Η ζωή, το χρυσό ολυμπιακό μετάλλιο το 1960 στην ιστιοπλοΐα, η ενθρόνιση και η έκπτωσή του από τη χώρα. Με τον θάνατό του κλείνει οριστικά ένας ιστορικός κύκλος 160 ετών
Ενας ιστορικός κύκλος 160 ετών της σύγχρονης Ιστορίας μας κλείνει και τυπικά με την αποχώρηση από τη ζωή του τελευταίου βασιλιά των Ελλήνων Κωνσταντίνου Β΄.
Από τον Ελευθέριο Σκιαδά
Ηταν το 1863, όταν ανέβαινε στον θρόνο ο Γεώργιος Α΄ (Χριστιανός – Γουλιέλμος – Φερδινάνδος – Αδόλφος – Γεώργιος), ο πρώτος της δυναστείας ανδρών προερχόμενων από τον ηγεμονικό οίκο του Ολδενβούργου που βασίλευσαν στην Ελλάδα. «ΗΛΘΕ» ήταν ο τίτλος του πλέον λυρικού άρθρου που δημοσιεύθηκε τότε στον ελληνικό Τύπο. «ΑΠΗΛΘΕ» ίσως να είναι ένας πιθανός τίτλος ενός αποχαιρετιστήριου άρθρου του τελευταίου της δυναστείας.
Γιος του βασιλιά Παύλου και της βασίλισσας Φρειδερίκης, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ γεννήθηκε στα ανάκτορα του Ψυχικού το 1940. Την ευχάριστη είδηση έκανε γνωστή η «Εστία» με άρθρο της υπό τον τίτλο «Η γενική ευχή», στο οποίο έγραφε: «Την γενικήν ευχήν, επί τη γεννήσει του μικρού πρίγκιπος, εξέφραζαν αι ολίγαι λέξεις, αι οποίαι ευρίσκοντο χθες το απόγευμα εις όλα τα χείλη: “Ας είνε καλορρίζικο”! Και την ελπίδα αυτήν συμμερίζονται όλοι οι Ελληνες, οι επιθυμούντες να ιδούν την πατρίδα τους συνεχίζουσαν εν ειρήνη την ωραίαν ανορθωτικήν προσπάθειαν που ανέλαβε και την ειρήνην επανερχόμενην εις τον βασανισμένον κόσμον».
Βρέφος ακόμη, όταν η βασιλική οικογένεια διέφυγε στο εξωτερικό το 1941, επέστρεψε στην Ελλάδα μετά το δημοψήφισμα του 1946. Τον επόμενο χρόνο, μετά τον θάνατο του Γεωργίου Β΄ και την άνοδο του πατέρα του, Παύλου Α΄, στον θρόνο, ανακηρύχθηκε διάδοχος του θρόνου. Ετσι, από μικρή ηλικία προετοιμάστηκε για τα υψηλά του καθήκοντα. Δεν έχανε ευκαιρία να ενημερωθεί για τα προβλήματα της χώρας και να γνωρίσει από κοντά τον απλό λαό.
Σπουδές και ενδιαφέροντα
Στα χρόνια που ακολούθησαν, σπούδασε στο Εκπαιδευτήριο Αναβρύτων, όπου παρέμεινε 9 έτη, δηλαδή φοίτησε στις τρεις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και τις έξι του γυμνασίου, καθώς και στη Σχολή Ευελπίδων, από όπου αποφοίτησε με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού. Συστηματικά εκπαιδευμένος ως στρατιωτικός, δεν απέφυγε καμία ταλαιπωρία στην εκπαίδευσή του, προκειμένου να σταθεί ίσος προς ίσον με τους υπολοίπους. Κατόπιν παρακολούθησε μαθήματα στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1960 αναδείχθηκε ολυμπιονίκης στη Ρώμη, στο αγώνισμα της ιστιοπλοΐας. Εκπροσωπώντας την Ελλάδα με τους συναθλητές του Οδυσσέα Εσκιτζόγλου και Γιώργο Ζαΐμη κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο.
Πέρα από τις άριστες επιδόσεις του στον αθλητισμό, υπήρξε κοινωνικός, ευπροσήγορος, ένας άνθρωπος που χαιρόταν τις συναναστροφές και κινείτο άνετα σε κάθε κύκλο. Επιδέξιος χορευτής, αγαπούσε τα γρήγορα αυτοκίνητα και λάτρευε τις καλές αστυνομικές ταινίες.
Η ανάρρηση στον θρόνο και ο γάμος του με την πριγκίπισσα Αννα Μαρία της Δανίας
Την 6η Μαρτίου 1964, μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο διάδοχος Κωνσταντίνος ανακηρύχθηκε βασιλιάς. Η «Εστία» εύστοχα επεσήμαινε πως «ανέρχεται τας βαθμίδας τους υπό συνθήκας λίαν δυσχερείς. Δι’ ο και το μόνον στήριγμά του, κατά τα πρώτα έτη της βασιλείας του, θ’ αποτελέση το απόφθεγμα του θυρεού που έφερεν εκ Δανίας, προ 100 ετών, ο αείμνηστος πρόπαππός του και ιδρυτής της δυναστείας: “Iσχύς μου η αγάπη του λαού!”».
Το μεγαλύτερο ωστόσο στήριγμα το βρήκε στο πρόσωπο της πριγκίπισσας Αννας Μαρίας της Δανίας, την οποία έξι μήνες αργότερα, τη 18η Σεπτεμβρίου, νυμφεύθηκε. Επισφραγίστηκε με αυτόν τον τρόπο το ρομαντικό ειδύλλιο που φημολογείτο πως είχε αναπτυχθεί στις τελετές των γάμων της αδελφής του, πριγκίπισσας Σοφίας, με τον δον Χουάν Κάρλος.
Η πριγκίπισσα και κατόπιν βασίλισσα της Ελλάδας είναι θυγατέρα του βασιλιά της Δανίας Φρειδερίκου Θ΄ και της βασίλισσας Ινγκριντ, και γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη το 1946. Ο πατέρας της ήταν ο μεγαλύτερος γιος του Χριστιανού Ι΄ και της Αλεξανδρινής της Δανίας. Η μητέρα της, από την άλλη, ήταν η μοναδική κόρη του Γουσταύου ΣΤ΄ Αδόλφου της Σουηδίας και της Μαργαρίτας του Κόνοτ.
Η βάπτιση της πριγκίπισσας Αννας Μαρίας έγινε την 9η Οκτωβρίου 1946 στην εκκλησία του Χόλμεν της κεντρικής Κοπεγχάγης. Ανάδοχοί της ήταν ο παππούς της Χριστιανός Ι’ και η σύζυγός του Αλεξανδρινή, ο παππούς της Γουσταύος ΣΤ’ Αδόλφος, ο θείος της Μπέρτιλ της Σουηδίας, ο βασιλιάς της Νορβηγίας Χάακον Ζ’, ο Γεώργιος της Ελλάδος και της Δανίας, η Μάρθα της Σουηδίας, η Μαρία του Ηνωμένου Βασιλείου, η Δάγμαρ της Δανίας και η Ιουλιάνα της Ολλανδίας. Μεγάλωσε μαζί με τις αδελφές της Μαργαρίτα και Βενεδίκτη, ενώ φοίτησε σε δημόσιο σχολείο. Από μικρή είχε κλίση στην κλασική μουσική. Αποφοίτησε από τα ελβετικά κολέγια Chatelard και Le Mesnil. Οταν παντρεύτηκε τον διάδοχο του ελληνικού θρόνου ήταν 18 ετών. Ο γάμος τελέστηκε πανηγυρικά στη Μητρόπολη Αθηνών από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρυσόστομο Β΄. Ευγενής, προσηνής και διακριτική, η όμορφη γαλαζοαίματη υπήρξε πάντα αρωγός του συζύγου της, τον οποίον ακολούθησε πιστά στη μακρά και περιπετειώδη διαδρομή του.
Αφησε αγαθές εντυπώσεις στις επίσημες και ανεπίσημες εμφανίσεις της και ζει με την οικογένειά της στην Ελλάδα, ενώ προεδρεύει και του Ιδρύματος «Αννα-Μαρία». Το βασιλικό ζεύγος Κωνσταντίνου – Αννας Μαρίας απέκτησε πέντε παιδιά (Αλεξία, Παύλος, Νικόλαος, Θεοδώρα και Φίλιππος).
Πολιτική κρίση
Η περίοδος ουσιαστικής βασιλείας του Κωνσταντίνου Β’ υπήρξε βραχύχρονη (1964-1967) και συνοδεύτηκε από τη μεγαλύτερη πολιτική κρίση των μεταπολεμικών χρόνων, γνωστή ως «Ιουλιανά». Συγκεκριμένα, ο βασιλιάς αμφισβήτησε το δικαίωμα του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου να αναλάβει προσωπικά του υπουργείο Εθνικής Αμύνης και τη 15η Ιουλίου 1965 προκάλεσε την πτώση της κυβέρνησής του. Ακολούθησε ο διορισμός των κυβερνήσεων Γεωργίου Αθανασιάδη-Νόβα (15 Ιουλίου – 20 Αυγούστου 1965) και Ηλία Τσιριμώκου (20 Αυγούστου – 16 Σεπτεμβρίου 1965).
Οι κυβερνήσεις αυτές αποκλήθηκαν από τον Γεώργιο Παπανδρέου «κυβερνήσεις αποστασίας» και απέτυχαν να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή. Στη συνέχεια, παρά τις πιέσεις για άμεση διεξαγωγή εκλογών, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος διόρισε (17 Σεπτεμβρίου 1965) πρωθυπουργό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, ο οποίος με ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία διατηρήθηκε στην εξουσία ως τα τέλη Δεκεμβρίου του 1966.
Η στάση του απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς
Σε όλη την περίοδο που ακολούθησε την πτώση του Γεωργίου Παπανδρέου, η χώρα συγκλονίστηκε από μεγάλες κινητοποιήσεις με στόχο τους βασιλικούς χειρισμούς. Μετά τον διορισμό της υπηρεσιακής κυβέρνησης του Ιωάννη Παρασκευόπουλου (22 Δεκεμβρίου 1966) άρχισαν να διαφαίνονται προοπτικές διεξόδου από την κρίση, βασισμένες στη μεθόδευση κάποιων συναινετικών διαδικασιών. Την 3η Απριλίου 1967 ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ όρκισε πρωθυπουργό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και η χώρα μπήκε σε προεκλογική περίοδο.
Λίγες μέρες όμως αργότερα, την 21η Απριλίου 1967, συντελέστηκε η κατάλυση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος από ομάδα αξιωματικών που εγκατέστησαν στρατιωτικό καθεστώς. Αντίθετος εξαρχής με την κατάλυση της δημοκρατίας εκ μέρους των στρατιωτικών, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β’ διαχειρίστηκε την κρίση με σύνεση, προσπαθώντας αφενός να αποτρέψει τυχόν δυσάρεστες εξελίξεις και αιματοχυσίες, αφετέρου να μεθοδεύσει την οργανωμένη αντίδρασή του.
Η έκπτωση από τη χώρα και το «δημοψήφισμα»
Απέρριψε την πρόταση των στρατιωτικών να διορίσουν πρωθυπουργό τον στρατηγό Γρηγόριο Σπαντιδάκη και προσυπέγραψε τον διορισμό της κυβέρνησης με επικεφαλής τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνο Κόλλια. Παραμένοντας αντίθετος με τη νέα κατάσταση, οργάνωσε το κίνημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967, με αρωγό και τον Κ. Κόλλια, το οποίο απέτυχε. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ και η οικογένειά του έφυγαν από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν αρχικώς στη Ρώμη και στη συνέχεια στο Λονδίνο.
Την 1η Ιουνίου 1973, το στρατιωτικό καθεστώς ανακοίνωσε την κατάλυση της βασιλείας, κατοχυρώνοντας την απόφασή του με το «δημοψήφισμα» της 29ης Ιουλίου. Εναν χρόνο αργότερα συντελέστηκε η αποκατάσταση της δημοκρατίας (24 Ιουλίου 1974). Ακολούθησε η διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη μορφή του πολιτεύματος (8 Δεκεμβρίου 1974). Το αποτέλεσμα ήταν 69,2% υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ αποδέχτηκε και αναγνώρισε το αποτέλεσμα και την αλλαγή του πολιτεύματος. Εκτοτε τήρησε ουδετερότητα στις πάσης φύσεως εξελίξεις και έζησε με την οικογένειά του στην Ελλάδα, που τόσο λάτρευε.
