Από το άρμα-σκηνή στα Μεγάλα Διονύσια: πώς γεννήθηκε το θέατρο που άλλαξε τον κόσμο
Ποιος ήταν ο Θέσπις
Ο Θέσπις έζησε στον 6ο αιώνα π.Χ. και πιθανότατα καταγόταν από τον δήμο Ικαρίου της Αττικής. Η παράδοση τον θέλει πρώτο ηθοποιό και εφευρέτη της τραγωδίας: γύρω στο 534 π.Χ. φέρεται να παρουσίασε τραγωδία στα Μεγάλα (Πόλεια) Διονύσια της Αθήνας.
Τι καινούργιο έφερε
Ως τότε, οι γιορτές του Διονύσου είχαν στο κέντρο τους τον διθύραμβο, έναν δηλαδή χορωδιακό, αφηγηματικό ύμνο. Ο Θέσπις:
- Έβαλε πρόλογο και «ρήσεις» (ομιλητικά μέρη) ανάμεσα στα τραγούδια,
- Ξεχώρισε έναν υποκριτή από τον χορό ώστε να μιλά και να «αντιπαίζει» με τον κορυφαίο,
- Χρησιμοποίησε μάσκες (στην αρχή με απλές βαφές, έπειτα υφασμάτινα προσωπεία),
και έτσι γεννήθηκε ο τραγικός διάλογος. Το τραγούδι δεν εξαφανίστηκε, αλλά δέθηκε με τον λόγο και έστησε αυτό που σήμερα λέμε θέατρο.
Το άρμα που έγινε σκηνή
Ο Θέσπις δεν έμεινε μόνο στην πόλη. Η παράδοση μιλά για περιοδείες με ένα κάρο/άρμα, όπου το πίσω μέρος μετατρεπόταν σε πρόχειρη σκηνή.
Με αυτό τον τρόπο, ο ποιητής και ο χορός του έπαιζαν σε χωριά της Αττικής. Σκεφτείτε το σαν το πρώτο «θέατρο δρόμου».
Από το αντίσκηνο στη σκηνή και το προσκήνιο
Από αυτές τις πρόχειρες κατασκευές γεννήθηκαν σιγά σιγά δύο λέξεις που χρησιμοποιούμε ακόμη:
- Σκηνή: ο χώρος-φόντο της παράστασης, που αρχικά θύμιζε αντίσκηνο,
- Προσκήνιο: το μέρος όπου παίζουν οι ηθοποιοί.
Γιατί συνδέθηκε με τον Διόνυσο
Οι τραγωδίες δεν ήταν «ψυχαγωγία» όπως τη φανταζόμαστε σήμερα. Ήταν μέρος της λατρείας του Διονύσου και των μεγάλων πομπών και εορτών στην πόλη.
Οι υποκριτές (ηθοποιοί) έβγαιναν ακόμη και στις πομπές με κοστούμια, κι ας μην φορούσαν τότε μάσκες.
Τι σώζεται από τον Θέσπη
Από τα έργα του αναφέρονται λίγοι τίτλοι και ελάχιστα αποσπάσματα και ούτε αυτά είναι βέβαιο ότι είναι δικά του. Ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ. κυκλοφορούσαν ψευδεπίγραφα με το όνομά του. Αυτό δείχνει κάτι σημαντικό: ο Θέσπις έγινε σύμβολο.
