Πώς θα αναμορφωθεί η σταδιοδρομία τους, το μισθολόγιο, όπως και το πλαίσιο θητείας στο στράτευμα, με βάση το νομοσχέδιο Δένδια
Σχέδιο νόμου του υπουργείου Εθνικής Αμυνας με τον τίτλο «Χάρτης μετάβασης των Ενόπλων Δυνάμεων στη νέα εποχή», που φιλοδοξεί να εξορθολογίσει την οργανωτική δομή του προσωπικού, να ανασχεδιάσει τη σταδιοδρομία και εξέλιξη των αξιωματικών, υπαξιωματικών και επαγγελματιών οπλιτών (ΕΠΟΠ), να καθιερώσει νέο μισθολόγιο και να αναβαθμίσει την ακαδημαϊκή εκπαίδευση των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, ενέκρινε την περασμένη εβδομάδα το υπουργικό συμβούλιο, που συνεδρίασε υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Το σχέδιο νόμου για ορισμένες προβλέψεις του έχει ήδη προκαλέσει την ισχυρή αντίδραση του συντονιστικού των φορέων εν ενεργεία και εν αποστρατεία στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων.
Το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει ακόμη προβλέψεις για νέο μοντέλο θητείας με αυστηροποίηση του πλαισίου χορήγησης των αναβολών και των απαλλαγών στράτευσης, νέο πλαίσιο εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των στρατεύσιμων, νέο μοντέλο σύγχρονης μορφής ενεργού εφεδρείας, την εθελοντική στράτευση των γυναικών και ρυθμίσεις, που αφορούν κυρίως τη μέριμνα για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων.
Η «δημοκρατία» εστιάζει στα σημεία του σχεδίου νόμου που αφορούν το μακρού χρόνου υπηρεσίας προσωπικό, τους αξιωματικούς, μόνιμους υπαξιωματικούς (ΜΥΠ), Επαγγελματίες Οπλίτες (ΕΠΟΠ) και Εθελοντές Μακράς Θητείας (ΕΜΘ), και στην ανάλυση κάποιων προβλέψεων, ειδικά αυτών που έχουν προκαλέσει ισχυρές αντιδράσεις.
Οργανωτική δομή
Σύμφωνα με τις δηλώσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Δένδια, αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων. Οντως υφίσταται μια παράδοξη κατάσταση, όπου η δομή της πυραμίδας σε αρκετά επίπεδα έχει παραμορφωθεί ή ακόμη και αντιστραφεί. Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας στη δευτερολογία του στη Βουλή για την κύρωση του νόμου της προμήθειας της τέταρτης φρεγάτας FDI-HN τοποθέτησε την απαρχή του προβλήματος το 1974, όταν «ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο μακαρίτης, επέτρεψε την εξέλιξη των υπαξιωματικών σε αξιωματικούς, για να συμπληρώσει κενά των Ενόπλων Δυνάμεων», λόγω «της προσπάθειας και της ανάγκης αποχουντοποίησης». Θα έπρεπε όμως να επεκτείνει την αναφορά του και σε σειρά υπουργών Εθνικής Αμυνας που στην πάροδο των τελευταίων πέντε δεκαετιών, με επιλογές τους, επιδείνωσαν την κατάσταση. Στον Ευάγγελο Μεϊμαράκη (2007-2009), ο οποίος με ρύθμιση μονιμοποίησε τους Εθελοντές Μακράς Θητείας (ΕΜΘ) και τους ΕΠΟΠ.
Στον Πάνο Καμμένο (2015-2019), που με ρύθμιση κατέστησε για τους υπαξιωματικούς Στρατού Ξηράς και Πολεμικού Ναυτικού καταληκτικό τον βαθμό του συνταγματάρχη και αντιστοίχων, ενώ για τους υπαξιωματικούς της Πολεμικής Αεροπορίας (τους αποφοίτους της Σχολής Τεχνικών Υπαξιωματικών Αεροπορίας – ΣΤΥΑ) του ταξιάρχου. Τον Ευάγγελο Αποστολάκη (2019), που με ρύθμιση κατέστησε δυνατή την προαγωγή των ΕΜΘ σε αξιωματικούς. Επίσης, ιδιαίτερη αναφορά θα έπρεπε να γίνει στην επιβληθείσα λόγω Μνημονίων αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα 62 έτη, με αποτέλεσμα όσα στελέχη συμπλήρωναν 35ετία (κατά μέσο όρο στην ηλικία των 53 ετών) να μην μπορούν να συνταξιοδοτηθούν, οπότε οι τότε κυβερνήσεις επέλεξαν την παραμονή τους στο στράτευμα.
Συνεπεία αυτού, παρουσιάστηκε το φαινόμενο της παραμονής αξιωματικών έως και οκτώ έτη στον βαθμό του συνταγματάρχη και αντιστοίχων, ενώ ο χρόνος παραμονής στον βαθμό του συνταγματάρχη (γενικός αρχίατρος) για τους αξιωματικούς του Υγειονομικού ανήλθε σε 12 έτη. Από τον συνδυασμό των ανωτέρω προέκυψε η αφύσικη «συσσώρευση» αξιωματικών στον βαθμό του συνταγματάρχη και αντιστοίχων, ενώ την ομαλότητα του εξορθολογισμού δυσχεραίνει και η έλλειψη οποιουδήποτε διορθωτικού μέτρου από τη λήξη της μνημονιακής εποπτείας, τον Αύγουστο του 2018, μέχρι σήμερα.
Προκειμένου να απεικονίσει τον εξορθολογισμό της δομής του προσωπικού, το υπουργείο Εθνικής Αμυνας αποδέσμευσε διαφάνειες. Η υφιστάμενη κατάσταση απεικονίζεται στη διαφάνεια 1, από την οποία προκύπτει ότι το σύνολο των αξιωματικών και υπαξιωματικών των Ενόπλων Δυνάμεων ανέρχεται σε 75.700 και ότι η αναλογία μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών είναι μόλις 1 προς 1,08. Επίσης, αναφέρεται ότι το 65% των αξιωματικών (27.430) είναι προέλευσης ΑΣΣΥ (Ανώτερες Στρατιωτικές Σχολές Υπαξιωματικών), ΕΜΘ και ΕΠΟΠ.
Η κατάσταση που επιδιώκεται από τη μετάβαση στη νέα δομή προσωπικού απεικονίζεται στη διαφάνεια 2. Το σύνολο των αξιωματικών και υπαξιωματικών ανέρχεται σε 72.500, εκ των οποίων 18.900 αξιωματικοί (από τους οποίους, ποσοστό μικρότερο από το 10% θα προέρχεται από τις ΑΣΣΥ), και 53.600 υπαξιωματικοί, δηλαδή η αναλογία μεταξύ αξιωματικών και υπαξιωματικών επιδιώκεται να αυξηθεί στο 1 προς 3 περίπου. Αναφορικά με τους αξιωματικούς εξ υπαξιωματικών, η μέχρι σήμερα εμπειρία έχει αποδείξει ότι οι πληρούντες τα ουσιαστικά και τυπικά κριτήρια είναι απολύτως ικανοί να καλύψουν σοβαρές διοικητικές και επιχειρησιακές ανάγκες σε μονάδες και επιτελεία, μέχρι τον βαθμό του ταγματάρχη. Οπως συμβαίνει ήδη σήμερα, και μάλιστα με εξαιρετικά αποτελέσματα, αξιωματικοί εξ υπαξιωματικών που λόγω της προϋπηρεσίας τους έχουν εμπειρία και γνώση σε εξειδικευμένα αντικείμενα αναλαμβάνουν καθήκοντα διοικητή Λόχου Διοίκησης ή 4ου Γραφείου κ.λπ.
Κατά συνέπεια, ο από θέση αρχής περιορισμός του αριθμού που μπορούν να μεταταγούν στο Σώμα Αξιωματικών είναι ίσως υπερβολικός. Επίσης, δεν πρέπει να διαφεύγει των υπολογισμών ότι ιδιαίτερα ο Στρατός Ξηράς είναι επιστρατευόμενος, δηλαδή για να αποκτήσει την προβλεπόμενη οροφή του στον πόλεμο απαιτεί επιστράτους για να συμπληρώσει τις ενεργές μονάδες και να στελεχώσει τις επιστρατευόμενες. Οι επιστρατευόμενες μονάδες απαιτούν αξιωματικούς και υπαξιωματικούς για τη στελέχωσή τους, και αυτή η ανάγκη πρέπει να συνυπολογίζεται στις οροφές αξιωματικών και υπαξιωματικών του ενεργού Στρατού.
Η μεγάλη ανατροπή στους μόνιμους υπαξιωματικούς
Πρόκειται για την πιο δραματική αλλαγή που επιφέρει το σχέδιο νόμου για τους μόνιμους υπαξιωματικούς (ΜΥΠ) αποφοίτους ΑΣΣΥ (Ανώτερες Στρατιωτικές Σχολές Υπαξιωματικών), σε σχέση με το υφιστάμενο καθεστώς, για τους οποίους σήμερα ο καταληκτικός βαθμός είναι του συνταγματάρχη (ή ταξιάρχου για τους αποφοίτους ΣΤΥΑ). Μετά την ψήφιση του σχεδίου νόμου, ο καταληκτικός βαθμός για τους ΜΥΠ θα είναι του:
■ ανθυπασπιστή ΓΕΕΘΑ, βάσει όρων και προϋποθέσεων που περιλαμβάνει το σχέδιο νόμου για τους ΜΥΠ των τριών Κλάδων (Στρατός Ξηράς, Πολεμικό Ναυτικό και Πολεμική Αεροπορία).
■ ανθυπασπιστή Διοίκησης Μείζονος Διοίκησης – Μείζονος Σχηματισμού για τους ΜΥΠ των Κοινών Σωμάτων (π.χ., Νομικού, Οικονομικών Επιθεωρητών, Στρατιωτικών Δικαστικών Γραμματέων κ.λπ.).
■ ανθυπασπιστή Β΄ για τους ΜΥΠ Ειδικών Καταστάσεων και των προερχόμενων από κατάταξη κατόπιν διαγωνιστικής διαδικασίας.
■ αρχιλοχία Α’ Τάξης για τους ΜΥΠ που προέρχονται από μετάταξη ΕΠΟΠ.
Η κατά κάποιον τρόπο αναδρομικότητα της πρόβλεψης, που συμπεριλαμβάνει όλους συνολικά τους υπηρετούντες και δεν περιορίζεται στους μαθητές των σχολών των ΑΣΣΥ ή σε όσους θα εισαχθούν μετά την ψήφιση του νόμου, είναι ο κυριότερος λόγος για τις ισχυρές αντιδράσεις.
Επισημαίνεται ότι η συγκεκριμένη δραματική αλλαγή σταδιοδρομικής εξέλιξης συνιστά αντίφαση σε συνδυασμό με την αναβάθμιση των ΑΣΣΥ σε Ανώτατες Σχολές Μόνιμων Υπαξιωματικών (ΑΣΜΥ). Το σχέδιο νόμου προβλέπει ότι οι ΑΣΜΥ θα απονέμουν ισότιμους με τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ) τίτλους σπουδών, σύμφωνα με το Εθνικό και Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων, καθώς και την προσθήκη υποχρεωτικής εξάμηνης πρακτικής άσκησης, πλέον της τριετούς φοίτησης. Ομως, οι ΜΥΠ, απόφοιτοι ΑΣΜΥ, θα μπορούν να μεταταχθούν στο Σώμα των αξιωματικών με τη συμπλήρωση 14 ετών πραγματικής υπηρεσίας, εφόσον είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ ή κάτοχοι ισότιμου αναγνωρισμένου τίτλου σπουδών αλλοδαπής, για την κάλυψη κενών οργανικών θέσεων βαθμού ανθυπολοχαγού και αντιστοίχων, και δύνανται να παραμείνουν στις Ενοπλες Δυνάμεις με καταληκτικό βαθμό ταγματάρχη και αντιστοίχων.
Η συγκεκριμένη μεταχείριση των αποφοίτων ΑΣΣΥ μπορεί να θεωρηθεί δυσμενής διάκριση σε βάρος τους, αν συνυπολογιστεί ότι με βάση τις προβλέψεις του σχεδίου νόμου οι Δόκιμοι Εφεδροι Αξιωματικοί (ΔΕΑ) όλων των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων ονομάζονται έφεδροι αξιωματικοί, τρεις μήνες πριν από την οριστική απόλυσή τους. Δηλαδή, η μετάταξη στο Σώμα των αξιωματικών ενός στρατευσίμου, εξ ορισμού πολύ μικρότερης στρατιωτικής εμπειρίας από έναν ΜΥΠ, πτυχιούχου ανώτερης ή ανώτατης σχολής που υπηρετεί τη θητεία του γίνεται αυτόματα, ενώ για τους αποφοίτους των ΑΣΜΥ, που πλέον θα είναι ανώτατες σχολές, προϋποθέτει 14 χρόνια προϋπηρεσίας, κατοχή πτυχίου ΑΕΙ και ύπαρξη κενών οργανικών θέσεων!
Δημιουργείται λοιπόν η απορία γιατί κάποιος νέος ή νέα να επιλέξει σταδιοδρομία ως ΜΥΠ, καθώς η εξέλιξή του, παρότι θα είναι απόφοιτος ανώτατης σχολής, υπόκειται σε σοβαρούς περιορισμούς και προϋποθέσεις. Οπότε, το πιθανότερο είναι να ενισχυθεί η απαρέσκεια της νεολαίας για τις ΑΣΜΥ, ενώ όσοι επιθυμούν να αποκτήσουν τεχνικές ειδικότητες θα αντιμετωπίσουν την επιλογή των ΑΣΜΥ ως ενδιάμεσο στάδιο εκπαίδευσης και απόκτησης εμπειρίας, ώστε στη συνέχεια να μεταπηδήσουν ως πιστοποιημένοι τεχνικοί στην πολιτική αγορά με υψηλότερες αμοιβές και καλύτερους όρους. Βέβαιο είναι επίσης ότι η άμεση εφαρμογή του νέου καθεστώτος, δηλαδή με τη δημοσίευση του νόμου, θα οδηγήσει σε ταχεία έξοδο στην πολιτική αγορά τους μεγαλύτερης ικανότητας και εμπειρίας ΜΥΠ τεχνικών ειδικοτήτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δυνατότητα οργανικής συντήρησης των Ενόπλων Δυνάμεων. Σε αυτή τη διαπίστωση βασίζονται και οι εκτιμήσεις περί ιδιωτικοποίησης της συντήρησης και της υποστήριξης των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ας σημειωθεί ότι ο υπουργός Εθνικής Αμυνας έχει πολλές φορές εκφραστεί δημόσια με κολακευτικά λόγια για τους υπαξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, οι οποίοι όμως δεν εκπαιδεύονται σε αντίστοιχο των ΑΣΣΥ, αλλά επιλέγονται από τους κατ’ έτος κατατασσόμενους στη βάση των προσόντων και των επιδόσεων, και μέσω συνεχούς διαδικασίας εκπαίδευσης και καθοδήγησης «πλάθονται», κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ομως, η μεταφορά αυτού του συστήματος στην παρούσα ελληνική πραγματικότητα απαιτεί πολύ περισσότερα από νομοθετική ρύθμιση.
Τι προβλέπεται για τους ΕΠΟΠ
Σύμφωνα με πληροφορίες, στο σχέδιο νόμου οι Επαγγελματίες Οπλίτες (ΕΠΟΠ) χαρακτηρίζονται Υπαξιωματικοί Ειδικής Προέλευσης (ΥΕΠ), και οι βαθμοί τους είναι:
■ Στρατιώτης και αντίστοιχος για το Πολεμικό Ναυτικό (ναύτης) και την Πολεμική Αεροπορία (σμηνίτης).
■ Δεκανέας Β΄ Τάξης και ακολούθως Α΄ Τάξης και αντίστοιχοι.
■ Λοχίας Β΄ Τάξης και ακολούθως Α΄ Τάξης και αντίστοιχοι.
■ Λοχίας βοηθός επιτελή και αντίστοιχοι.
■ Επιλοχίας Β΄ Τάξης και ακολούθως Α΄ Τάξης και αντίστοιχοι.
■ Επιλοχίας βοηθός επιτελή και αντίστοιχοι.
■ Επιλοχίας Διοικήσεως Γ΄ Τάξης και ακολούθως Β’ και Α’ Τάξης, και αντίστοιχοι.
Αξιοσημείωτο είναι ότι δημιουργούνται οι βαθμοί «Λοχίας Βοηθός Επιτελή και αντίστοιχοι» και «Επιλοχίας Βοηθός Επιτελή και αντίστοιχοι», αλλά λόγω της εισαγωγής των Τάξεων σε κάθε βαθμό με βεβαιότητα μπορεί να υποτεθεί ότι αποτελούν μετάφραση στα ελληνικά όρων του αμερικανικού συστήματος βαθμών των υπαξιωματικών, Οπως το «Class» που αποδόθηκε ως «Τάξη» και το «Staff» που αποδόθηκε ως «Βοηθός Επιτελή». Πάντως, το αμερικανικό σύστημα διαθέτει μόνο Α’ Τάξη. Οι ΕΠΟΠ προάγονται προς κάλυψη οργανικών θέσεων, αφού συμπληρώσουν στον ίδιο βαθμό ελάχιστο ανά βαθμό χρόνο.
Για παράδειγμα, ο Στρατιώτης προκειμένου να προαχθεί σε Δεκανέα Β’ Τάξης θα πρέπει να συμπληρώσει ελάχιστο χρόνο οκτώ ετών στην κατώτατη ιεραρχικά βαθμίδα! Αξιοπερίεργη είναι και η πρόβλεψη του σχεδίου νόμου ότι, προκειμένου οι ΕΠΟΠ να μεταταχθούν στην κατηγορία των μόνιμων υπαξιωματικών, πρέπει να έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον 15 έτη πραγματικής συντάξιμης υπηρεσίας από την κατάταξή τους ως ΕΠΟΠ και να διαθέτουν πτυχίο Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, πανεπιστημιακού ή τεχνολογικού τομέα ή ισότιμο αναγνωρισμένο τίτλο σπουδών αλλοδαπής, με ειδικότητα που προσιδιάζει στον τίτλο σπουδών τους, προς κάλυψη κενών οργανικών θέσεων βαθμού επιλοχία Β΄ Τάξης και επιλοχία Α΄ Τάξης και αντιστοίχων. Οπως και στην περίπτωση των μόνιμων υπαξιωματικών, οι ανωτέρω προβλέψεις δημιουργούν την απορία γιατί κάποιος νέος ή νέα θα επιλέξει τη συγκεκριμένη σταδιοδρομία, όταν η εξέλιξή τους υπόκειται σε σοβαρούς περιορισμούς και προϋποθέσεις.
Επιτακτική ανάγκη ο εξορθολογισμός
Χωρίς αμφιβολία, η σημερινή κατάσταση της δομής του προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων διαμορφώθηκε λόγω λανθασμένων, συγκυριακών ή και ψηφοθηρικών πρακτικών του παρελθόντος, αλλά και των ειδικών συνθηκών που δημιούργησε η χρεοκοπία της χώρας το 2010. Ο εξορθολογισμός της αποτελεί επιτακτική ανάγκη και η κατεύθυνση προς την οποία θα κινηθεί η μετεξέλιξή της είναι εξ ορισμού δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Το πρόβλημα σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό το αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες, και στην περίπτωση της δικής μας η παρατεταμένη υπογεννητικότητα μειώνει συνεχώς τη δεξαμενή του ανθρώπινου δυναμικού, από την οποία αντλούνται τόσο το προσωπικό μακρού χρόνου υπηρεσίας όσο και οι στρατεύσιμοι.
Πάντως, πρέπει να είναι άμεσα συνδεδεμένη με την επίτευξη των στόχων της Δομής Δυνάμεων και σε απόλυτο συγχρονισμό μαζί της. Ο προσδιορισμός από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας της χρονικής διάρκειας μετάβασης στη νέα δομή προσωπικού σε 17 έως 18 έτη υπερβαίνει κατά πέντε ή έξι έτη τον χρονικό ορίζοντα της ήδη εγκεκριμένης Δομής Δυνάμεων 2025-2034. Από το σχέδιο νόμου απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά σε θεσμοθέτηση διαδικασίας υποστήριξης – διευκόλυνσης της εξόδου – μετάβασης του μακρού χρόνου υπηρεσίας προσωπικού στην πολιτική οικονομία και στην ταυτόχρονη διατήρηση μιας εφεδρικής σχέσης του με τις Ενοπλες Δυνάμεις. Μόνο με αυτόν τον τρόπο, που σχηματικά θα αποκαλούσαμε «προσωπικό πολλαπλών ταχυτήτων», μπορεί να υποβοηθηθεί η συνεχής ηλικιακή ανανέωση του προσωπικού και ταυτόχρονα το στρατιωτικό επάγγελμα θα καταστεί περισσότερο ελκυστικό στη νεολαία.