Τι προβλέπει το νέο πλαίσιο και πώς ξεμπλοκάρουν υποθέσεις και περιουσίες που μέχρι σήμερα θεωρούνταν χαμένες και ρήμαζαν λόγω γραφειοκρατίας
Επί δεκαετίες όταν ένας κληρονόμος ενημερωνόταν πως στην κληρονομιά υπάρχει ως συνδικαιούχος το Ελληνικό Δημόσιο, γνώριζε εξαρχής την έκβαση: καθυστερήσεις, «βάλτωμα» των διαδικασιών και ταλαιπωρία. Το κράτος λειτουργούσε ως βαρίδι σε κάθε προσπάθεια αξιοποίησης της περιουσίας: ακίνητα δεν μπορούσαν να πουληθούν, μισθώσεις δεν προχωρούσαν και περιουσίες που ρήμαζαν από το γραφειοκρατικό βάρος.
Στο εξής το κράτος αποκτά ενεργό ρόλο στις περιπτώσεις που είναι συγκληρονόμος σε κληρονομιά, ξεμπλοκάροντας υποθέσεις που μέχρι σήμερα θεωρούνταν χαμένες και περιουσίες να βγουν από τον «πάγο» που βρίσκονταν για χρόνια.
Η εκκαθάριση
Για πρώτη φορά το Δημόσιο δεν θα αποτελεί τον παθητικό συνδικαιούχο που περιμένει απλώς οι διαδικασίες να προχωρήσουν από μόνες τους, αλλά θα αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην εκκαθάριση της κληρονομιάς. Σύμφωνα με τη νέα διαδικασία, όταν το Ελληνικό Δημόσιο βρίσκεται συγκληρονόμος σε μια κληρονομιά, αναλαμβάνει το ίδιο εξ ολοκλήρου την εκκαθάριση της περιουσίας. Μετά το τέλος της διαδικασίας το κράτος θα αποδίδει στους ιδιώτες κληρονόμους το ποσό που τους αναλογεί, αφαιρώντας τα αντίστοιχα έξοδα.
Το νέο πλαίσιο επιτρέπει, υπό προϋποθέσεις, την απόδοση αντικειμένων της κληρονομιάς στους υπόλοιπους κληρονόμους ακόμα και πριν ολοκληρωθεί η εκκαθάριση. Ετσι, ιδιοκτησίες που δεν επηρεάζουν το σύνολο της διαδικασίας μπορούν να περάσουν νωρίτερα στα χέρια των δικαιούχων, επιτρέποντάς τους να τις αξιοποιήσουν.
Κληρονόμοι πάνω από 50%
Η διαδικασία, όμως, αλλάζει σε περίπτωση που οι κληρονόμοι (πλην του Δημοσίου) δικαιούνται πάνω από τη μισή κληρονομιά. Το νέο πλαίσιο προβλέπει πως αυτές οι υποθέσεις «τρέχουν» υποχρεωτικά από κοινού με τους συγκληρονόμους. Το κράτος δηλαδή, θα συνεργάζεται στη λήψη αποφάσεων για τα επόμενα βήματα. Αυτό εξασφαλίζει ότι η πλειονότητα των ιδιωτών δεν θα βρεθεί μπροστά σε αποφάσεις που λαμβάνονται ερήμην της. Σε κάθε βήμα αυτής της διαδικασίας οι συγκληρονόμοι θα έχουν εικόνα του τι πραγματικά συμβαίνει με την κληρονομία.
Πλέον, θα έχουν δικαίωμα ενημέρωσης για:
■ την κατάσταση της κληρονομιάς,
■ την πρόοδο των εργασιών εκκαθάρισης,
■ τα σχέδια και τις προθέσεις του Δημοσίου.
Ταυτόχρονα θα έχουν το δικαίωμα να υποβάλουν παρατηρήσεις ή ενστάσεις, προκειμένου να ενισχυθούν τόσο η διαφάνεια όσο και η ακριβοδίκαιη κατανομή της κληρονομιάς, χωρίς «εκπλήξεις» κατόπιν εορτής.
Γόρδιος δεσμός
Τα πιο «μπλοκαρισμένα» περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα θεωρούνται τα «εξ αδιαιρέτου» ακίνητα, ιδιοκτησίες στις οποίες κατέχουν ποσοστά πολλοί κληρονόμοι (π.χ. 25% το Δημόσιο και 75% ιδιώτες). Σε αυτές τις περιπτώσεις ο νόμος επιχειρεί να βάλει τάξη, κυρίως για τις υποθέσεις που διατήρηση της συγκυριότητας δεν κρίνεται επωφελής. Πρόκειται για έναν πραγματικό λαβύρινθο, που σε πολλές περιπτώσεις κατέληγε σε πλήρη αχρησία των ακινήτων, αφού οι συνιδιοκτήτες έπρεπε να συμφωνήσουν όλοι για κάθε βήμα.
Με το νέο πλαίσιο, στις περιπτώσεις που η συγκυριότητα δεν είναι συμφέρουσα για την εκκαθάριση της κληρονομιάς, το Ελληνικό Δημόσιο αποκτά τρεις επιλογές:
■ Απευθείας εξαγορά ποσοστού: Το Δημόσιο μπορεί να επιτρέπει την απευθείας εξαγορά του ποσοστού του ενός συγκληρονόμου από τον άλλον. Ετσι, ιδιώτες που θέλουν να αποκτήσουν το σύνολο του ακινήτου μπορούν πλέον να το κάνουν χωρίς να εμποδίζονται από το Δημόσιο και χωρίς να διενεργηθεί η διαδικασία πλειστηριασμού.
■ Αυτούσια διανομή: Αν δεν βρεθεί λύση εξαγοράς, τότε το Δημόσιο προχωρά σε αυτούσια διανομή, χωρίζοντας ουσιαστικά το ακίνητο στα επιμέρους ποσοστά των κληρονόμων. Για παράδειγμα, έστω ότι στην κληρονομιά περιλαμβάνεται ένα οικόπεδο, από το οποίο το δημόσιο κληρονομεί ποσοστό 30% και ένας ιδιώτης το 70%. Αν το οικόπεδο μπορεί να χωριστεί σε δύο τμήματα, τότε ο ένας παίρνει το 30% ως συγκεκριμένο τμήμα (π.χ. το πίσω κομμάτι) και ο άλλος παίρνει το 70% (π.χ. το μπροστινό). Με αυτόν τον τρόπο παύει η συγκυριότητα και ο καθένας έχει πλέον δικό του αυτοτελές ακίνητο.
■ Εκποίηση: Αν καμία από τις προηγούμενες λύσεις δεν προχωρήσει, τότε το Δημόσιο μπορεί να εκποιήσει το ακίνητο. Οι κληρονόμοι ειδοποιούνται τουλάχιστον έναν μήνα νωρίτερα ώστε να μπορούν, αν το επιθυμούν, να συμμετάσχουν στη διαδικασία και να αγοράσουν το υπόλοιπο ποσοστό.
Εκατοντάδες είναι οι υποθέσεις με ιδιώτες κληρονόμους να μην εμφανίζονται καν στη διαδικασία ή να μη συνεργάζονται είτε λόγω αδιαφορίας είτε επειδή θεωρούσαν ότι η υπόθεση είχε ήδη χαθεί. Σε αυτές τις περιπτώσεις το Δημόσιο θα μπορεί να ενεργεί ως αντιπρόσωπός τους ώστε η διαδικασία να μην οδηγηθεί σε «παράλυση». Το προϊόν της εκποίησης ή της αξιοποίησης της περιουσίας κατατίθεται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, όπου και μοιράζεται στους κληρονόμους σύμφωνα με το ποσοστό τους, αφού αφαιρεθούν τέλη, έξοδα και ενδεχόμενες οφειλές.
Ποια είναι η διαδικασία μίσθωσης ενός ακινήτου το οποίο είναι εξ αδιαιρέτου
Σε περίπτωση που οι κληρονόμοι (Δημόσιο και ιδιώτες) θελήσουν να νοικιάσουν ένα εξ αδιαιρέτου ακίνητο της κληρονομιάς, τότε τη διαδικασία μίσθωσης «τρέχει» ο εκκαθαριστής του Δημοσίου. Δηλαδή, αυτός θα βρει τον ενοικιαστή και θα υλοποιήσει τη διαδικασία της μίσθωσης. Προϋπόθεση είναι να δώσουν τη συναίνεσή τους οι υπόλοιποι κληρονόμοι. Σε περίπτωση που κάποιος αρνηθεί, τότε το Δημόσιο θα αναλάβει ως αντιπρόσωπος των υπολοίπων, ώστε να μη σταματήσει η διαχείριση.
Το μηνιαίο μίσθωμα ο εκκαθαριστής της κληρονομιάς το μοιράζει στους συγκληρονόμους ανάλογα με τα ποσοστά τους, αφαιρώντας πρώτα τα έξοδα διαχείρισης. Αν το ακίνητο είναι ήδη νοικιασμένο και υπάρχει πρόβλημα με τον μισθωτή, τότε το Δημόσιο έχει τη δυνατότητα να κάνει αγωγή στο δικαστήριο, ώστε να κάνει έξωση στον ενοικιαστή, ενώ θα λειτουργήσει για λογαριασμό όλων των ιδιωτών συνδικαιούχων της κληρονομιάς.
Για παράδειγμα, σε περίπτωση που ένα ακίνητο με μηνιαίο ενοίκιο 700 ευρώ ανήκει κατά 40% στο Δημόσιο, 40% σε έναν ιδιώτη Α και κατά 20% σε έναν δεύτερο ιδιώτη Β, τότε το μίσθωμα, αφού αφαιρεθούν τα έξοδα, θα μοιραστεί ως εξής:
■ Δημόσιο: 280 ευρώ,
■ Ιδιώτης Α: 280 ευρώ
■ Ιδιώτης Β: 140 ευρώ
Αν ο ενοικιαστής δεν πληρώνει, τότε ο εκκαθαριστής του Δημοσίου μπορεί να προχωρήσει τις διαδικασίες έξωσης για λογαριασμό όλων.
