Σκάνδαλο μεγατόνων αποκαλύπτει η νέα ετήσια έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Σε 12.856 συμβάσεις έγιναν παρακάμψεις διαγωνισμών, ενώ σε 78 περιπτώσεις «έτρεξε» καταργημένη διαδικασία
Ενα τεράστιο «πάρτι» με απευθείας αναθέσεις αποκαλύπτει για μια ακόμα χρονιά το Ελεγκτικό Συνέδριο, στη νέα ετήσια έκθεσή του. Σε πολλές περιπτώσεις, οι συντάκτες της στάζουν «φαρμάκι» για τον τρόπο που λειτουργεί η κυβέρνηση.
Τα στοιχεία είναι κάτι παραπάνω από εξόφθαλμα: βρέθηκαν 15.777 συμβάσεις, συνολικής αξίας 4,6 δισ. ευρώ. Σχεδόν οι 8 στις 10 ήταν απευθείας αναθέσεις (12.856 περιπτώσεις), ενώ σε 78 περιπτώσεις ακολουθήθηκε η διαδικασία του «συνοπτικού διαγωνισμού», με το συνολικό ποσό να διαμορφώνεται στα 1,98 δισ. ευρώ.
Μόνο που το Ελεγκτικό Συνέδριο επισημαίνει πως «παρόλο που η διαδικασία του συνοπτικού διαγωνισμού έχει καταργηθεί ήδη από την 1η Σεπτεμβρίου 2021, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρασχέθηκαν, εξακολουθεί να περιλαμβάνεται μεταξύ των διαδικασιών ανάθεσης που ακολούθησαν οι φορείς και κατά το μεταγενέστερο χρονικό διάστημα (υπουργεία Εθνικής Αμυνας, Προστασίας του Πολίτη, Υποδομών και Μεταφορών, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής)». Δηλαδή, τέσσερα υπουργεία «έτρεξαν» διαγωνισμούς με ένα πλαίσιο που καταργήθηκε προ πέντε ετών(βλέπε πίνακα 1)!
Στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται πως ακολουθήθηκε η εξής τακτική: μικρές συμβάσεις για να μη «χτυπάνε» στο μάτι. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς πως, από τις συνολικά 12.856 απευθείας αναθέσεις, οι μισές, δηλαδή οι 6.481, ήταν έως 10.000 ευρώ, για τις οποίες δόθηκαν συνολικά σχεδόν 37,7 δισ. ευρώ; Η κατανομή αυτή υποδηλώνει μια τακτική «διαίρει και βασίλευε», όπου μεγάλα έργα ή προμήθειες διασπώνται σε μικρότερα πακέτα για να αποφευχθεί η αναλυτική δημόσια παρακολούθηση ή ο διαγωνιστικός έλεγχος.
Στην επόμενη κατηγορία, συμβάσεις αξίας μεταξύ 10.000 και 20.000 ευρώ πραγματοποιήθηκαν 2.946 φορές, με συνολικό κόστος 42,3 εκατομμύρια ευρώ.
Παρά την αύξηση της μέσης αξίας ανά σύμβαση, οι αναθέσεις παραμένουν σχετικά μικρές σε σχέση με τις συνολικές δαπάνες, γεγονός που επιβεβαιώνει τη στρατηγική των μικρών συμβάσεων. Ακολουθούν οι κατηγορίες 20.000-30.000 ευρώ με 2.045 συμβάσεις αξίας 52,9 εκατομμυρίων ευρώ και 30.000-37.200 ευρώ με 1.205 συμβάσεις συνολικής αξίας 41,5 εκατομμυρίων ευρώ, δείχνοντας ότι όσο αυξάνεται το ύψος της σύμβασης μειώνεται ο αριθμός των αναθέσεων, αλλά αυξάνεται το μέσο κόστος ανά σύμβαση (Βλέπε πίνακα 2).
Λάθη, διπλοκαταχωρίσεις και ανεπαρκείς έλεγχοι συνθέτουν το ζοφερό τοπίο
Οπως αναφέρει το Ελεγκτικό Συνέδριο, σε αρκετές περιπτώσεις κατά τη διασταύρωση των στοιχείων παρατηρήθηκε ασυμφωνία ως προς το πλήθος των καταχωρισμένων συμβάσεων (υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Δικαιοσύνης, Προστασίας του Πολίτη), καθώς και εσφαλμένες καταχωρίσεις σε αυτό (υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Πολιτισμού, Προστασίας του Πολίτη). Αναφέρει παράλληλα πως «η απουσία ενός κεντρικού μητρώου συμβάσεων, στο οποίο θα τηρούνται με ενιαίο τρόπο τα στοιχεία των συμβάσεων, ιδίως στους φορείς για τους οποίους η αρμοδιότητα σύναψης συμβάσεων είναι κατανεμημένη σε πλήθος αποκεντρωμένων υπηρεσιών (όπως, π.χ., τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής) δυσχεραίνει τη λήψη αξιόπιστης πληροφόρησης, απαλλαγμένης από σφάλματα, ελλείψεις, διπλοκαταχωρίσεις κ.λπ.».
Τι άλλο έχει εντοπίσει στην έκθεσή του;
-Η λειτουργία των Μονάδων Εσωτερικού Ελέγχου (ΜΕΕ) παραμένει ανεπαρκής, παρά τη θεσμική τους σύσταση στην πλειονότητα των φορέων. -Παρατυπίες στη διαδικασία διενέργειας δαπανών και αδυναμίες στην εφαρμογή της δικλίδας του άρθρου 26 του ν. 4270/2014, που αφορά τον έλεγχο νομιμότητας και κανονικότητας των δαπανών πριν από την ανάληψη υποχρεώσεων.
-Ασυμφωνίες μεταξύ των στοιχείων των δημόσιων συμβάσεων που τηρούνται στα εσωτερικά μητρώα των φορέων και σε εκείνα που καταχωρίζονται στα κεντρικά πληροφοριακά συστήματα (ΚΗΜΔΗΣ).
-Ευρεία χρήση εξαιρετικών διαδικασιών (διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση προκήρυξης, απευθείας ανάθεση). Σημαντικό ποσοστό συμβάσεων, και συγκεκριμένα το 43%, υλοποιήθηκε κατόπιν διαγωνισμού και το 61% κατόπιν εξαιρετικής διαδικασίας, κάτι που ανατίθεται με την υποβολή μίας μόνο προσφοράς.
-Αύξηση των απλήρωτων και ληξιπρόθεσμων οφειλών της Κεντρικής Διοίκησης σε σχέση με το 2023 και ελλιπή τήρηση του Μητρώου Δεσμεύσεων από ορισμένους φορείς. Η αξιοπιστία του Μητρώου Δεσμεύσεων επηρεάζεται από ελλείψεις στην ενημέρωση και απουσία αυτοματοποιημένων διασυνδέσεων με τα λοιπά συστήματα, γεγονός που δύναται να προκαλέσει δημοσιονομικούς κινδύνους και έκτακτες προγραμματισμένες επιβαρύνσεις.
Παρατυπίες και αλλοίωση στοιχείων σε πολλά υπουργεία
Η έρευνα του Ελεγκτικού Συνεδρίου αποκάλυψε μια σειρά από «περίεργες» περιπτώσεις σε πλειάδα υπουργείων. Αναλυτικά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στις σελίδες 78-80 της ετήσιας έκθεσής του:
Πλήθος υπουργείων: Επιλογή της διαδικασίας της απευθείας ανάθεσης στον ίδιο οικονομικό φορέα, ύστερα από κατάτμηση της συνολικής ποσότητας σε μικρότερες, αντί της διεξαγωγής διαγωνισμού (υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας).
Απευθείας αναθέσεις των άρθρων 10723 και 11824 του ν. 4412/2016, αντί της διενέργειας ενός ενιαίου ανοιχτού διαγωνισμού, για όμοια και ομοειδή αγαθά (υπουργεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, Προστασίας του Πολίτη, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού).
Επιλογή της διαδικασίας διαπραγμάτευσης χωρίς προηγούμενη δημοσίευση διακήρυξης, χωρίς να περιγράφονται οι ειδικότερες περιστάσεις, εκ των οριζόμενων στο άρθρο 32 του ν. 4412/2016, που δικαιολογούν τη χρήση αυτής της διαδικασίας, ή να προκύπτει κατεπείγουσα ανάγκη οφειλόμενη σε γεγονότα απρόβλεπτα για την αναθέτουσα Αρχή (υπουργεία Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης).
Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις μη εμπρόθεσμης απόδοσης λογαριασμού ΧΕΠ σε δύο περιπτώσεις, ποσού 53.000 ευρώ – δεν υποβλήθηκαν τα δικαιολογητικά απόδοσης λογαριασμού από τους υπολόγους των ΧΕΠ (υπουργεία Υγείας και Μετανάστευσης και Ασύλου).
Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις αχρεώστητης καταβολής τακτικών και πρόσθετων αποδοχών:
α) Λόγω εσφαλμένης μισθολογικής κατάταξης υπαλλήλων στους οποίους είχαν ανατεθεί καθήκοντα αναπληρωτή προϊσταμένου Γενικής Διεύθυνσης [υπουργεία Εξωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Προστασίας του Πολίτη και Εσωτερικών (τομέας Μακεδονίας – Θράκης)].
β) Λόγω παραμονής στην υπηρεσία υπαλλήλων ΙΔΑΧ, μετά τη συνταξιοδότησή τους (υπουργεία Τουρισμού, Εθνικής Αμυνας, Πολιτισμού, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, και Υποδομών και Μεταφορών, Αποκεντρωμένη Διοίκηση Ηπείρου – Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου).
Στα υπουργεία Εθνικής Αμυνας, Προστασίας του Πολίτη, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Πολιτισμού διαπιστώθηκαν εσφαλμένες καταχωρίσεις στο ΚΗΜΔΗΣ των στοιχείων των συμβάσεων (ως προς το συμβατικό τίμημα, τις περιγραφές των αντικειμένων των συμβάσεων, το είδος της σύμβασης, καθώς και τη διαδικασία ανάθεσης), με συνέπεια την αλλοίωση της πραγματικής εικόνας όσον αφορά τη νομιμότητα και κανονικότητα των δαπανών, αλλά και την ακριβή και ορθή πληροφόρηση των τρίτων.
Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου: Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις μη τήρησης της νομοθεσίας περί προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας. Συγκεκριμένα, συνήφθησαν συμβάσεις συνολικής αξίας 2,46 εκατ. ευρώ, χωρίς να υποβληθούν σε προσυμβατικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο, παρόλο που η αξία τους υπερέβαινε το όριο άνω του οποίου διενεργείται υποχρεωτικά έλεγχος νομιμότητας πριν από τη σύναψή τους (υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου).
Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας: Εξοφλήθηκε δαπάνη για την παροχή υπηρεσιών υποστήριξης όλων των μορφών επικοινωνίας προς τον ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης «112» για τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο, Μάρτιο και Οκτώβριο 2024, σε εκτέλεση σχετικής σύμβασης η οποία είχε διέλθει του προσυμβατικού ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου πριν από την υπογραφή της, χωρίς όμως να τηρηθούν όροι του διατακτικού της σχετικής πράξης του Ζ’ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου (υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας).
Περαιτέρω, διαπιστώθηκε περίπτωση δαπάνης μίσθωσης ακινήτου κατά παράβαση της αρχής της οικονομικότητας, με επιβάρυνση του φορέα, ήδη από το 2019, ύστερα από διαδοχικές παρατάσεις του αρχικού συμφωνητικού μίσθωσης, καίτοι διαθέτει ιδιόκτητο ακίνητο, δεδομένου ότι δεν πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες επισκευής του τελευταίου, ώστε να στεγάσει εκ νέου τις υπηρεσίες του
Μη έγκαιρος προγραμματισμός προμηθειών – υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να συναφθούν κατά το ίδιο χρονικό διάστημα περισσότερες ομοειδείς συμβάσεις με τον ίδιο οικονομικό φορέα, συνολικού ποσού άνω των ορίων της απευθείας ανάθεσης, χωρίς να διενεργηθεί διαγωνιστική διαδικασία.
Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής: Απευθείας ανάθεση παροχής υπηρεσιών αξίας 189.904,51 ευρώ μέσω προγραμματικής σύμβασης, χωρίς να πληρούνται τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της προγραμματικής σύμβασης του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 και χωρίς ο φορέας υλοποίησης να διαθέτει ίδια τεχνικά μέσα ή μόνιμο προσωπικό για την εκτέλεση αυτής, αλλά αναθέτει το έργο σε εξωτερικούς συνεργάτες, κατά παράβαση και του άρθρου 12 του ν. 4412/2016.
Επιπροσθέτως, στο υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής διαπιστώθηκαν περιπτώσεις μη νόμιμων δαπανών μετακινήσεων, λόγω πλημμελειών στη διαδικασία εκκαθάρισης των δαπανών, και συγκεκριμένα:
α) μετακινήσεις μετακλητών συνεργατών στο εσωτερικό και το εξωτερικό, οι οποίες δεν προκύπτουν από θεσμική εξουσιοδότηση και για τις οποίες δεν προσδιορίζεται επαρκώς ο σκοπός και η συνάφειά τους με τις αρμοδιότητες των μετακλητών, ούτε προκύπτει τεκμηριωμένα το υπόλοιπο των ημερών απουσίας που αυτοί δικαιούνται,
β) πλημμελής έκδοση των εντολών μετακίνησης, καθώς εκδίδεται μία εντολή για πολλές και διαφορετικές μετακινήσεις του ίδιου ατόμου, οι οποίες τροποποιούνται συνεχώς,
γ) από τα επισυναπτόμενα δικαιολογητικά δεν αποδεικνύεται πάντα ο σκοπός της μετακίνησης.
Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις αχρεώστητης καταβολής τακτικών και πρόσθετων αποδοχών λόγω υπέρβασης των νόμιμων ορίων υπερωριακής απασχόλησης μετακλητών υπαλλήλων.
Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη: Στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη υπήρξαν ενδείξεις παρατυπιών κατά την εξόφληση δαπανών μέσω πάγιας προκαταβολής, και συγκεκριμένα:
α) πληρωμές σε επιχειρήσεις με αναστολή καταχώρισης στο ΓΕΜΗ,
β) πληρωμές όπου η πλειονότητα των παραστατικών για την κάλυψη αναγκών μακροχρόνιας διαμονής εκδόθηκαν από μικρό αριθμό δικαιούχων νεοσύστατων εταιριών, που δραστηριοποιούνται στην εκμίσθωση και διαχείριση ακινήτων αποκλειστικά προς το προσωπικό του υπουργείου, σε διαφορετικές περιοχές ανά την Ελλάδα, τα δε παραστατικά, ακόμη και για διαμονή 180 ημερών, εκδίδονταν κάτω του ορίου των 500 ευρώ, για το οποίο απαιτείται ηλεκτρονική πληρωμή, και εξοφλούνταν ανά 3-4 ημέρες. Για τις ανωτέρω δαπάνες δεν εκδόθηκαν ηλεκτρονικά τιμολόγια.
Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού: Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις μη εμπρόθεσμης απόδοσης λογαριασμού ΧΕΠ σε 37 περιπτώσεις, ποσού 271.060,88 ευρώ, δεν υποβλήθηκαν έγκαιρα τα δικαιολογητικά απόδοσης λογαριασμού από την εκκαθαρίζουσα υπηρεσία προς τη Διεύθυνση Οικονομικής Διαχείρισης της ΓΔΟΥ, μολονότι σχεδόν όλοι οι υπόλογοι των ΧΕΠ είχαν στείλει τα εν λόγω δικαιολογητικά (υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού).
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων: Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις μη τήρησης των διατάξεων της παρ. 2 του άρθρου 100 του ν. 4270/2014 περί προϋποθέσεων έκδοσης ΧΕΠ, καθότι αφορούσαν δαπάνες για τις οποίες ήταν δυνατόν να ακολουθηθεί η διαδικασία της έκδοσης εντάλματος πάγιας προκαταβολής ή τακτικού εντάλματος πληρωμής, αφού δεν προέκυπτε δυσχέρεια στην τήρηση των διατυπώσεων που προβλέπονται από τις ισχύουσες διατάξεις για τη δικαιολόγησή τους (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων).
Υπουργείο Εξωτερικών: Διαπιστώθηκαν περιπτώσεις συμψηφιστικών χρηματικών ενταλμάτων έτους 2024, που αφορούσαν τακτοποίηση πληρωμών προηγούμενων ετών του υπουργείου Εξωτερικών, στις οποίες δεν τηρήθηκε η διαδικασία ανάκλησης της δεσμευθείσας πίστωσης και έκδοσης νέας απόφασης ανάληψης υποχρέωσης κατά το επόμενο οικονομικό έτος.
Στο υπουργείο Εξωτερικών διαπιστώθηκε η εκπρόθεσμη υποβολή στο Ελεγκτικό Συνέδριο και στη Γενική Επιθεώρηση ΥΠΕΞ των ετήσιων Καταστάσεων Χρηματικής Διαχείρισης των άμισθων προξενικών Αρχών.
Υπουργείο Πολιτισμού: Επί συνόλου 13 αντιρρήσεων, που υποβλήθηκαν από την αρμόδια ΔΥΕΕ στο στάδιο ελέγχου και εκκαθάρισης δαπανών, διαπιστώθηκε σε 11 περιπτώσεις έλλειψη αντίκρουσης εκ μέρους του διατάκτη των αιτιάσεων των αντιρρήσεων, και μόνο έκδοση εντολής εκτέλεσης της δαπάνης.
