Τα επεισόδια κατά της ελληνικής εθνικής μειονότητας και κατά της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας, αν και περιορισμένα συγκριτικά με άλλες εποχές, υπενθυμίζουν τον απρόβλεπτο χαρακτήρα των σχέσεων Αθήνας – Τιράνων και τον -πάντα υπαρκτό- κίνδυνο αποσταθεροποίησης στα Βαλκάνια.
Οι διακυμάνσεις των διμερών επαφών τα τελευταία 25-26 χρόνια συναντώνται σπάνια μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών: Τον Αύγουστο του 1987 ο τότε υπουργός Εξωτερικών και σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρ. Παπούλιας ήρε το καθεστώς εμπολέμου ως κίνητρο (χωρίς ανταπόκριση) για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των Βορειοηπειρωτών, ενώ τον Δεκέμβριο του 1989 ο τότε επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας και σημερινός πρωθυπουργός Αντ. Σαμαράς προέβλεψε (προκαλώντας πολιτικές θύελλες) την πτώση του σταλινικού καθεστώτος και την κατάργηση των ηλεκτροφόρων συρμάτων στη μεθόριο.
Η πλούσια βοήθεια της περιόδου 1991-1993 από την κυβέρνηση Μητσοτάκη προς τον τότε πρόεδρο (και σήμερα απερχόμενο πρωθυπουργό) Σάλι Μπερίσα «ανταμείφθηκε» με βιαιότητες και δίκες κατά στελεχών της Ομόνοιας τον Σεπτέμβριο του 1994. Η Ελλάδα στάθηκε οικονομικός και στρατιωτικός αρωγός της Αλβανίας κατά την κρίση των «επενδυτικών πυραμίδων» του Μαρτίου 1997 και τον Μάρτιο του 1999 υιοθέτησε ρεαλιστική στάση στις παραμονές και την επαύριον του πολέμου στο Κόσοβο. Η δε στήριξη της ελληνικής προεδρίας της Ε.Ε., το 2003, ωφέλησε τα Τίρανα επί σειρά ετών, διευκολύνοντας και τις διαπραγματεύσεις, ως τον Απρίλιο του 2009, για τη συμφωνία οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών στο Ιόνιο. Ως γνωστόν, η συμφωνία τελικά δεν κυρώθηκε λόγω «τεχνικών προβλημάτων» που ανακάλυψε το συνταγματικό δικαστήριο της Αλβανίας.
Η συμφωνία του 2009 είναι σημαντικότατη, επειδή (μεταξύ άλλων) βασίστηκε στις αρχές της «μέσης γραμμής» χάραξης και της πλήρους επήρειας των νησιών κατά την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, όπως δηλαδή θα ήταν χρησιμότατο να επαναληφθεί στο Αιγαίο και σε όλη τη ΝΑ Μεσόγειο. Επιπλέον, η σημασία της συμφωνίας είναι αυταπόδεικτη, αν ληφθεί υπόψη ότι οι κρίσεις στη Λιβύη και την Αίγυπτο αναβάλλουν παρόμοιες ελληνικές διαβουλεύσεις μαζί τους, ενώ ο Λίβανος στρέφεται κατά της ΑΟΖ Ισραήλ – Κύπρου.
Οι εκκρεμότητες Αθήνας – Τιράνων είναι αρκετές (ιδιοκτησίες και εκπαίδευση μειονότητας, στήριξη Εκκλησίας κ.ά.), αλλά το πιο επείγον θέμα είναι η ισχύς της συμφωνίας του 2009. Μολονότι στα Βαλκάνια οι θεωρίες συνωμοσίας είναι συνήθεις, η παρούσα ένταση είναι λογικό να προκαλεί υποψίες και ανησυχίες, γιατί, πρώτον, τα επεισόδια εκδηλώνονται στη μεταβατική περίοδο παράδοσης από τον Σ. Μπερίσα στον νικητή των εκλογών της 23ης Ιουνίου Έντι Ράμα, ο οποίος θα αναλάβει τα πρωθυπουργικά καθήκοντά του σε περίπου 15 ημέρες. Και γιατί, δεύτερον, ελληνικές και ξένες διπλωματικές πηγές επιβεβαιώνουν τις υπαινικτικές δηλώσεις του κ. Ράμα υπέρ της επανεξέτασης της συμφωνίας, που, ασφαλώς, θα καταστεί δυσχερέστερη σε κλίμα έντασης.
Η κυβέρνηση έχει εθνική υποχρέωση να στηρίξει τη μειονότητα και την Εκκλησία, αλλά απαιτείται μέγιστη προσοχή. Απρόσεκτες κινήσεις θα αποτελούσαν αφορμή για νέα εμπόδια στη συμφωνία των θαλάσσιων ζωνών και θα προκαλούσαν ανησυχίες στους υποψήφιους επενδυτές, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον αγωγό TAP.
