ΜΕΑ, USV και ασκήσεις: Αραγε, η χώρα μας μπήκε σε… λεωφόρο αμυντικής καινοτομίας ή συνεχίζει την πορεία της σε… παράδρομο;
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Πρόσφατα έλαβαν χώρα τρεις εξελίξεις σχετικές με την επιχειρησιακή αξιοποίηση μη επανδρωμένων οχημάτων ξηράς, θάλασσας και αέρος, που θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως απτές ενδείξεις ότι οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις έχουν εισέλθει και κινούνται στη λεωφόρο της στρατιωτικής καινοτομίας και ότι βρίσκονται στην αιχμή του μετασχηματισμού. Οχι ακριβώς! Αναμφίβολα, κάθε μία από αυτές τις εξελίξεις είναι θετική, αλλά όταν αξιολογηθεί σε ιστορικό και γενικότερο πλαίσιο, προκύπτουν πολύ ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις.
Ειδικότερα, το διάστημα 11 έως 14 Νοεμβρίου το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας (ΕΛΚΑΚ) διοργάνωσε στο πεδίο βολής ασκήσεων – βολών «Αετός», πλησίον της Αλεξανδρούπολης, αξιολόγηση πεδίου τεσσάρων εταιριών στο πλαίσιο της προκαταρκτικής διαβούλευσης για το πρόγραμμα έρευνας και ανάπτυξης συστήματος οπλισμένου μη επανδρωμένου αεροσκάφους – ΜΕΑ (Unmanned Combat Air Vehicle – UCAV), Κατηγορίας Ι (Class I).
Παράλληλα, την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου, επίσης στο πεδίο βολής ασκήσεων – βολών «Αετός», έπειτα από πρόσκληση του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ), περί τις 30 ελληνικές εταιρίες συμμετείχαν σε επίδειξη μη επανδρωμένων οχημάτων αέρος και ξηράς όπως και συστημάτων αντιμετώπισής τους, στο πλαίσιο της τακτικής άσκησης μετά στρατευμάτων (ΤΑΜΣ) «Αίσιος Οιωνός 2025».
Τέλος, την Κυριακή 16 Νοεμβρίου σε κοινή δήλωσή τους ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανακοίνωσαν ότι «συμφώνησαν στην εμβάθυνση της αμυντικής συνεργασίας, με επίκεντρο την ενίσχυση της ασφάλειας στον θαλάσσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας στην ανάπτυξη και στη χρήση θαλάσσιων μη επανδρωμένων οχημάτων, στη διεξαγωγή κοινών ασκήσεων και εκπαιδεύσεων σχετικών με μη επανδρωμένα συστήματα θαλάσσης, καθώς και την ενισχυμένη ανταλλαγή πληροφοριών για θαλάσσιες απειλές».
Ελληνικό USV
Αναφορικά με τα Μη Επανδρωμένα Θαλάσσια Σκάφη Επιφανείας (USV: Unmanned Surface Vessel), σημειώνεται ότι πριν από έναν χρόνο η «κυριακάτικη δημοκρατία» είχε αναφερθεί στα ουκρανικά επιτεύγματα στον εν λόγω τομέα και ιδιαίτερα στον καταλυτικό τους ρόλο όχι μόνο ως εξισορροπητικού αλλά και ως ανατρεπτικού παράγοντα του αρνητικού συσχετισμού ναυτικής ισχύος με τη Ρωσία. Είναι αυτονόητο ότι η ελληνική πρόσβαση πρωτίστως στην επιχειρησιακή εμπειρία που έχουν σωρεύσει οι Ουκρανοί έπειτα από 46 μήνες πολέμου αλλά και στις τεχνολογίες που έχουν αναπτύξει θα είναι ωφέλιμη.
Ομως, τα USV κάθε άλλο παρά άγνωστα είναι στην Ελλάδα. Οκτώ χρόνια πριν, το 2018, δύο ελληνικές εταιρίες, οι INTRACOM και Barracuda, σε συνεργασία με το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, συμμετείχαν σε πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο πλαίσιο της «Προπαρασκευαστικής Δράσης για την Αμυντική Ερευνα».
Εναν χρόνο αργότερα, το 2019, οι δύο εταιρίες με το μη επανδρωμένο Barracuda 597 SEA RIDER συμμετείχαν σε άσκηση που πραγματοποιήθηκε στον κόλπο του Τάραντα (Ιταλία), με αντικείμενο τη θαλάσσια επιτήρηση και τις λειτουργίες νηοψίας. Εκτοτε η εγχώρια δραστηριότητα στον τομέα συνεχίστηκε, χωρίς ουδέποτε να εκδηλωθεί θεσμικό ενδιαφέρον εκ μέρους των Ενόπλων Δυνάμεων για την προμήθεια συστημάτων του τύπου. Τελικά, στις 28 Φεβρουαρίου 2025, επτά περίπου χρόνια μετά τη εμφάνιση του πρώτου ελληνικού USV και τρία χρόνια από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, εκδόθηκε από το ΕΛΚΑΚ πρόσκληση για την ανάπτυξη USV.
Αξιολόγηση, υποδομές
Η αξιολόγηση πεδίου του ΕΛΚΑΚ ήταν -κατά πάσα πιθανότητα- η πρώτη του είδους που έγινε στη χώρα. Σε αυτή συμμετείχαν οι τέσσερις εταιρίες που προκρίθηκαν κατά το στάδιο της προεπιλογής, από τις 14 συνολικά που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση προκαταρκτικής διαβούλευσης 06/25 για την ανάπτυξη Τακτικού Μη Επανδρωμένου Αεροχήματος (UCAV) Κατηγορίας Ι (NATO Class I). Οι εταιρίες που συμμετείχαν στην αξιολόγηση, η οποία διεξήχθη από στρατιωτικό προσωπικό το οποίο έχει τοποθετηθεί στο ΕΛΚΑΚ, ήταν δύο ελληνικές με πολυετή παρουσία στον χώρο, οι ALTUS LSA, SPIRIT Αεροναυπηγικά Συστήματα (SAS TECHNOLOGY), η νεοεισερχόμενη Epsilon Optronics και η κυπριακή CYRIC σε συνεργασία με ελληνική εταιρία. Κατά την αξιολόγηση τα συστήματα εξετάστηκαν σε επιχειρησιακές παραμέτρους, όπως η αξιοπιστία, η αντοχή, ο χρόνος πτήσης με φορτίο, η ακρίβεια και η συνολική συμπεριφορά.
Είναι προφανές ότι η αξιολόγηση πεδίου αποτελεί θετική εξέλιξη, αλλά το ίδιο ισχύει και για την ανάγκη διεξαγωγής σε πιο οργανωμένη βάση. Η αξιολόγηση έλαβε χώρα στο πεδίο ασκήσεων – βολών, όπου παράλληλα γινόταν οι προασκήσεις για την ημέρα διακεκριμένων επισκεπτών της ΤΑΜΣ «Αίσιος Οιωνός 2025», με αποτέλεσμα περιορισμούς σε χώρο και χρόνο, και ανάγκη συντονισμού με άλλες δραστηριότητες.
Πλέον, λαμβάνοντας υπόψη τον μεγάλο αριθμό εταιριών που δραστηριοποιούνται, οι συνθήκες είναι ώριμες για τη δημιουργία και την οργάνωση μόνιμου ειδικού πεδίου δοκιμών – βολών αποκλειστικά για ίδιες ή παραπλήσιες διαδικασίες. Για τον σκοπό αυτό το πεδίο δοκιμών – βολών θα πρέπει να εξοπλιστεί με τον κατάλληλο εξοπλισμό, ώστε οι μετρήσεις – καταγραφές των επιχειρησιακών παραμέτρων των υπό αξιολόγηση συστημάτων να είναι αδιαμφισβήτητα ακριβείς και αντικειμενικές. Εκτιμάται ότι πεδία ασκήσεων – βολών που λόγω μείωσης της δομής του Ελληνικού Στρατού έχουν εγκαταλειφθεί ή υπολειτουργούν, σε περιοχές όπως η δυτική Μακεδονία, όπου λόγω Εγνατίας Οδού η πρόσβαση είναι εύκολη, μπορούν να προσφέρουν ικανοποιητικές επιλογές.
Παράλληλα είναι επιτακτική ανάγκη οι επιχειρησιακοί φορείς, που αποτελούν τους μελλοντικούς χρήστες των αξιολογούμενων συστημάτων, να εκδώσουν τεχνικές και επιχειρησιακές προδιαγραφές, ώστε να οριοθετούν συγκεκριμένο πλαίσιο επίτευξης στόχων για τη βιομηχανία και ταυτόχρονα να διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό για τη στελέχωση των επιτροπών αξιολόγησης.
Συμβατισμοί
Η επίδειξη, που πραγματοποιήθηκε κατά την ημέρα διακεκριμένων επισκεπτών της ΤΑΜΣ «Αίσιος Οιωνός 2025», την Παρασκευή 14 Νοεμβρίου, όπου συμμετείχε μεγάλος αριθμός συστημάτων μη επανδρωμένων χερσαίων και εναέριων, καθώς και αντιμετώπισης ΜΕΑ, τα οποία είτε βρίσκονται ήδη σε υπηρεσία με τις Ενοπλες Δυνάμεις είτε διατέθηκαν από τις 30 εταιρίες που προσκλήθηκαν από το ΓΕΣ, είχε έντονο το στοιχείο του εντυπωσιασμού και ήταν καλά οργανωμένη. Παρουσιάστηκαν πολλοί τύποι ΜΕΑ οπτικής πρώτου προσώπου (FPV: First Person View), στο σύνολό τους καθοδήγησης με ραδιοσυχνότητες και, άρα, εξ ορισμού ευάλωτα σε προσβολές με μέσα ηλεκτρονικού πολέμου.
Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο αναπτύχθηκαν αρχικά από τους Ρώσους τα ΜΕΑ FPV ενσύρματης καθοδήγησης, όπου η επικοινωνία (μεταφορά δεδομένων) με τον επίγειο σταθμό ελέγχου γίνεται μέσω οπτικής ίνας (fiber optic), με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η δυνατότητα εντοπισμού ή παρεμβολής τους. Εξ ορισμού, λοιπόν, αναμένεται ότι η ανάπτυξη FPV ενσύρματης καθοδήγησης θα είναι το επόμενο ορόσημο για την εγχώρια βιομηχανία.
Ο στίβος της καινοτομίας απαιτεί πόρους
Σε όποιον παρακολούθησε την επίδειξη της Παρασκευής 14 Νοεμβρίου στον «Αετό» ήταν εμφανής ο δυναμισμός και ο ενθουσιασμός των εταιριών που συμμετείχαν. Για να υπάρξει όμως συνέχεια και να διατηρηθεί η δυναμική, επιβάλλεται σε σύντομο χρόνο όσοι δραστηριοποιούνται να εισέλθουν στον στίβο του αδιάβλητου ανταγωνισμού για τη διεκδίκηση συμβάσεων για λογαριασμό των Ενόπλων Δυνάμεων.
Η καινοτομία αυτή απαιτεί οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, και η διεκδίκηση και η ανάληψη συμβάσεων μπορεί να αποτελέσει το βέλτιστο μέσο χρηματοδότησής της. Εξάλλου, έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα ότι η διεκδίκηση εξ αντικειμένου λειτουργεί και ως εξελικτική διαδικασία.
