Ο θρύλος του κλαρίνου άφησε το ανεξίτηλο αποτύπωμά του. Tεράστια η απώλειά του για την ελληνική παραδοσιακή μουσική – «Οσο μπορώ θα παίζω»
Στο ίντερνετ κυκλοφορεί εδώ και χρόνια ένα βίντεο στο οποίο ο εμπνευστής του «παντρεύει» τους -φαινομενικά αταίριαστους- ήχους των Pink Floyd και του κλαρίνου του Πετρολούκα Χαλκιά. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό. Μεταφέρει τον ακροατή σε ένα απόκοσμο, νωχελικό, «σύμπαν» με μαγικές νότες. Ισως αυτό να αποτελεί πράγματι κι ένα αρμονικό ηχητικό «αντίο» σ’ αυτόν τον σπουδαίο εκφραστή της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Οπως όλοι οι μεγάλοι δεξιοτέχνες των μουσικών οργάνων, για τον Πετρολούκα Χαλκιά το κλαρίνο έγινε η προέκταση της ψυχής του. Εμαθε την τέχνη από τον κορυφαίο του είδους Φίλιππο Ρούντα και με την πρώτη του δημόσια εμφάνιση, αντικαθιστώντας ένα βράδυ τον μεθυσμένο δάσκαλό του σε έναν γάμο, μάγεψε το κοινό. Μια μεγάλη πορεία, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έμελλε να γραφτεί με χρυσά γράμματα για τον άνθρωπο που έγινε η ψυχή της Ηπείρου, κερδίζοντας την πανελλήνια και τη διεθνή αναγνώριση.
Ο ίδιος είχε περιγράψει πριν από μερικά χρόνια (στη «Lifo») την προσωπική του πορεία: «Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Δελβινάκι Ιωαννίνων το 1934 και, όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, περάσαμε όλα τα κακά, τα πάνδεινα. Τα θυμάμαι όλα, γιατί ήμουν 6 χρονών. Οτι βγήκαμε από το σπίτι μας όταν πέρασαν τη μεθόριο της Αλβανίας οι Ιταλοί, ότι μας είπαν να ξαναγυρίσουμε στα χωριά μας, τα πτώματα στον δρόμο, άλλα από δω, άλλα από κει, αυτοκίνητα αναποδογυρισμένα, τη μεγάλη πείνα του ’41». «Το ’45 έγινε ο Εμφύλιος, με τον οποίο περάσαμε χειρότερα. Δεν έφτανε η πείνα, είχαμε και τον πόλεμο μεταξύ μας. Τη μία μέρα ερχόταν ο Ελληνικός Στρατός κι έλεγε “μη φοβάστε”, την άλλη μέρα έρχονταν οι αντάρτες. Ο πατέρας μου τότε ήταν ακόμα στρατιώτης – “γεροσοφούληδες” τους λέγανε. Φύγαμε ανταρτόπληκτοι και πήγαμε στα Γιάννενα».
«Στα Γιάννενα έπαιρνα το κλαρίνο του πατέρα μου για να μάθω, αλλά εκείνος δεν με άφηνε. Κάποια στιγμή, που ήρθε με άδεια, με πήρε και με πήγε σε ένα συνεργείο αυτοκινήτων για να γίνω μηχανικός. Ημουν 12 χρονών, δεν μου άρεσε το γκαράζ, έφυγα. Πήρα ένα ξύλο, το τρύπησα με ένα πυρωμένο σίδερο, του άνοιξα έξι τρύπες κι έφτιαξα ένα δικό μου κλαρίνο, αυτοσχέδιο. Ετσι έμαθα να παίζω». «Οι Ελληνες της ξενιτιάς, ο απόδημος Ελληνισμός, είναι δύο φορές Ελληνες. Και είναι και δυστυχισμένοι, γιατί αν γνωρίσει κανείς δύο πατρίδες δεν είναι πουθενά ευχαριστημένος». «Στις διαφημίσεις του ραδιοφώνου με αποκαλούσαν “το 12χρονο παιδί-θαύμα με το κλαρίνο” και με κάλεσαν στη Ραδιοφωνία. Ο πατέρας μου άκουσε στο ραδιόφωνο του καφενείου τη διαφήμιση που έλεγε “Πέτρος Χαλκιάς από το Δελβινάκι”, έμαθε ότι είμαι στην Αθήνα και ότι θα παίξω ζωντανά, πήρε ταξί και ήρθε στη Ραδιοφωνία. Μόλις βγήκα από το κτίριο και τον είδα, μου κόπηκαν τα πόδια. Ετρεμα ολόκληρος, κοκκίνισα».
«Στο Σωματείο Μουσικών της Αμερικής, που είχε 8 εκατομμύρια μέλη, γράφτηκα υποχρεωτικά. Σε κάθε συνέλευση σηκωνόταν ο πρόεδρος, που ήταν ελληνικής καταγωγής, έδειχνε σε έναν χάρτη διαφορετικά μέρη του κόσμου και ρωτούσε αν υπάρχει κάποιος να μας δείξει τη μουσική παράδοση καθενός. Κάποια φορά έφτασε και στην Ελλάδα. Ενα παιδί που ήταν εκεί σηκώθηκε κι άρχισε να παίζει με το μπουζούκι του τα “Παιδιά του Πειραιά”. Μόλις τελείωσε, σηκώνομαι κι εγώ και λέω: “Δεν ξέρω καλά αγγλικά, αλλά, αν κατάλαβα, δεν θέλετε νεοελληνική μουσική, θέλετε κάτι παραδοσιακό. Εγώ παίζω αρχαία μουσική”». «Εγώ του έπαιξα (σ.σ.: στις ΗΠΑ) για ειρωνεία μια μελωδία, ένα ηπειρώτικο, και πιάνει και γράφει το “That’s the way (I like it)”, που έγινε παγκόσμιο σουξέ. Ηταν ένας από τους KC and The Sunshine Band! Οταν έγραψε το τραγούδι ήρθε, με ξαναβρήκε και με ρώτησε: “Κύριε Χαλκιά, γιατί στην Ελλάδα δεν εκμεταλλεύεστε αυτή τη μουσική και όταν ερχόμαστε εκεί ακούμε μπουζούκια;” Δεν την αγάπησε καμία κυβέρνηση την παραδοσιακή μουσική. Κανείς δεν φρόντισε να την πουλήσει όπως της αξίζει σε ολόκληρο τον κόσμο».
«Αφού έμαθαν ο Μπένι Γκούντμαν και ο Λιούις Αρμστρονγκ ότι έγινε ένα τέτοιο περιστατικό, ήρθαν μια μέρα στο μαγαζί όπου έπαιζα. Με παρακολούθησαν να παίζω και κάποια στιγμή ζήτησαν από τον σερβιτόρο να με φωνάξει. Πήγα στο τραπέζι τους μαζί με τον σερβιτόρο για να μεταφράζει. Ο Μπένι Γκούντμαν τού ζήτησε να με ρωτήσει πώς έπαιξα όλα αυτά τα τραγούδια χωρίς αναλόγιο, πώς ήταν δυνατόν να τα ξέρω όλα απέξω. Γυρνάει στον Αρμστρονγκ και του λέει: “Αυτά τα κακά μάς έκανε ο πόλεμος. Φαντάσου τι θα έκανε αυτός ο άνθρωπος, αν έγραφε και διάβαζε”!» «Η πεντατονική, το ηπειρώτικο, είναι η μουσική των αρχαίων Ελλήνων».
«Οσο μπορώ θα παίζω. Μέχρι να πεθάνω. Κι έχω αφήσει εντολή στα παιδιά μου να με θάψουν μαζί με το κλαρίνο, να το βάλουν δίπλα μου, μέσα στην κάσα». Οι πιο γνωστοί του δίσκοι, τα «Μοιρολόγια και γυρίσματα», οι «Δρόμοι της ψυχής», οι «Χοροί και τα τραγούδια της Ηπείρου» έγιναν παντοτινό σημείο αναφοράς για τους μελετητές και τους λάτρεις της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Απλός και ταπεινός μέσα στο μεγαλείο του, παρέμεινε ενεργός μέχρι τα βαθιά του γεράματα, παίζοντας σε εκδηλώσεις, διδάσκοντας νεότερους μουσικούς και μοιράζοντας συγκίνηση σε κάθε του παρουσία. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα τον σκεπάσει…
ΠΕΤΡΟΣ (ΠΕΤΡΟΛΟΥΚΑΣ) ΧΑΛΚΙΑΣ
Eλληνας μουσικός παραδοσιακής μουσικής
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Γεννήθηκε το 1934 στο Δελβινάκι Πωγωνίου (Ιωαννίνων) και έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 90 ετών. Και οι δύο γονείς του είχαν μουσική παιδεία. Ο πατέρας του, Περικλής Χαλκιάς, πήγε στην Αμερική πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου απέκτησε μεγάλη αναγνωρισιμότητα ως κλαρινίστας. Αρχισε την ενασχόλησή του με το κλαρίνο στα 11 χρόνια του και ήταν μαθητής του Φ. Ρούντα, που θεωρούνταν «το καλύτερο κλαρίνο του Ζαγορίου», αλλά και του Κίτσου Χαρισιάδη. Στη συνέχεια κατέβηκε στην Αθήνα και το 1960 μετανάστευσε στις ΗΠΑ, όπου μέχρι το 1979 διέδιδε την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Η κορύφωση της παραμονής του στις Ηνωμένες Πολιτείες επήλθε όταν προσκλήθηκε να δώσει συναυλία στον Λευκό Οίκο. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε σε γνωστά μουσικά κέντρα, συμμετείχε σε ηχογραφήσεις δίσκων και έκανε πολλές τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εμφανίσεις. Η σύζυγός του Μαρία έχασε τη ζωή της σε τροχαίο. Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά, με το ένα εξ αυτών, τον Μπάμπη (1965-2018), να ακολουθεί καριέρα στο κλαρίνο. Στις 31 Μαΐου 2009 έγινε εργαστήριο-αφιέρωμα στον Πετρολούκα Χαλκιά από το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Μ.Η.Τ. 232120