Θα δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε να ζούμε 1.000 χρόνια!

Ο διακεκριμένος καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Texas A & M University Δημήτρης Νανόπουλος μιλά για την Ελλάδα  και τον κόσμο του μέλλοντος «Θα μας κυβερνούν τα ρομπότ» τονίζει

Από τον
Γεράσιμο Κόντο
[email protected]
Φωτό: Χρήστος Ζήνας

Aνθρωποι-ρομπότ με εμφυτευμένα τσιπάκια που θα κινούνται σαν καλοκουρδισμένες μηχανές. Επιστήμονες «μικροί θεοί» που θα ελέγχουν την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους μέσω της αποκρυπτογράφησης του DNA. Υπολογιστές που θα εκτοπίσουν εκατομμύρια εργαζομένους και θα εξαφανίσουν δεκάδες επαγγέλματα, στο πλαίσιο μιας «νέας βιομηχανικής επανάστασης». Εικόνες από το (όχι και τόσο μακρινό) μέλλον, που στριφογυρίζουν καθημερινά στο μυαλό του διακεκριμένου καθηγητή Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Texas A & M University και ακαδημαϊκού Δημήτρη Νανόπουλου και τον παρασύρουν σε νέα ερευνητικά ταξίδια.

«Ο άνθρωπος, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, σύντομα θα ανήκει στο παρελθόν. Η επιστήμη θα δημιουργήσει τις συνθήκες ώστε να ζούμε… 1.000 χρόνια» λέει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο παγκοσμίου φήμης φυσικός, λίγο πριν προσγειωθεί στη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν οι Ελληνες εξαιτίας της οικονομικής κρίσης.

Σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, ο κ. Νανόπουλος μιλά «με πόνο ψυχής» για την Ελλάδα που έχασε μέσα σε λίγα χρόνια σχεδόν μισό εκατομμύριο νέους επιστήμονες, θυμάται με… τρόμο την περίοδο Βαρουφάκη, που, όπως λέει, εξέθεσε τη χώρα διεθνώς, φέρνει στον νου του τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, «που θα μπορούσε να εμπνεύσει τον λαό», απορεί με τη σιωπή των διανοητών της Αριστεράς και αναλύει το «φαινόμενο Τραμπ», που αλλάζει την Αμερική.

Την ώρα που χιλιάδες Ελληνες, κυρίως νέοι, φεύγουν από τη χώρα μας εξαιτίας της κρίσης, εσείς μοιάζετε να ακολουθείτε αντίστροφη πορεία. Τι σας φέρνει τόσο συχνά στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;
Υπάρχει ένας παράγοντας προσωπικός, η ηλικία και τα χρόνια που περνούν. Εντείνεται, όμως, αυτό λόγω της κρίσης. Σήμερα ζούμε κάτι πρωτόγνωρο, ένα πρόβλημα που δεν έχουν συναντήσει ξανά οι γενιές μας. Οχι ότι θα διορθώσω εγώ τα πράγματα, αλλά πιστεύω ότι καθένας, από τον δικό του τομέα, πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει.

Ποιες επιπτώσεις εκτιμάτε ότι θα έχει το κύμα φυγής Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό;
Είναι ένα φαινόμενο καταστροφικό. Ιστορικά, είναι η τρίτη φορά που συμβαίνει. Στον Εμφύλιο έφυγαν σπουδαίοι άνθρωποι: Γαβράς, Καστοριάδης, Ξενάκης, Πουλαντζάς, Αρβελέρ και πολλοί άλλοι. Μετά, έχουμε τη δική μου γενιά, που έφυγε στην επταετία. Και τώρα την τρίτη γενιά, το νέο άδειασμα. Μιλάνε για 450.000 Ελληνες, εκ των οποίων οι 150.000 με διδακτορικά και άλλους τίτλους σπουδών. Ποιες είναι οι προοπτικές ώστε να γυρίσουν αυτοί οι άνθρωποι στην Ελλάδα; Από την πείρα μου, συνήθως γυρίζουν όσοι δεν καταφέρνουν να σταθούν στο εξωτερικό. Γι’ αυτό υπάρχει και ένα μίσος εναντίον εκείνων που μένουν έξω. Ο φθόνος αφθονεί σε αυτές τις περιπτώσεις.

Πώς βλέπετε την πορεία της χώρας; Είστε αισιόδοξος;
Διαπιστώνω ότι φθάσαμε στον πάτο, σε οικονομικό επίπεδο, και αυτό το αντιμετωπίζω πλέον ως κάτι θετικό. Φαίνεται ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο που δεν πάει άλλο, δεν έχει πιο κάτω. Μιλώντας και με τον κόσμο, μου δημιουργείται η εντύπωση ότι σταμάτησε η κατρακύλα, ότι η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί.

Ποιος φταίει τελικά που φθάσαμε ως εδώ; Οι πολιτικοί;
Φταίνε όλοι, παλιοί και καινούργιοι. Για παράδειγμα, η… βαρουφάκειος περίοδος θα μείνει στην ιστορία. Είχε ξεφύγει η κατάσταση και νομίζω ότι την ίδια άποψη έχουν και μέλη της σημερινής κυβέρνησης. Δεν λέω ότι όλα ήταν μέλι γάλα πριν ή ότι ο Σόιμπλε είναι ο καλύτερος φίλος μας. Αλλά αυτά τα γνωρίζαμε. Παίζαμε σε ένα διεθνές ταμπλό, κανείς δεν θα ερχόταν να μας κρατήσει το χεράκι. Είναι άλλο πράγμα τι λέει κανείς σε ένα τραπέζι με τους φίλους του και άλλο πράγμα η συμπεριφορά του όταν βρίσκεται σε μια υπεύθυνη θέση και εκπροσωπεί έναν λαό. Χάθηκε το μέτρο εκείνη την περίοδο.

Στα χρόνια της κρίσης πολλοί μνημονεύουν τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, με τον οποίο είχατε μια σχέση αμοιβαίας εκτίμησης και σεβασμού…
Σε αυτές τις περιπτώσεις πάντα προσπαθούμε να κρατηθούμε από κάπου. Τέτοιες παρουσίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Η χώρα χρειάζεται ανθρώπους που δεν κινούνται με κριτήριο το προσωπικό συμφέρον. Ανθρώπους που θα μπορούσαν να εμπνεύσουν, να ασκήσουν πίεση, να συμβάλουν ώστε να κινηθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο Αρχιεπίσκοπος, λόγω και της θέσης του, μπορεί πάντα να παίξει έναν τέτοιο ρόλο. Θέλω, όμως, να προσθέσω και κάτι άλλο. Στη γενιά μου είχαμε μάθει ότι η κουλτούρα είναι… αριστερή. Οτιδήποτε άλλο θεωρούνταν μίασμα. Τα τελευταία χρόνια όμως, ιδίως την τελευταία διετία, βλέπω ότι αρκετοί πνευματικοί άνθρωποι έχουν καταπιεί τη γλώσσα τους. Ενας πνευματικός άνθρωπος δεν καυτηριάζει ή στηλιτεύει πράγματα μόνο όταν είναι στην αντιπολίτευση.

Ανάμεσα στη σημερινή Ελλάδα και σε εκείνη του 1998, που δεν σας δέχθηκε ως καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ποια θα διαλέγατε;
Ούτε τη μία ούτε την άλλη. Υπήρχε πολύ… φούμαρο τα προηγούμενα χρόνια στην Ελλάδα, πολλή φούσκα. Δεν μου αρέσουν οι ψεύτικες παχιές αγελάδες ούτε το σημερινό σύστημα. Σε προσωπικό επίπεδο, μου έκανε καλό ότι δεν με δέχθηκαν. Σε αυτήν την ιστορία, όμως, νομίζω ότι αποτυπώνεται και το μεγάλο πρόβλημα της χώρας. Ζούμε στο 2017 σε ένα διεθνές χωριό. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε με αναχρονιστικές ιδέες, με αντιλήψεις του 1920. Η Αριστερά έχει εξελιχθεί. Δεν μπορεί τώρα να κολλάει τα πόδια και να συζητάει με παρωχημένο τρόπο. Εχει διαμορφωθεί ένα τοπίο και σε αυτό πρέπει να κινηθούμε. Σε λίγο θα μας κυβερνούν τα ρομπότ, πρέπει να προετοιμαστούμε γι’ αυτό. Είναι μια πρόκληση για την Παιδεία μας. Θα τα καταφέρουμε; Δεν βλέπω κάτι τέτοιο.

Στις διαλέξεις σας αναφέρεστε σε έναν νέο άνθρωπο που θα κατασκευάζεται στα εργαστήρια…
Σε λίγα χρόνια η μισή εργασία θα γίνεται από ρομπότ. Το 50% των θέσεων εργασίας θα χαθεί. Και αυτό το έχουμε ξαναπεράσει, αρκεί να θυμηθεί κανείς το τέλος της Βιομηχανικής Επανάστασης ή την ταινία «Modern Times» του Σαρλό. Αλλάζει, επίσης, η εξέλιξη του ανθρώπου. Θα μπουν στη ζωή μας τα τσιπάκια, οι άνθρωποι-ρομπότ, θα αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής. Δεν υπάρχει, άλλωστε, κανένα όριο στην ηλικία, εμείς καθορίζουμε το όριο, η επιστήμη. Τον θάνατο, που είναι η κινητήρια δύναμη για την τέχνη, τη λογοτεχνία και τη θρησκεία, η επιστήμη τον αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο. Η επιστήμη λέει ότι πρέπει να φτιάξουμε τις συνθήκες ώστε να ζούμε 1.000 χρόνια και όχι σαν… χούφταλα, να έχουμε μια κανονική ζωή. Οι εξελίξεις στη βιολογία και τη βιοηθική είναι τρομακτικές. Οι επιστήμονες θα είναι σαν «μικροί θεοί», θα ελέγχουν τα πάντα μέσω του DNA.

Η ευχαρίστηση είναι να βλέπεις ότι αποδεικνύονται όσα λες

Ποια μηνύματα περιμένετε από το CERN;
Περιμένουμε τα δεδομένα για ένα νέο είδος σωματιδίων, που έχουν σχέση με την υπερσυμμετρία. Μια εντελώς νέα μορφή ύλης, που ταιριάζει πολύ με την κεντρική θεώρηση που έχουμε για τα πράγματα. Εχουμε μεγαλύτερη αγωνία σε σύγκριση με το σωματίδιο του Higgs. Δεν σημαίνει ότι θα φθάσουμε, απαραίτητα, σε ένα εξίσου σπουδαίο αποτέλεσμα. Ωστόσο, πρέπει να συνεχίσουμε την έρευνα, να πάμε στο επόμενο στάδιο.

Σας λείπει ένα Βραβείο Νόμπελ; Εχετε φθάσει πολύ κοντά…
Η ευχαρίστηση είναι να βλέπεις ότι αποδεικνύονται αυτά που λες. Μακάρι να έρθει ένα Νόμπελ, σαν κερασάκι στην τούρτα. Υπάρχουν, όμως, άνθρωποι σπουδαίοι που δεν πήραν ποτέ Νόμπελ. Ο Τζέιμς Τζόις, ο Μαρσέλ Προυστ, που άλλαξαν τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα, δεν πήραν Νόμπελ. Το σημαντικό είναι να αφήσεις έργο πίσω σου, αυτή είναι η ουσία. Οπως έλεγε ο Καμί, «όταν δημιουργείς, είναι σαν να ζεις δύο φορές».

Υπάρχει ένας μεγάλος στόχος, μία επιτυχία που θα σας έκανε να σταματήσετε την έρευνα;
Νομίζω ότι δεν θα σταματήσω ποτέ. Θα με κατεβάζουν στον τάφο και θα τραβάνε τον κονδυλοφόρο από το χέρι μου! Μεγαλώνω, κάνω άλλα πράγματα, αλλά νιώθω ακόμα όπως όταν ήμουν φοιτητής. Εχω την ίδια επιθυμία να ψάξω, να βρω κάτι καινούργιο. Δεν έχω βαρεθεί. Οπως έλεγε ο Μπέργκμαν στις «Αγριες Φράουλες», ξεκίνησα αυτή την ιστορία βιοποριστικά, αλλά μετά την αγάπησα τόσο πολύ, που έγινε ο σκοπός της ζωής μου.

Το βιβλίο σας «Στον τρίτο βράχο από τον Ηλιο» πώς προέκυψε;
Στόχος μου ήταν να μιλήσω για τη Φυσική, χωρίς… μεγάλες κουβέντες. Για να μπορεί να διαβαστεί πιο εύκολα, έβαλα προσωπικές ιστορίες. Μια αποτυχία, ένα αστείο, ώστε να μοιάζει με συζήτηση. Θέλω να δείξω ότι η Φυσική δεν αφορά μόνο μια ομάδα… τρελών, που κλείνονται σε ένα εργαστήριο και δεν καταλαβαίνει κανείς τι κάνουν.

Πώς ερμηνεύετε το «φαινόμενο Τραμπ»;
Μπροστά του, το… φαινόμενο Τσίπρα δεν είναι τίποτα (σ.σ.: γελάει)! Η ουσία είναι ότι υπήρχε συσσωρευμένη οργή, μίσος για ένα ολόκληρο σύστημα από τον λευκό Αμερικανό. Αυτό είναι το μήνυμα που πρέπει να διαβάσουμε, πώς έφθασε εκεί ο μέσος Αμερικανός. Σε επίπεδο καθημερινότητας, δεν συμβαίνει κάτι συνταρακτικό στην Αμερική. Ωστόσο, οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει. Είμαι 30 χρόνια εκεί και για πρώτη φορά δεν μας έχουν δώσει τα κονδύλια του επόμενου έτους για την έρευνα. Η Αμερική είναι κυρίαρχη δύναμη επειδή μαζεύει τα καλύτερα μυαλά και ξοδεύει τόσο πολλά χρήματα για την έρευνα και την τεχνολογία. Δεν θα καταστραφεί η Αμερική από τον Τραμπ, σε μια θητεία. Αν όμως συνεχιστούν κάποια πράγματα, θα υπάρξει ζημιά.