Βέλιος: Είμαι ακόμα ζωντανός

Η συγκλονιστική παρουσίαση του βιβλίου του δημοσιογράφου προχθές, στο Ιδρυμα  «Μιχάλης Κακογιάννης»

Ρεπορτάζ
Δήμητρα Αθανασοπούλου

Πώς ένας διάλογος θανάτου μετουσιώνεται σε μανιφέστο ζωής; Ο Αλέξανδρος Βέλιος, ο αντικομφορμιστής δημοσιογράφος που προανήγγειλε το τέλος του, δεν θυμίζει σε τίποτα μελλοθάνατο. Εδειχνε πιο ζωντανός από τους ζωντανούς, καθώς τα βλέμματα όσων τον περιστοίχιζαν την 4η Ιουλίου στην αίθουσα του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης», έμοιαζαν να λειτουργούν σαν δυναμωτική τροφή για το εγώ του, «πριν το καταπιεί η ανυπαρξία». Ο Αλέξανδρος Βέλιος αρνείται να υποκύψει στον σπαραγμό ενός μέλλοντος που δεν έχει πια. Γι’ αυτό και γράφει, εκδίδει, παρουσιάζει, αναζητά την ανθρώπινη επαφή, την επιβεβαίωση, το χειροκρότημα. Εξάλλου, είναι ακόμη ζωντανός. Με αυτά τα λόγια έκλεισε τη σημαντικότερη ομιλία του. Αφού προηγουμένως η αίθουσα, όπου εκτυλίχτηκε η παρουσίαση του βιβλίου του με θέμα την ευθανασία του, βυθίστηκε για λίγο στο σκοτάδι εξαιτίας μιας διακοπής ρεύματος, μόλις εκείνος πήρε το μικρόφωνο. Πόσο τυχαίο;

Η σημειολογία στάθηκε στο πλευρό του. Οπως και εκατοντάδες άνθρωποι που σχημάτισαν ουρές για μια αφιέρωση πάνω στο βιβλίο του «Εγώ και ο θάνατός μου».
Μαζί τους κι εμείς. Για να του «ακουμπήσουμε» -έχοντας οπτική επαφή- ένα ερώτημα σχετικά με την απόσταση που δείχνει να λαμβάνει από τον ίδιο του τον θάνατο, τόσο όταν γράφει όσο και όταν μιλά. Για να μας απαντήσει ότι «δεν είναι παρά μια τεχνική, σαν να βλέπεις τον εαυτό του σε καθρέφτη», ενόσω αρκετοί τον περιεργάζονταν σαν να ήρθαν για να δουν πώς μοιάζει ένας επικείμενα νεκρός. Σαν να παρίσταντο σε ένα «γκλαμ» μνημόσυνο εν ζωή, ενώ κάποιοι άλλοι βύθιζαν αμήχανα τα μάτια τους μέσα στις 64 σελίδες.

Ο μοναχογιός του

Οι πιο οικείοι του τον εξαφάνιζαν -με τον κλιμακούμενο θόρυβο της λύπης και του δέους- μέσα στην αγκαλιά τους. Μικροί αποχαιρετισμοί. Οι γυναίκες της ζωής του ήταν παρούσες. Οπως και ο 20χρονος μαναχογιος του.

Ο Αλέξανδρος Βέλιος επέλεξε μια καθημερινή «άσκηση στην ετοιμοθανασία», έχοντας μπροστά του μια «ορατή ημερομηνία λήξης».
Για τον Σίγκμουντ Φρόιντ, άλλωστε, η επιθυμία της ζωής και του θανάτου «συγκατοικούν» μέσα μας. Ομως, πώς είναι δυνατόν κάποιος να είναι έτοιμος να πεθάνει δίχως πρώτα να «στραγγίξει εσωτερικά», δίχως να έχει λυγίσει από τον πόνο ή τα γηρατειά; Προφανώς γράφοντας με «ένα εσωτερικό λαχάνιασμα», για να προλάβει να αφήσει πίσω του ό,τι περισσότερο μπορεί – ένα έργο, που μετατρέπει τον φόβο του θανάτου σε αθανασία. Ο Αλέξανδρος Βέλιος ομολόγησε, εξάλλου, δημοσίως τη ματαιοδοξία του. Ο καθένας είναι απλώς υπεύθυνος για το προσωπείο που θα δώσει στον θάνατό του.

Αντίκειται τελικά η απόφαση ευθανασίας στα χριστιανικά ιδεώδη; Οι παρεμβαίνοντες -Στέφανος Γερουλάνος, Τάκης Θεοδωρόπουλος και Θεοδόσης Τάσιος- απάντησαν αρνητικά. Μέσα από ένα μακροβούτι στην αρχαία Ελλάδα, επικαλούμενοι την κλασική σκέψη, με κρυμμένους -κάτω από αστεϊσμούς- λυγμούς στη φωνή.

Δεν εκτυλίχθηκε ένα ντιμπέιτ θανάτου όπως περιμέναμε. Ούτε όμως μια ωδή στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Το αναπόδραστο του θανάτου ξεδιπλώθηκε πάνω στη «σκηνή». Με τη Λένα Παπαληγούρα να διαβάζει σπαρακτικά αποσπάσματα στο ημίφως. Με τον Αλέξανδρο Βέλιο να επιμένει στο ευ θνήσκειν όσο στο ευ ζην.

«Είμαστε άραγε παρόντες στο παρόν μας; […] Ακούτε εσείς οι ζωντανοί;» ήταν οι τελευταίες φράσεις στο βιβλίο του -οι τελευταίες λέξεις που ακούγονται μέσα στην κατάμεστη αίθουσα – με στόχο να μας αφυπνίσει, να ζήσουμε συνειδητά το παρόν. Οπως εκείνος κάνει για πρώτη φορά, αφού κλήθηκε προηγουμένως να διαχειριστεί την επερχόμενη «διακοπή του εγώ» του.

Ο Παρασκευόπουλος επιβεβαίωσε ότι το ζήτημα της ευθανασίας εξετάζεται!

Τόλμησε να φανταστεί την ανυπαρξία του και να αντισταθεί στην άκρως θελκτική επικρατούσα φαντασίωση ότι η επιστήμη μπορεί να νικήσει τον θάνατο, αφού μπορεί να γεννήσει ζωή. Ομως το «Εγώ και ο θάνατός μου» δεν είναι ακόμη είναι θανατολογικό δοκίμιο, αλλά ένα άκρως βιωματικό κείμενο φιλοσοφικά αυθύπαρκτο. Σε πρώτο πρόσωπο, δίχως μελόδραμα. Δεν είναι καν ένα μανιφέστο για την ευθανασία αλλά «για τον πολιτισμό των δικαιωμάτων, για το δικαίωμα στη διαχείριση της εικόνας μας» όπως επισήμανε η Πόπη Διαμαντάκου που κλήθηκε να το παρουσιάσει.

Το νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα δώσει βήμα στην «ηθική του εγωισμού, στην ηθική του ηρωισμού» είναι στα σκαριά. Η παρέμβαση του υπουργού Δικαιοσύνης Νίκου Παρασκευόπουλου επιβεβαίωσε ότι το ζήτημα της ευθανασίας εξετάζεται. «Η σχέση ενός ανθρώπου με τον θάνατό του είναι προσωπική υπόθεση, άρα είναι εκτός δικαίου» υπογράμμισε μέσα από μια γιγαντοοθόνη, ενώ η Ρένα Δούρου υποστήριξε ότι ο λόγος είναι περί του δικαιώματος να μην σε εξουσιάζει τίποτα και ο Γιώργος Κατρούγκαλος θυμήθηκε ένα μότο του Μάη του ’68: «Καλύτερα ένα φρικτό τέλος από μια φρίκη δίχως τέλος». Ο σχετικός νόμος αναμένεται, λοιπόν, σύντομα να αναθεωρηθεί. Θα τον «αναθεωρούσαν» σε κάθε περίπτωση οι αγορές, οι οποίες ρυθμίζουν τη ζωή μας όπως και τον θάνατό μας, όπως γράφει ο Βέλιος, ο οποίος προβλέπει ότι η ευθανασία θα προπαγανδιστεί σύντομα ως όρος βιωσιμότητας του κοινωνικού κράτους. Προς το παρόν, όμως, ο αγώνας για το θεμελιωδέστερο -όπως ανέκαθεν το αποκαλούσε- ανθρώπινο δικαίωμα είναι δικός του. Εκείνος είναι πιασμένος στο δίχτυ της θνησιμότητάς του και δεν μοιάζει να αναζητά αντίδοτο στη φιλοσοφική ή τη θεολογική ενατένιση του θανάτου του.