Η απομάκρυνση από την αρετή συνεπάγεται ακαριαία πτώση στο «λιβάδι της Απάτης μέσα στο σκοτάδι»
«Θα γνωρίσεις ότι οι άνθρωποι έχουν οικειοθελείς συμφορές, οι ταλαίπωροι, που δεν βλέπουν ούτε ακούν τα καλά που είναι κοντά τους· λίγοι αντιλαμβάνονται την απαλλαγή από τα κακά. Τέτοια μοίρα βλάπτει το μυαλό τους· σαν κύλινδροι σύρονται κάθε φορά και σ’ άλλα, έχοντας άπειρες συμφορές. Γιατί ολέθρια συνοδοιπόρος τους είναι η έμφυτη Εριδα και τους βλάπτει χωρίς να το καταλαβαίνουν· αυτή δεν πρέπει να την προάγουμε αλλά να υποχωρούμε και να φεύγουμε».
Ιεροκλέους «Απαντα – Υπόμνημα εις τα Πυθαγορικά Χρυσά Επη – Περί προνοίας», εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 2010, σελ. 277
Μόλις διαβάσαμε τη συνταγή της δυστυχίας. Οι συμφορές σου να είναι οικειοθελείς αλλά να θεωρείς ότι… προέκυψαν κόντρα στη βούλησή σου. Να μη βλέπεις όσα καλά έχει τοποθετήσει το Αγαθόν δίπλα σου, να έχεις συνεπιβάτη στο όχημα του βίου σου την Εριδα και η συμπεριφορά σου να θυμίζει κύλινδρο, που κατρακυλάει από την μία κατάσταση στην άλλη, ανεξέλεγκτα, δίχως να ακολουθεί μία συγκεκριμένη πορεία με προορισμό την αρετή. Σημειωτέον, η αρετή δεν είναι απλή προϋπόθεση ευδαιμονίας, όλβου, γαλήνης και ευτυχίας. Ταυτίζεται με αυτά. Η απομάκρυνση του ανθρώπου από την αρετή συνεπάγεται ακαριαία πτώση στο «λιβάδι της Απάτης μέσα στο σκοτάδι», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά τη χθόνια ζωή ο Εμπεδοκλής ο Πυθαγόρειος.
Πόσοι οικείοι μας ή απλά γνωστοί ανταποκρίνονται στην περιγραφή του κυλίνδρου που σύρονται «κάθε φορά και σε άλλα», δίχως να έχουν μια συνέπεια σε λόγους και έργα και χωρίς να έχουν χαράξει οι ίδιοι τη ρότα τους; Πόσες φορές έχει ταλαιπωρηθεί το κοινωνικό σύνολο, οικογένειες ή μεμονωμένα πρόσωπα, από ανθρώπους που βαδίζουν έχοντας ως «λυγρά συνοπαδό» (ολέθρια συνοδοιπόρος) την Εριδα;
Είναι συχνό το φαινόμενο να εμφανίζεται στη δημόσια σφαίρα κάποιος κραυγαλέος χαρακτήρας που αποπειράται διά της εντάσεως (και της διαρκούς προκλήσεως αχρείαστων, κούφιων διενέξεων) να έλξει την προσοχή του κοινού. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των συνοδοιπόρων της Εριδος είναι η αστάθεια. Μετακινούνται από τη μία θέση στην άλλη, από τη μία άποψη στην ακριβώς αντίθετη και αλλάζουν «στρατόπεδα», συμμαχίες και θεάσεις βίου με την ευκολία που κινείται το εκκρεμές. Στο μεσοδιάστημα των μετακινήσεων και των καβγάδων τους θεωρούν ότι κερδίζουν από την προσοχή του κοινού – μια και η προσοχή των ανθρώπων, ο χρόνος που μπορούν να αφιερώσουν κάπου και σε κάποιον δύναται να «μεταφραστεί» σε υλικό κέρδος.
Βουλευτές αλλάζουν κόμματα υβρίζοντας και υβριζόμενοι, εραστές αλλάζουν ταίρια εν ριπή οφθαλμού, συμμαχίες, φιλίες και συνεταιρισμοί που διαλύονται στα εξ ων συνετέθησαν επειδή τα συμβαλλόμενα μέρη δεν δύνανται να διακρίνουν το καλό από το κακό – αυτή η διάκριση είναι η κορυφαία πρόκληση για το ανθρώπινο είδος από την αυγή του χρόνου μας έως σήμερα.
Η γνώση που απαιτείται για να έλκεται το αγαθόν και να αποτρέπεται το κακό υπάρχει. Είναι διαθέσιμη σε όλους αλλά ποθητή από λίγους. Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία απάντησε πειστικά στις αναζητήσεις του αθάνατης διάνοιας, που πάσχει και αγωνιά εγκλωβισμένη στη θνητή παγίδα της σάρκας. Ο Πυθαγόρας (580-496 π.Χ.) ήταν μία μορφή που θέλησε και μπόρεσε να προσφέρει λύσεις εκεί όπου τα προβλήματα φάνταζαν ανυπέρβλητα.
Το εναρκτήριο απόσπασμα του παρόντος ανήκει στα «πυθαγόρεια χρυσά έπη», τον ηθικό κώδικα που έπρεπε να ακολουθούν πιστά οι μαθητές της εσωτερικής, φιλοσοφικής σχολής του Πυθαγόρα. Η φύση και ο τρόπος της διδαχής του πυθαγορισμού δεν ακολουθούσαν την πεπατημένη των φιλοσοφικών σχολών της ελληνικής αρχαιότητας.
Κάθε πράξη, δράση, διάδραση και λόγος στο Ομακοείον (κτίριο ομαδικής ακροάσεως των μαθημάτων του Πυθαγόρα στον Κρότωνα της Καλαβρίας) είχε θρησκευτικό χαρακτήρα και περιβαλλόταν από το δέος, τη σιγή και τον σεβασμό της μυητικής ιεροπραξίας. Ετι δε, οι διδαχές σε αυτή τη σχολή ήταν μυστικές: Ο Πυθαγόρας δεν ενδιαφερόταν να διαφημιστεί.
Συγγραφέας του έργου που αποκαλύπτει τα 71 ανεκτίμητης αξίας «χρυσά» έπη, τις συμβουλές ζωής που υποδείκνυε ο Πυθαγόρας στους μαθητές του, είναι ο Ιεροκλής, νεοπλατωνικός φιλόσοφος που έζησε τον 5ο μ.Χ. αιώνα, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, σπούδασε φιλοσοφία στην Αθήνα και δίδαξε στη γενέτειρά του.
Είναι μέγα σφάλμα να αναζητεί κάποιος τη νοηματοδότηση του βίου του σε τόπους άνυδρους, ξένους, εχθρικούς και να μην ανατρέχει στις ρέουσες και ζωογόνες πηγές της ελληνικής φιλοσοφίας.
Παναγιώτης Λιάκος
Μ.Η.Τ. 232120