να οδηγηθεί προς ταφή. Ομως, στις περιοχές, για τη διαχείριση των απορριμμάτων των οποίων δεν είχε προβλεφθεί απολύτως τίποτε έως τότε (2005) (π.χ. Πελοπόννησος), προκλήθηκαν τεράστια προβλήματα.

Εκείνη την εποχή πολλοί δήμοι επέλεξαν να δαπανήσουν άφθονο δημόσιο χρήμα για μελέτες ΧΥΤΑ, προκειμένου να απορροφήσουν εγκαίρως διαθέσιμα για τον σκοπό χρήματα. Ολοι, όμως, γνώριζαν ότι πλησιάζοντας προς το 2010 τα συγκεκριμένα έργα και οι μελέτες δεν επρόκειτο να αδειοδοτηθούν, να υλοποιηθούν και πολύ περισσότερο να χρηματοδοτηθούν. Μοναδικός σκοπός τους, να βοηθήσουν την κρατική εξουσία να ανεβάσει τους δείκτες απορρόφησης του ΕΣΠΑ σε προγράμματα όπως ο «Θησέας».

Ο διττός ρόλος

Την ίδια περίοδο εμφανίζονται λίγες στον αριθμό μελετητικές εταιρίες, που δεσπόζουν στον χώρο των απορριμμάτων. Συχνά ο ρόλος της μελετητικής εταιρίας είναι διττός, ως αμειβόμενου συμβούλου των κρατικών και των περιφερειακών οργάνων και, παράλληλα, ως αναδόχου των καλοπληρωμένων μελετών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ. Ενας από τους πλέον δραστήριους είναι ο κ. Λώλος με την Enviroplan, ο οποίος φαίνεται να συμπράττει με περιφέρειες, προκειμένου να συντάξει προμελέτες για να υποδείξει τις καταλληλότερες θέσεις κατασκευής ΧΥΤΑ σε κάποιους νομούς, που στη συνέχεια οι αρμόδιες υπηρεσίες γρήγορα καλούνταν να εγκρίνουν. Παράλληλα, φαίνεται να κερδίζει διαγωνισμούς μελετών με χαμηλές εκπτώσεις στις ίδιες περιοχές που έχει υπάρξει σύμβουλος.

Σε μερικές από τις περιφέρειες, όπου έχει εμπλακεί ο κ. Λώλος, επισπεύδεται η αξιολόγηση καταλληλότερης θέσης για ΧΥΤΑ ανά νομό, όπως και οι προεγκρίσεις από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Χάριν της συντόμευσης αυτής, σε αρκετές περιπτώσεις η υπόδειξη χώρου υπήρξε άστοχη. Η ύπαρξη τεκτονικών ρηγμάτων, ρεμάτων, όπως και η έλλειψη κοινωνικής συναίνεσης ήταν μερικοί από τους λόγους, για τους οποίους οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούσαν και διαμαρτύρονταν με κάθε τρόπο. Χαρακτηριστικές, οι περιπτώσεις των νομών Μεσσηνίας και Λακωνίας.

Κάποιοι εξηγούν ότι, αν και ο νόμος 3316/05 περί ανάθεσης μελετών ορίζει απαρέγκλιτα το πλαίσιο διεξαγωγής διαγωνισμών, υπήρξαν περιπτώσεις που οι παρατυπίες ήταν εξόφθαλμες. Εχει συμβεί για μελέτη εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ, οι φάκελοι να βρίσκονται εκτεθειμένοι για εννέα (!) μήνες σε κάποιο γραφείο χωρίς να έχει διασφαλιστεί το περιεχόμενό τους με μονογραφές, όπως ο νόμος ορίζει. Ο πρόεδρος του ΦΟΣΔΑ δεν έλεγξε τα αίτια της καθυστέρησης και την καταστρατήγηση της διαδικασίας, και δεν ακύρωσε τον διαγωνισμό, ως όφειλε, επισημαίνουν γνώστες της υπόθεσης και προσθέτουν ότι ο συγκεκριμένος διαγωνισμός κάθε άλλο παρά αδιάβλητος μπορεί να χαρακτηριστεί.