Ένα τριήμερο επιστημονικό συμπόσιο, αφιερωμένο στον Ναό της Αγ. Τριάδας, στην οδό Φιλελλήνων, το σημαντικό αυτό βυζαντινό μνημείο της Αθήνας, διεξάγεται από 10 έως 12 Οκτωβρίου
Δεκάδες κορυφαίοι επιστήμονες, αρχαιολόγοι, ιστορικοί τέχνης, θεολόγοι, αρχιτέκτονες και συντηρητές ενώνουν τις δυνάμεις τους για να φωτίσουν την ιστορία, την τέχνη και την πορεία αποκατάστασης του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδας της οδού Φιλελλήνων. Με αφορμή τα 1.000 χρόνια από την ίδρυσή του, στις 10-12 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί τριήμερο επιστημονικό συμπόσιο, αφιερωμένο σε αυτό το σημαντικό βυζαντινό μνημείο της Αθήνας.
- Από τον Απόστολο Σπύρου
Το συμπόσιο τελεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού και θα φιλοξενηθεί στο αμφιθέατρο του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη. Τη διοργάνωση στηρίζουν οι «Φίλοι Βυζαντινών Μνημείων», ενώ η συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων εγγυάται μια σπάνια συνάντηση διαλόγου γύρω από ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της μεσοβυζαντινής περιόδου. Ο Αρχιμανδρίτης Συνέσιος Βικτωράτος, προϊστάμενος του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδας, περιγράφει στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»: «Οι εργασίες του συμποσίου ανοίγουν την Παρασκευή 10 Οκτωβρίου 2025, στις 18.00, με την επίσημη έναρξη και τους χαιρετισμούς των διοργανωτών και των εκπροσώπων των φορέων που στηρίζουν την εκδήλωση.
Ακολουθεί η α’ συνεδρία, με θέμα το ιστορικό πλαίσιο του ναού και της πόλης των Αθηνών, υπό την προεδρία του καθηγητή Σταύρου Μαμαλούκου. Η πρώτη εισήγηση ανήκει στον καθηγητή Γεώργιο Φίλια, ο οποίος θα αναπτύξει τη σημασία του χριστιανικού ναού ως τόπου εκκλησιαστικής συνείδησης, πηγής ιστορικής μαρτυρίας και μνημείου πολιτιστικής κληρονομιάς, θέτοντας έτσι τον θεωρητικό άξονα της συνεδρίας. Στη συνέχεια η αρχαιολόγος Ελλη Τζαβέλλα θα παρουσιάσει την εικόνα του οικισμού της Αθήνας κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, αναδεικνύοντας την ιστορική διαστρωμάτωση της πόλης, ενώ ο Νικήτας Πάσσαρης θα φωτίσει την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας, εστιάζοντας στους παλαιούς και νέους ναούς της περιόδου. Η Ειρήνη Αποστόλου θα ολοκληρώσει τις εισηγήσεις της ημέρας, παρουσιάζοντας πλούσιο κειμενικό και εικαστικό υλικό από Ευρωπαίους περιηγητές των 17ου έως 19ου αιώνα».
Ταξίδι στον χρόνο
Η β’ συνεδρία, με θέμα «Η ιστορία του ναού» και προεδρεύοντα τον Γεώργιο Φίλια, θα ανοίξει το πρωινό πρόγραμμα του Σαββάτου, 11 Οκτωβρίου, προσφέροντας ένα τεκμηριωμένο ταξίδι στον χρόνο. Η αρχαιολόγος Μαρία Ξενάκη θα παρουσιάσει βυζαντινές επιγραφές του ιερού ναού, η επίκουρη καθηγήτρια Ειρήνη Κασάπη θα εστιάσει στην αλληλογραφία που οδήγησε στην παραχώρηση του ναού στη ρωσική κοινότητα της Αθήνας, ενώ η καθηγήτρια Δέσποινα Μιχάλαγα θα φέρει στο φως ανέκδοτες ειδήσεις από το Αρχείο της οικογένειας Λαμπάκη. Τη συνεδρία θα κλείσει ο π. Συνέσιος Βικτωράτος, αναδεικνύοντας τη διαδρομή του ναού από τις αρχές του 20ού αιώνα έως σήμερα και τις μεταμορφώσεις που σφράγισαν τη σύγχρονη ιστορία του.
Η γ’ συνεδρία, με θέμα «Αρχαία κατάλοιπα – Αρχιτεκτονική» και προεδρεύουσα την αρχαιολόγο Αργυρώ Καραμπερίδη, θα συνεχίσει το πρόγραμμα του Σαββάτου, εστιάζοντας στις αρχαίες καταβολές και στην αρχιτεκτονική εξέλιξη του ναού. Η αρχαιολόγος Κατερίνα Αβραμίδου θα παρουσιάσει τις προγενέστερες κατασκευές του ναού, αποκαλύπτοντας τα στάδια ανέγερσης και τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν στις πρώιμες φάσεις. Ακολουθώντας, ο αρχαιολόγος Νικόλαος Πετρόχειλος θα αναδείξει τη συλλογή των αρχαίων αρχιτεκτονικών μελών και γλυπτών. Η επιγραφικός Γεωργία Μαλούχου θα παρουσιάσει παλαιά επιγραφικά ευρήματα της περιοχής, τα οποία θα φωτίσουν πτυχές της τοπικής ιστορίας και της θρησκευτικής δραστηριότητας που προηγήθηκε της σημερινής μορφής του ναού. Η συνεδρία θα ολοκληρωθεί με την εισήγηση του καθηγητή Σταύρου Μαμαλούκου, ο οποίος θα αναλύσει την αρχιτεκτονική του βυζαντινού ναού.
Επεμβάσεις
Η δ’ Συνεδρία, με τίτλο «Αρχιτεκτονική – Γλυπτική» και προεδρεύουσα την Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου, θα επικεντρωθεί στις επεμβάσεις και στον γλυπτό διάκοσμο του ναού. Ο Σταύρος Μαμαλούκος θα αναλύσει τις επεμβάσεις του 19ου αιώνα, αποκαλύπτοντας τις αλλαγές και τις προσθήκες που πραγματοποιήθηκαν. Στη συνέχεια οι αρχαιολόγοι Κατερίνα Αβραμίδου και Αργυρώ Καραμπερίδη θα παρουσιάσουν τις επεμβάσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στον ναό, αναδεικνύοντας τις μεθοδικές προσπάθειες προστασίας και ανάδειξης των ιστορικών στοιχείων. Ο αναπληρωτής καθηγητής Γιώργος Πάλλης θα εστιάσει στον αρχικό γλυπτό διάκοσμο, περιγράφοντας τα πρωτότυπα έργα και τη σημασία τους για την κατανόηση της βυζαντινής τέχνης. Θα ακολουθήσει παρουσίαση του νεοβυζαντινού γλυπτού διακόσμου, έργο του Ιακώβου Μαλακατέ, αναδεικνύοντας τη συνέχιση και μεταμόρφωση της γλυπτικής παράδοσης μέσα στους νεότερους χρόνους.
Οι εργασίες της δεύτερης μέρας θα ολοκληρωθούν με την ε’ συνεδρία, υπό την προεδρία του Γιώργου Πάλλη, η οποία θα επικεντρωθεί στη ζωγραφική και τη μικροτεχνία του ναού. Η Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου θα παρουσιάσει τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές τοιχογραφίες, ενώ η Αργυρώ Καραμπερίδη θα αναφερθεί στην εικονογράφηση του ναού από τον Λουδοβίκο Θείρσιο. Ο Νικόλαος Γραίκος θα εξετάσει τις φορητές εικόνες του 18ου-20ού αιώνα, ο π. Διονύσιος Λυκογιάννης τα αργυρά εκκλησιαστικά σκεύη και η Ελένη Βλαχοπούλου-Καραμπίνα τα εκκλησιαστικά κεντήματα της συλλογής. Η συνεδρία θα ολοκληρωθεί με συναυλία του μουσικού συνόλου De Profundis, προσφέροντας στους συμμετέχοντες μια μοναδική πολιτιστική εμπειρία. Την Κυριακή 12 Οκτωβρίου το πρόγραμμα θα αρχίσει με αρχιερατική θεία λειτουργία στον Ναό της Αγίας Τριάδας, ιερουργούντος του Μητροπολίτη Λαοδικείας κ. Θεοδωρήτου, και θα ακολουθήσει ξενάγηση στους χώρους του ναού.
Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί η ΣΤ’ συνεδρία για το έργο αποκατάστασης του ναού. Ο Πάνος Δευτεραίος θα παρουσιάσει τα ευρήματα του υπεδάφους, οι Σταύρος και Βασίλης Μαμαλούκος τη μελέτη αποκατάστασης, η Αμερίμνη Γαλανού, η Ιωάννα Δογάνη και η Νάντια Καλαμβόκα τα δομικά και διακοσμητικά υλικά, ο Γιώργος Παυλόπουλος την κατάσταση των τοιχογραφιών και ο π. Μιχαήλ Σταθάκης την ψηφιοποίηση των ιερών κειμηλίων. Καταλήγοντας, ο π. Συνέσιος επισημαίνει στην «Ορθόδοξη Αλήθεια» ότι το εν λόγω επιστημονικό συμπόσιο της χιλιετηρίδας δεν αποτελεί μόνο έναν σταθμό για την έρευνα και την τεκμηρίωση του μνημείου, αλλά και μια πολιτιστική γιορτή μνήμης, που αναδεικνύει τον ρόλο του ναού στη διαμόρφωση της ιστορικής και πνευματικής ταυτότητας της Αθήνας μέσα στους αιώνες.
