O Μιχάλης Σάλλας προβληματίζεται γιατί, αν και η Ελλάδα είχε πρόσβαση σε ευρωπαϊκούς πόρους, δεν κατάφερε να μετασχηματίσει το παραγωγικό της μοντέλο
Γιατί η Ελλάδα, αν και είχε πρόσβαση σε ευρωπαϊκούς πόρους σχεδόν 90 δισ. ευρώ, δεν κατάφερε να μετασχηματίσει το παραγωγικό της μοντέλο; Σε αυτό το ερώτημα επιχειρεί να απαντήσει με άρθρο του στο «Βήμα της Κυριακής» ο τραπεζίτης Μιχάλης Σάλλας. Το ποσό αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη εισροή κεφαλαίων στην Ιστορία της χώρας, αναλογικά με το ΑΕΠ, και -όπως τονίζει- αποτελεί επιτυχία της κυβέρνησης Μητσοτάκη σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση πόρων.
Ο κ. Σάλλας επισημαίνει πως το πρόβλημα για τη μη ολοκληρωμένη αξιοποίηση αυτών των κεφαλαίων είναι βαθιά πολιτικό και δομικό: η χώρα δεν διαθέτει ένα συνεκτικό σχέδιο παραγωγικής ανασυγκρότησης. Για την περίοδο 2021-2027, η Ελλάδα έχει στη διάθεσή της συνολικά 65 δισ. ευρώ από κοινοτικά ταμεία υπό μορφή επιδοτήσεων. Από αυτά, 26,2 δισ. προέρχονται από το νέο ΕΣΠΑ, ενώ 16-17 δισ. κατευθύνονται στην Κοινή Αγροτική Πολιτική, που εξακολουθεί να αποτελεί βασικό πυλώνα στήριξης του αγροτικού τομέα. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF) προσθέτει 17,8 δισ. ευρώ, ενώ μέσω του REPowerEU προβλέπονται περίπου 800 εκατ. ευρώ.
Παράλληλα, θεματικά προγράμματα, όπως το Horizon Europe και το Erasmus+, ενισχύουν τη χρηματοδότηση με επιπλέον 2 δισ. ευρώ. Συμπληρωματικά, η χώρα έχει πρόσβαση σε 12,7 δισ. ευρώ από τα δάνεια του RRF και σε επενδυτικά έργα που χρηματοδοτούνται ή εγγυώνται ευρωπαϊκά εργαλεία, όπως το InvestEU και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Χωρίς ξεκάθαρο σχέδιο
Παρά αυτή τη σημαντική οικονομική στήριξη, ο κ. Σάλλας προειδοποιεί ότι, χωρίς ξεκάθαρο στρατηγικό σχέδιο και εναλλακτικές κατευθύνσεις, η χώρα κινδυνεύει να μείνει πίσω. Αν ένα μέρος αυτών των πόρων είχε επενδυθεί σε τομείς υψηλής προστιθέμενης αξίας, το ΑΕΠ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 40-50 δισ. ευρώ στην επταετία – δηλαδή 1,5 έως 2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως. Αντ’ αυτού, η Ελλάδα εξακολουθεί να λειτουργεί ως παθητικός αποδέκτης χρηματοδότησης, χωρίς να ενδυναμώνει την παραγωγική της βάση. Ο έμπειρος τραπεζίτης τονίζει πως το κράτος λειτουργεί περισσότερο ως διαχειριστής πόρων και λιγότερο ως φορέας μεταρρυθμίσεων.
Δεν υπάρχει ένα ολοκληρωμένο παραγωγικό σχέδιο που να συνδέει τις ευρωπαϊκές ενισχύσεις με βασικούς στρατηγικούς στόχους, όπως η βιομηχανική αναβάθμιση, η τεχνολογική καινοτομία, η εξωστρέφεια και η δημιουργία σταθερών, καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα του αγροτικού τομέα, όπου ο ΟΠΕΚΕΠΕ και ο μηχανισμός ενισχύσεων έχουν διαμορφώσει για δεκαετίες μια στρεβλή κουλτούρα επιδοτήσεων, συχνά χωρίς αντίκρισμα στην παραγωγή. Στο παρελθόν, η Ελλάδα χρηματοδοτούσε ακόμα και την καταστροφή αγροτικών προϊόντων (μέσω χωματερών), αντί να επενδύει στην αναβάθμιση της παραγωγής και την ποιοτική ανασύνταξή της.
Αυτό που προκαλεί τον μεγαλύτερο προβληματισμό, κατά τον κ. Σάλλα, δεν είναι το πώς χρησιμοποιήθηκαν οι μέχρι τώρα πόροι, αλλά το τι μέλλει γενέσθαι όταν αυτοί αρχίσουν να περιορίζονται. Η Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη επανεξετάζει το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο για το διάστημα 2028-2034, δίνοντας πλέον έμφαση σε τομείς όπως η άμυνα, η ενεργειακή και τεχνολογική ανεξαρτησία και η γεωπολιτική σταθερότητα. Αν οι επιδοτήσεις μειωθούν κατά 30% ή 50%, η Ελλάδα θα υποστεί ισχυρό σοκ: η ανάπτυξη μπορεί να υποχωρήσει κατά 1,5-2 μονάδες ετησίως και οι δημοσιονομικές πιέσεις θα ενταθούν.
Γι’ αυτό, ο κ. Σάλλας εισηγείται τη δημιουργία ενός μεταβατικού πλαισίου στήριξης, προκειμένου να διασφαλιστεί η οικονομική προσαρμογή της χώρας. Ενα «μαξιλάρι μετάβασης», όπως το ονομάζει, θα έδινε τον απαραίτητο χρόνο στην ελληνική οικονομία για να μετασχηματιστεί. Σε αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνεται ενισχυμένη συμμετοχή της Ε.Ε. σε κοινές επενδύσεις, ευνοϊκή χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ, φορολογικά κίνητρα για τον επαναπατρισμό παραγωγικής δραστηριότητας και μεγαλύτερη ευελιξία στους δημοσιονομικούς κανόνες.
Τελικά, η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο εθνικό παραγωγικό σχέδιο, συμβατό με τις νέες ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Ο χρόνος για δράση δεν είναι ανεξάντλητος. Αν η χώρα δεν προετοιμαστεί έγκαιρα, η μετάβαση από την εποχή των επιδοτήσεων στην «ευρωπαϊκή κανονικότητα» θα καταστήσει εμφανή τα χρόνια στρατηγικά ελλείμματα της ελληνικής οικονομίας.
Μ.Η.Τ. 232120