Η ατιμωρησία των σφαγέων του Διστόμου

Στο ζήτημα των γερμανικών οφειλών υπάρχουν δύο στρατόπεδα: Το ένα που ξεχνάει και προτιμά τις πάση θυσία καλές σχέσεις με τη Γερμανία. Και το άλλο που εμφορείται από αρχές και αξίες. Αρνείται τον εμπαιγμό και παλεύει για μνήμη και Δικαιοσύνη

Την ώρα που θα διαβάζετε αυτό το άρθρο θα αποδίδουμε την τιμή που πρέπει στο Δίστομο, που κάθε τέτοια ημέρα «πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου», όπως έγραψε ο Γ. Ρίτσος. Η πολίχνη του Διστόμου στις 10/6/1944 παραδόθηκε στη γενεά του πυρός και οι κάτοικοί της στο στόμα του ξίφους (228 ψυχές, εκ των οποίων οι 117 γυναίκες και οι 111 άντρες, ανάμεσά τους 53 παιδιά κάτω των 16 χρόνων και βρέφη).

• Του Σαράντου Θεοδωρόπουλου*

Το μεγάλο δράμα το έζησαν όσοι έμειναν πίσω. Οχι μόνο στο Δίστομο, αλλά και σε όλους τους μαρτυρικούς τόπους. Εκείνοι που πέρα από το πένθος, έπρεπε να διαχειριστούν την εσχάτη ένδεια και την εξαθλίωση. Αλλά και τον εμπαιγμό Ελλήνων και Γερμανών, αφού στις μεταπολεμικές ελληνογερμανικές σχέσεις δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο νομικό πλαίσιο, μέσα από διακρατικές συμφωνίες, που κατέληγε στην πλήρη ατιμωρησία των εγκληματιών πολέμου.

Ο μεταπολεμικός διώκτης των ναζί Σιμόν Βίζενταλ, λόγω του εβραϊκού του θρησκεύματος, πέρασε σχεδόν όλο τον πόλεμο σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μετά τον πόλεμο ίδρυσε στη Βιένη ειδικό κέντρο για τον εντοπισμό, την καταδίωξη, τη σύλληψη και την τιμωρία των ναζί εγκληματιών πολέμου. Το 1980 ο Βίζενταλ είχε εντοπίσει ίχνη των εγκληματιών της 4ης Μεραρχίας SS, των σφαγέων του Διστόμου.

Στις 13/2/1980 ο Βίζενταλ κατήγγειλε, με επίσημη επιστολή του, στην ελληνική πρεσβεία στη Βιένη ότι οι απόστρατοι της αιματοβαμμένης 4ης Μεραρχίας των SS, οι σφαγείς του Διστόμου, της Κλεισούρας Καστοριάς, της Καλαμπάκας, των Πύργων και του Μεσόβουνου Κοζάνης, είχαν ιδρύσει αδελφότητα παλαιών πολεμιστών και διατηρούσαν γραφεία στην πόλη Landau, της Δυτ. Γερμανίας, οδός Ostring 37. Οτι συγκεντρώνονταν κάθε χρόνο στην πόλη Makt Heindenfeld της Δυτ. Γερμανίας. Οτι ο σφαγέας του Διστόμου, ανθυπασπιστής SS Ρίκερτ, ζούσε στην πόλη Bad Ems, της Δυτ. Γερμανίας, οδός Arzbacher 59. Ο Ρίκερτ διοικούσε μονάδα της 4ης Μεραρχίας των SS που είχε εγκατασταθεί στη Λιβαδειά από την 1η Ιουνίου 1944 και πρωτοστάτησε στη σφαγή. Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα θα είχε ενεργοποιηθεί ολόκληρος μηχανισμός για να συλληφθεί και να οδηγηθεί στη Δικαιοσύνη ο εγκληματίας πολέμου. Στην Ελλάδα δεν έγινε ακριβώς αυτό.

Το υπουργείο Εξωτερικών διαβίβασε την καταγγελία στο υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο με τη σειρά του διαβίβασε κατεπειγόντως την υπόθεση στον αρμόδιο εισαγγελέα εφετών. Στις 15/4/1980 η απάντηση της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών (ΕΠ 122/15.4.1980) ήταν ότι δυνάμει των ν. 4016 και 3933 του 1959 η δίωξη των συγκεκριμένων εγκλημάτων έχει ανασταλεί και ότι, εν πάση περιπτώσει, τα εγκλήματα αυτά είχαν παραγραφεί. Οι νόμοι αυτοί ψηφίστηκαν την περίοδο του σκανδάλου Μέρτεν και πράγματι ανέστειλαν τις διώξεις των εγκληματιών πολέμου στην Ελλάδα και απέλασαν στη Γερμανία όλους τους κρατούμενους Γερμανούς εγκληματίες πολέμου και έστειλαν 250 δικογραφίες στις γερμανικές Αρχές για την καταδίωξη και την τιμωρία των εγκληματιών.

Από τις δικογραφίες αυτές τέθηκαν στο αρχείο ελλείψει στοιχείων και 1 κατηγορούμενος απαλλάχτηκε με βούλευμα. Οι απελαθέντες κρατούμενοι σύντομα αποφυλακίστηκαν από τις γερμανικές φυλακές, με ευεργετικές διατάξεις του γερμανικού δικαίου. Μεταξύ αυτών και ακόμα ένας από τους σφαγείς του Διστόμου, ο Τσάμπελ. Και η παραγραφή; Είναι δυνατόν να παραγράφονται αυτά τα εγκλήματα αυτών των τεράτων στην Ελλάδα, που έγινε ολόκληρη ένα ολοκαύτωμα; Ο διεθνολόγος δρ Δημήτριος Κούρτης έχει αποκαλύψει από το 2016 στον Τύπο ότι η Ελλάδα επί δικτατορίας αρνήθηκε να κυρώσει την από 26/11/1968 σύμβαση του ΟΗE για τη μη παραγραφή των εγκλημάτων πολέμου και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, που υιοθετήθηκε με το ψήφισμα υπ. αρ. 2391/11.11.1970 της γενικής συνέλευσης.

Η χρονική σύμπτωση του καθολικού με το ορθόδοξο Πάσχα γεννά στο ζήτημα αυτό και μια άλλη τραγική επικαιρότητα. Την ίδια ώρα που εμείς αποδίδαμε τη νενομισμένη τιμή στους νεκρούς της σφαγής του Διστόμου, την ίδια ώρα την Κυριακή της Πεντηκοστής 8 Ιουνίου 2025, όπως και κάθε χρόνο, οι επιζώντες και οι απόγονοι των στρατιωτών της ορεινής Μεραρχίας Εντελβάις συγκεντρώνονται στο Μίτενβαλντ της Βαυαρίας για να αποδώσουν φόρο τιμής σε εκείνους που ρήμαξαν την Ηπειρο, ολοκαύτωσαν δεκάδες χωριά και κατέσφαξαν εκατοντάδες Ηπειρώτες.

Ασύδοτοι

Ας πούμε ότι ένας επιζών από το μαρτυρικό Κομμένο αναγνώριζε έναν από εκείνους που κατέσφαξαν την οικογένειά του και έκαψαν το σπίτι του και εκείνος θα αντιμετώπιζε τον εμπαιγμό που αντιμετώπισε ο Βίζενταλ, όταν μας έδωσε ονόματα και διευθύνσεις, γιατί το ελληνικό κράτος έχει κάνει ό,τι μπορούσε ώστε οι εγκληματίες να είναι ασύδοτοι και ακαταδίωκτοι.

Στο φλέγον ζήτημα των γερμανικών οφειλών υπάρχουν -καλώς ή κακώς- πέρα από κόμματα και παρατάξεις, δύο στρατόπεδα: Το ένα που ξεχνάει το ζήτημα και προτιμά τις πάση θυσία καλές σχέσεις με τη Γερμανία. Είναι εκείνοι για τους οποίους η καταστροφή της Ελλάδας είναι μόνο ένας μοχλός πίεσης ώστε να εκβιάζονται δάνεια, γερμανικές επενδύσεις και να ανοίγουν οι πόρτες της μετανάστευσης. Και είναι γνωστό ότι από τη «σκόνη» της ελληνογερμανικής συνεργασίας χτίστηκαν για γενιές καριέρες και περιουσίες. Και υπάρχει και το άλλο στρατόπεδο που εμφορείται από αρχές και αξίες. Αρνείται τον εμπαιγμό και παλεύει για μνήμη και Δικαιοσύνη.

*O Σαράντος Θεοδωρόπουλος είναι δικηγόρος Αθηνών, μέλος της Σ.Ε. του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, [email protected]