Διαχρονικό σύμβολο αντίστασης των Ελλήνων στον κάθε μορφής εισβολέα είναι το οχυρό Ρούπελ. Στέκει αγέρωχο εκεί στον Προμαχώνα, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, για να θυμίζει σε όλους ότι οι Ελληνες και στη σύγχρονη Ιστορία τους πρότασσαν τα στήθη τους, έλεγαν «όχι» και «μολών λαβέ» σε όσους απειλούσαν την εθνική τους κυριαρχία (σ.σ.: εννοείται ότι η σύγκριση με τη στάση των ηγετών μας έναντι των σημερινών, άλλου τύπου απειλών είναι αποκαρδιωτική), ακόμη και όταν υστερούσαν σε δυνάμεις.
Η «δημοκρατία» επισκέφτηκε τον μνημειακό αυτό χώρο, όπως κάνουν καθημερινά δεκάδες Ελληνες, κάθε ηλικίας, αποτίοντας φόρο τιμής στους ηρωικούς μαχητές. Στο οχυρό Ρούπελ, που έχει σήμερα μουσειακό χαρακτήρα, μας ξενάγησε ο στρατιώτης Μάκης Στόικος.
Με την ευκαιρία αξίζει να ξεφυλλίσουμε τις ένδοξες σελίδες της ιστορίας του οχυρού: Οι Γερμανοί, βλέποντας την αποτυχία των Ιταλών στο αλβανικό μέτωπο, ξεκινούν επιχείρηση εισβολής στην Ελλάδα με την ονομασία «Μαρίττα». Στις 6 Απριλίου του 1941, στην πεδιάδα της Μαριούπολης, συγκεντρώνεται ο γερμανικός στρατός, που αποτελείται από 6.500 στρατιώτες με 127 πυροβόλα, ενώ υποστηρίζεται από 200-240 βομβαρδιστικά Στούκας. Οι Ελληνες στο οχυρό Ρούπελ αντιπαρατάσσουν 950 άνδρες και 8 πυροβόλα, μια και σημαντικές δυνάμεις είχαν σταλεί στην Αλβανία. Οι Γερμανοί επιχειρούν να εισέλθουν στη χώρα μας από τη διάβαση του Ρούπελ, κρίνοντας ότι είναι το ιδανικό πέρασμα. Οι γερμανικές δυνάμεις εξαπολύουν λυσσώδεις επιθέσεις από αέρος και εδάφους, όμως οι υπερασπιστές των οχυρών τις αποκρούουν με ηρωισμό και οι απώλειες των εισβολέων μέρα με τη μέρα αυξάνονται.
Βλέποντας τη δυσκολία της επιχείρησης στις 8 Απριλίου οι Γερμανοί θέτουν σε εφαρμογή ένα δεύτερο σχέδιο, αυτό της παράκαμψης των οχυρών. Ενώ συνεχίζεται η μάχη, δυνάμεις τους φεύγουν για τα ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα, όπου δεν υπήρχε πρόβλεψη για εισβολή. Εκεί η αντίσταση είναι μικρή και οι Γερμανοί μπαίνουν στη χώρα μας στις 9 Απριλίου από την κοιλάδα του Αξιού και, στη συνέχεια, καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη. Την ίδια μέρα, αγγελιαφόροι τούς ζητούν την παράδοση του οχυρού από τον διοικητή του, αντισυνταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο, πληροφορώντας τον για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Αυτός δεν το γνωρίζει, νομίζει ότι είναι μπλόφα και απαντά με την ιστορική φράση: «Τα οχυρά δεν παραδίδονται, παρά μόνο καταλαμβάνονται», ενώ τους διαμηνύει ότι κάθε προσπάθεια προσέγγισης θα συντριβεί.
Αργά το βράδυ, ο Δουράτσος ενημερώνεται ότι έχει υπογραφεί συνθήκη που προβλέπει την παράδοση των οχυρών. Ακολουθούν έντονες πιέσεις των ανωτέρων του και τελικά, προκειμένου να μην υπάρξει άσκοπη αιματοχυσία, αποφασίζει να συμφωνήσει με τους εξής όρους: να μην υψωθεί η γερμανική σημαία και να μην μπουν Γερμανοί προτού φύγει και ο τελευταίος Ελληνας στρατιώτης, πράγμα που συμβαίνει. Στις 10 το πρωί της 10ης Απριλίου, αποχωρεί ο τελευταίος υπερασπιστής. Στη μάχη των οχυρών, η ελληνική πλευρά είχε 14 νεκρούς στο Ρούπελ και 48 τραυματίες, ενώ στην ευρύτερη περιοχή οι νεκροί έφτασαν τους 124. Οι Γερμανοί είχαν αντίστοιχα 650 νεκρούς και πάνω από 2.000 τραυματίες.
Ιδού και κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία για τα οχυρά:
Η οχυρωματική γραμμή Μεταξά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ξεκινούσε από την λίμνη της Δοϊράνης, είχε συνολικά μήκος 222 χιλιομέτρων και την αποτελούσαν 21 οχυρά. Τα έργα ξεκίνησαν το 1913-1914 όταν ο Μεταξάς ήταν αντισυνταγματάρχης του μηχανικού, ολοκληρώθηκαν την περίοδο 1935-1941, το συνολικό κόστος τους ήταν 1,5 δισ. δραχμές και είχαν πρότυπο τις οχυρωματικές γραμμές Ζίγκφριντ και Μαζινό.
Το Ρούπελ προέρχεται από το βυζαντινό ρουπέλιο, όνομα πετρωμάτων της περιοχής. Το οχυρό κατασκευάστηκε στο τεχνητό ύψωμα Προφήτης Ηλίας, που δημιουργήθηκε από τη συγκέντρωση χωμάτων έργων. Δεσπόζει δε στη διάβαση Ρούπελ, που διασχίζει ο ποταμός Στρυμώνας.
Στοές μήκους 6.500 μέτρων
Για την κατασκευή του οχυρού δούλευαν εργάτες από τη νότια και νησιωτική Ελλάδα, οι οποίοι έρχονταν με πλήρη μυστικότητα και με δεμένα τα μάτια για να μην ξέρουν πού κατευθύνονται. Το Ρούπελ είχε χωρητικότητα 1.600 ατόμων και 14 εισόδους-εξόδους, ώστε σε επίθεση οι υπερασπιστές να αιφνιδιάζουν και να περικυκλώνουν τον εχθρό. Ακόμη, υπήρχαν 123 επιφανειακά έργα, παρατηρητήρια, πολυβολεία, ολμοβολεία, αντιαεροπορικά πυροβόλα κ.λπ. Οι στοές του οχυρού είναι συνολικού μήκους 6.500 μέτρων, εκτείνονται σε τρία επίπεδα, από τα 27 μέχρι τα 110 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της Γης, ενώ σε αρκετά σημεία τους το πάχος του τσιμέντου φτάνει τα 2,5 μέτρα! Γι’ αυτό και απέτυχαν να το ανατινάξουν οι Βούλγαροι κατά τη διάρκεια της κατοχής.
Δημήτρης Κυριακόπουλος
Μ.Η.Τ. 232120