«Βγαίνουμε από το πρόγραμμα μόνο όταν έρθει κάποιος και ζητήσει να του ετοιμάσουμε την ενδυμασία του για να χειροτονηθεί. Πρόκειται για ιδιαίτερη, μοναδική στιγμή για τον νέο ιερέα»
«Ράπτονται παντός είδους αρχιερατικών, ιερατικών, διακονικών στολών, επανοκαλήμμαυχα, ράσα, αντιριά κ.λπ.» Η παλιά ταμπέλα κρέμεται στον τοίχο, ανάμεσα σε εικόνες Αγίων και φωτογραφίες, όπου διακρίνονται Οικουμενικοί Πατριάρχες, επίσκοποι και ιερείς. «Κουβαλά» πάνω της την ιστορία ανθρώπων, οι οποίοι ταπεινά, αθόρυβα και με απέραντη αγάπη για την εκκλησιαστική ραπτική τέχνη, εργάζονται ακατάπαυστα από γενιά σε γενιά, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα για να «ντύσουν» μοναχούς του Αγίου Ορους, Μητροπολίτες, ιερείς, διακόνους, ακόμα και δύο Οικουμενικούς Πατριάρχες!
- Από τον Θάνο Χερχελετζη
Ο Μενέλαος Σουλτάνης και ο γιος του Χρήστος είναι οι συνεχιστές της οικογενειακής ιεροραφτικής παράδοσης, που ξεκίνησε στα τέλη του 19ου αιώνα ο παππούς του κ. Σουλτάνη, όταν εγκαταστάθηκε σχεδόν μόνιμα στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου Αγίου Ορους για να ράβει τα ράσα των μοναχών.
«Ο πατέρας μου το 1938 τον ακολούθησε, βρέθηκε κι αυτός στο Βατοπαίδι και μαζί έραβαν ράσα και άμφια για τους μοναχούς, οι οποίοι τότε ήταν εκατοντάδες και υπήρχε ανάγκη για μόνιμη παρουσία ιεροράφτη στο μοναστήρι. Το 1949 επέστρεψε στην Ιερισσό -από όπου καταγόμαστε- και το 1951 όλη η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αυτή η ταμπέλα χρονολογείται από τότε που ο πατέρας μου άνοιξε το ιεροραφείο στη Θεσσαλονίκη» αναφέρει ο Μενέλαος Σουλτάνης.
Σπάνια δίνει συνεντεύξεις, στα social media και στις μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για την πολύχρονη και σημαντική προσφορά της οικογένειάς του στην εκκλησιαστική ραπτική. Τον ευχαρίστησα που δέχθηκε να συνομιλήσουμε και να μας πει για τη γνωριμία του με τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, τον προκάτοχό του, Δημήτριο, τον Οσιο Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, τον Αγιο Παΐσιο και για την τέχνη που υπηρετεί με περισσή αγάπη.
Από πότε ασχολείστε με την εκκλησιαστική ραπτική;
Πήγαινα στο δημοτικό σχολείο όταν πρώτη φορά κάθισα δίπλα στον πατέρα μου για να τον βοηθήσω και να μάθω την τέχνη της ιεροραφτικής. Πάνω από 60 χρόνια κάνω αυτή τη δουλειά, και με σιγουριά μπορώ να σας πω ότι δεν είναι εύκολη, δεν είναι δουλειά που μπορεί να μάθει κάποιος εύκολα. Ακόμα και σήμερα, ύστερα από τόσα χρόνια εμπειρίας, έχω αγωνία για το τελικό αποτέλεσμα – πώς θα είναι τα ράσα, τα άμφια που ράβω.
Ο γιος σας, Χρήστος, ακολουθεί κι αυτός την οικογενειακή παράδοση. Εγινε καλύτερος ο μαθητής από τον δάσκαλο;
Ο Χρήστος έμαθε δίπλα μου την τέχνη της εκκλησιαστικής ραπτικής, την αγαπά. Είναι καλός στη δουλειά του, προσπαθεί πάντα για το καλύτερο αποτέλεσμα. Ο γονιός χαίρεται όταν το παιδί του εξελίσσεται και τον ξεπερνά.
Ο Χρήστος, ακούγοντας τον πατέρα του, παίρνει το λόγο και λέει πως «ο δάσκαλος ήταν καλός, με πολλή υπομονή και με όρεξη για να μεταδώσει τις γνώσεις του».
Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο;
Ο άνθρωπος που στάθηκε αφορμή για να αναπτύξουμε σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο ήταν ο μακαριστός Απόστολος, ο πρώην ηγούμενος της Μονής Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας και έπειτα Μητροπολίτης Ρόδου. Ηταν ένας μορφωμένος και άξιος Ιεράρχης. Κοντά του ξεκίνησα να πηγαίνω στο Φανάρι στην Κωνσταντινούπολη, όταν Οικουμενικός Πατριάρχης ήταν ο Δημήτριος. Πήγαινα συχνά στην Πόλη. Γνώρισα τον μετέπειτα Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο, επισκόπους του πατριαρχικού θρόνου και ιερείς. Διατηρούμε καλές σχέσεις με τον Πατριάρχη μας, με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής κ. Ελπιδοφόρο και τον σημερινό ηγούμενο της Αγίας Αναστασίας, τον Μητροπολίτη Μιλήτου κ. Απόστολο. Είναι εξαιρετικοί αρχιερείς.
Τότε αρχίσατε να ράβετε άμφια για τους Πατριάρχες;
Τη δεκαετία του 1980, μαζί με τον πατέρα μου αρχίσαμε να ράβουμε άμφια για τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο. Ηταν ιδιαίτερα προσιτός και απλός άνθρωπος, κάτι που αποτυπωνόταν και στα άμφια που του ετοιμάζαμε. Ηταν ένας πραγματικά φωτισμένος άνθρωπος και νιώθω ευγνωμοσύνη που τον γνώρισα. Ο κ. Βαρθολομαίος, που τον διαδέχτηκε, είναι επίσης ένας πολύ απλός και καλός άνθρωπος. Τον προσεγγίζεις εύκολα και γνωρίζοντάς τον διαπιστώνεις πως, πέρα από σπουδαία πνευματική μορφή, είναι ένας άνθρωπος που πλημμυρίζει από ευγένεια και καλοσύνη. Οταν πηγαίνουμε με τον Χρήστο στο Πατριαρχείο καθόμαστε και μιλάμε μαζί του επί ώρες. Εχει έντονη την αίσθηση του χιούμορ, κι όταν κάποιες φορές βρίσκομαι στο Φανάρι χωρίς να έχω πάει με έτοιμα άμφια μου λέει χαμογελώντας: «Είσαι ικανός να κάνεις κάτι για μένα;» Πρόκειται για πραγματικά σπουδαίο άνθρωπο – όσοι τον έχουν γνωρίσει αντιλαμβάνονται αυτό που σας λέω.
Εχει συγκεκριμένες απαιτήσεις για τα άμφια που του φτιάχνετε;
Είναι απλός, δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, ούτε ιδιαιτερότητες. Προσπαθώ κάθε φορά να του ράβω τα άμφια όσο καλύτερα γίνεται. Οταν τον βλέπω να τα φορά και να του ταιριάζουν καλά τότε χαίρομαι.
Εκτός από άμφια, κάνετε άλλες ραπτικές εργασίες για το Πατριαρχείο;
Πριν από μερικά χρόνια μπήκα στο γραφείο του Πατριάρχη και τον είδα προβληματισμένο. Αναρωτιόταν τι δώρο θα μπορούσε να κάνει σε έναν νέο ιερέα, που επρόκειτο να τον επισκεφθεί. Τότε σκέφτηκα να του προτείνω να δωρίζει πετραχήλια -τα οποία είναι σημαντικά και απαραίτητα για κάθε ιερέα-, πάνω στα οποία θα είναι κεντημένη η σφραγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη και θα μπορεί να γράφει μια αφιέρωση. Η ιδέα άρεσε στον κ. Βαρθολομαίο, και από τότε μαζί με τον γιο μου του ράβουμε πετραχήλια για να τα δωρίζει σε νέους ιερείς.
Χρησιμοποιείτε ειδικά υφάσματα για να ράβετε άμφια;
Υπάρχουν εργοστάσια στην Ελλάδα από όπου προμηθευόμαστε τα υφάσματα, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνονται και εισαγωγές από την Ινδία. Υπάρχουν διάφοροι τύποι υφασμάτων, οπότε, ανάλογα με το ράσο ή το άμφιο που παραγγέλλει κάποιος, χρησιμοποιούμε και το ανάλογο ύφασμα.
Ράβετε και για Μητροπολίτες;
(Ο Χρήστος απαντά στο ερώτημα, λέγοντας:) Από τον πατέρα μου έμαθα πως σε αυτή τη δουλειά χρειάζεται να δείχνουμε σεβασμό προς όλους. Δεν κοιτάμε, δηλαδή, εάν κάποιος είναι Μητροπολίτης, ιεράρχης ή απλός ιερέας. Αυτό σημαίνει ότι, εάν έχουμε να παραδώσουμε άμφια ή ράσα σε κάποιον ιερέα, για παράδειγμα, ο επόμενος θα πρέπει να περιμένει τη σειρά του κι ας είναι Μητροπολίτης. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, δεν είναι αρεστό σε όλους. Μας νοιάζει οι πελάτες μας να είναι ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα της δουλειάς μας, και για να γίνει αυτό ράβουμε χωρίς πίεση. Βγαίνουμε από το πρόγραμμα μόνο όταν έρθει κάποιος και ζητήσει να του ετοιμάσουμε την ενδυμασία του για να χειροτονηθεί. Πρόκειται για ιδιαίτερη και μοναδική στιγμή για τον νέο ιερέα.
Πόσος χρόνος χρειάζεται για να ετοιμάσετε ένα άμφιο;
Ο χρόνος ποικίλλει ανάλογα με την παραγγελία. Για να ετοιμάσουμε ένα άμφιο μπορεί να χρειαστούν από τρεις έως πέντε ημέρες. Κάποιες φορές χρειάζεται να αλλάξουμε στην πορεία το σχέδιο, να το μετατρέψουμε. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται χρόνος, υπομονή και ηρεμία. Είναι βασικό να ράβουμε με ηρεμία, χωρίς πίεση, για να είναι το αποτέλεσμα όσο το δυνατόν καλύτερο. Τέλειο, πιστεύω, δεν μπορεί να είναι ποτέ.
Η γνωριμία του με τον Άγιο Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη και τον Άγιο Παΐσιο
Εχει τύχει όλα αυτά τα χρόνια να γνωρίσετε φωτισμένες πνευματικές μορφές της Εκκλησίας;
Εχω γνωρίσει φωτισμένους ανθρώπους. Ο Αγιος Γεράσιμος ο Μικραγιαννανίτης ήταν μία από αυτές τις φωτισμένες μορφές (στο ιεροραφείο είναι αναρτημένη στον τοίχο φωτογραφία του Αγίου με τον πατέρα του κ. Σουλτάνη). Ακόμα, τον Αγιο Παΐσιο, ενώ αρκετές φορές έτυχε να περάσω έξω από το κελί του στο Αγιον Ορος, δεν πήγα ποτέ ως εκεί. Δεν ξέρω γιατί.
Σήμερα υπάρχουν νέοι που θα ήθελαν να γίνουν ιεροράφτες;
Πρόκειται για μια δύσκολη, ιδιαίτερη και απαιτητική δουλειά. Δεν είναι εύκολη. Εγώ, ύστερα από 60 χρόνια, ακόμα μαθαίνω. Δεν υπάρχουν νέοι που θέλουν να ακολουθήσουν αυτό το επάγγελμα. Ο γιος μου είναι ίσως ο πιο νέος σήμερα ιεροράφτης. Υπάρχουν γυναίκες και μοναχές που ράβουν ράσα και άμφια, αλλά νέοι, παραδοσιακοί ιεροράφτες δεν βλέπω να γίνονται.
Πιστεύετε ότι το επάγγελμα του ιεροράφτη είναι διακόνημα προς την Εκκλησία;
Πολλές φορές νιώθω ότι διακονώ όταν ράβω για την Εκκλησία μας, για τους ιερείς μας. Στη δουλειά μας δεν έχει σημασία και αξία το χρήμα – η αξία βρίσκεται στην ουσία των αμφίων που φορά ο ιερέας όταν τελεί τη θεία λειτουργία.
Μ.Η.Τ. 232120