Τι δείχνει η έρευνα του ινστιτούτου για τις αντιλήψεις της νεολαίας 17-34 ετών. Οι αυταπάτες που καταρρίπτονται και η στρεβλή αντίληψη για την οικονομική κατάσταση.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα του Eteron – Ινστιτούτο για την Ερευνα και την Κοινωνική Αλλαγή, με τίτλο «Αξίες, πολιτικές στάσεις και αντιφάσεις», του Αντώνη Γαλανόπουλου, φωτίζοντας τις πολύπλευρες και συχνά αντιφατικές αντιλήψεις της νεολαίας 17-34 ετών για τη δημοκρατία, την κοινωνία, την οικονομία και την Ευρώπη.
Πρόκειται για μια αναλυτική αποτύπωση της γενιάς που μεγάλωσε μέσα σε κρίσεις -οικονομική, υγειονομική, περιβαλλοντική-, η οποία επιχειρεί σήμερα να βρει θέση σε μια κοινωνία που μοιάζει να μην την περιμένει. Η εικόνα που προκύπτει είναι σύνθετη και τα ευρήματα συλλέχθηκαν από την έρευνα «Ακτινογραφία των ψηφοφόρων», το διάστημα 24 Μαρτίου – 4 Απριλίου 2025, σε δείγμα 2.574 πολιτών 17 ετών και άνω.
Το μέγεθος του δείγματος επέτρεψε στην ομάδα να εξετάσει σε βάθος και με μεγαλύτερη ασφάλεια συγκεκριμένες δημογραφικές ομάδες, δίνοντας έμφαση στους νέους και στις νέες 17-24 και 25-34 ετών. Οπως προκύπτει από τα ποιοτικά στοιχεία, οι νέοι 17-24 ετών εμφανίζονται με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία για το μέλλον, ενώ οι 25-34 ετών καταγράφουν πιο ρεαλιστικές και συχνά απαισιόδοξες στάσεις.
Παρότι η πλειονότητα εξακολουθεί να πιστεύει στο πολίτευμα της δημοκρατίας και στην ευρωπαϊκή προοπτική, η δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς, στο πολιτικό σύστημα και στα ΜΜΕ είναι εκτεταμένη.
Στο πεδίο της κοινωνικοοικονομικής αυτοαντίληψης, μεγάλο μέρος των νέων δείχνει να έχει στρεβλή αντίληψη για την οικονομική του κατάσταση. Το 9,6% των 17-24 ετών θεωρεί ότι ανήκει στην ανώτερη ή ανώτερη-μεσαία τάξη, ποσοστό υψηλότερο από κάθε άλλη ηλικιακή ομάδα. Αντίθετα, στους 25-34 ετών το ποσοστό όσων αυτοτοποθετούνται στην κατώτερη τάξη ανεβαίνει στο 11%, σχεδόν διπλάσιο του νεότερου υποδείγματος. Παρότι το 17,9% των 17-24 ετών δηλώνει πως το οικογενειακό εισόδημα «επαρκεί για αποταμίευση και επενδύσεις», μόλις 1,8% δηλώνει πολύ ικανοποιημένο από την προσωπική του οικονομική κατάσταση. Αντίθετα, στους 25-34 ετών το 34,3% δηλώνει πολύ δυσαρεστημένο, γεγονός που δείχνει ότι η σύγκρουση με την πραγματικότητα της αγοράς εργασίας και του κόστους ζωής απογυμνώνει τις νεανικές αυταπάτες.
Οσον αφορά τη λειτουργία της δημοκρατίας, η απογοήτευση είναι σχεδόν καθολική. Περίπου το 87% των νέων δηλώνει δυσαρεστημένο ή μάλλον δυσαρεστημένο, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο του πληθυσμού. Ωστόσο, αυτό δεν μεταφράζεται σε ροπή προς… αυταρχικές λύσεις.
Μόλις το 9,9% των 17-24 ετών θεωρεί πως «σε κάποιες περιπτώσεις η δικτατορία είναι προτιμότερη» και 7,9% ότι «ένας ισχυρός πρωθυπουργός πρέπει να αποφασίζει χωρίς το Κοινοβούλιο». Πρόκειται για την πιο δημοκρατικά προσανατολισμένη ομάδα της έρευνας, γεγονός που δείχνει ότι η δυσαρέσκεια δεν ταυτίζεται με αμφισβήτηση των θεμελιωδών αξιών του πολιτεύματος.
Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς αποτελεί ίσως το πιο αποκαλυπτικό πεδίο του χάσματος γενεών. Οι 25-34 ετών εμφανίζουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά εμπιστοσύνης σχεδόν σε όλους τους θεσμούς. Μόλις 14% εμπιστεύεται την Προεδρία της Δημοκρατίας, το ίδιο ποσοστό το Κοινοβούλιο και λιγότερο από 7% τα πολιτικά κόμματα. Μόνη σχετική εξαίρεση αποτελούν οι Ανεξάρτητες Αρχές με 27,1%, ποσοστό που δείχνει ότι προτιμούν θεσμούς με τεχνοκρατικά ή υπερκομματικά χαρακτηριστικά. Οι 17-24 ετών, παρότι λίγο πιο θετικοί, δεν ξεπερνούν το 25% εμπιστοσύνη στο Κοινοβούλιο, ενώ τα ΜΜΕ καταγράφουν μόλις 4% εμπιστοσύνη, συγκεντρώνοντας τον χαμηλότερο δείκτη εμπιστοσύνης.
Αντίθετα, η στάση απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στο ευρώ δείχνει μια πιο φιλοευρωπαϊκή τάση στις νεότερες ηλικίες. Οι 17-24 ετών δηλώνουν σε ποσοστό 77,6% θετική στάση για την Ε.Ε. και 78,2% για το ευρώ -τα υψηλότερα ποσοστά της έρευνας-, ενώ οι 25-34 ετών εμφανίζονται πιο συγκρατημένοι, με 52,8% και 60,2% αντίστοιχα.
Συνολικά, η έρευνα του Eteron αναδεικνύει μια νεολαία αντιφατική, αλλά ενεργή, που διατηρεί πίστη στη δημοκρατία και την Ευρώπη, την ώρα που νιώθει ότι το πολιτικό σύστημα δεν την εκπροσωπεί – κι αυτό από μόνο του είναι ίσως το πιο καθαρό πολιτικό μήνυμα της εποχής.